Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri Ekseninde Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal Kavramı

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 6 - 23, 30.01.2022

Mert Karakoyunlu

Öz

Temel hak ve özgürlüklere koruma tedbirleri ile getirilen sınırlamaların hukuka uygun kabul edilebilmesi için belirli esaslar vardır. Yasal düzenleme zorunluluğu, belirli yoğunluktaki suç şüphesi, geçicilik, görünüşte haklılık, ölçülülük ve hükümden önce temel hak ve özgürlükleri sınırlandırma şeklindeki ortak özelliklere sahip koruma tedbirlerine ancak gecikmede tehlike bulunan hallerde ve yetkili mercii kararına dayanarak başvurulabilir. Anayasa ve Ceza Muhakemesi Kanunu sistematiğine göre asıl olan temel hak ve özgürlüklerin hâkim veya mahkeme kararına dayanarak sınırlandırılmasıdır. Ancak bazı hallerde bu güvencenin adeta yumuşatılmasına cevaz verilerek Cumhuriyet savcısı ve hatta adli kolluk da koruma tedbirlerine karar veya emir vermeye yetkili kılınmıştır. İstisnai yetki devrini mümkün kılan bu husus gecikmesinde sakınca bulunan hal olarak ifade edilmiştir. Masumiyet karinesinin koruması altındaki bir kişinin temel hak ve özgürlüklerine sınırlama getirme yetkisinin, gecikmesinde sakınca bulunan hallere bağlı olarak, hâkim yerine Cumhuriyet savcısı veya adli kolluğa kadar devri, güvencelerden ilave fedakârlıkları beraberinde getirerek adeta istisnanın içinde istisnai bir alan daha yaratmaktadır. Dolayısıyla suçun aydınlatılması ile temel hak ve özgürlüklerin korunması arasındaki hassas dengeye riayet gecikmesinde sakınca bulunan halin gündeme geldiği durumlarda özellikle önem kazanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal, Masumiyet Karinesi, Yetki Devri, Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması

Kaynakça

• [1] AKSÜNGER, Duygu: Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Bilgi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• [2] ARISOY, Uygur Kaan: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbiri Olarak Arama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, 2014.
• [3] ARTUK, Mehmet Emin/GÖKCEN, Ahmet/YENİDÜNYA, A. Caner: Ceza Hukuku Genel Hükümler, B.3, Ankara, 2007.
• [4] AYCI, Emrullah: Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat (Doktora Tezi), İstanbul Kültür Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, 2012.
• [5] AYDIN, Devrim: Ceza Muhakemesinde Deliller, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• [6] BAYTAZ, Abdullah Batuhan: Kanunilik İlkesi Bağlamında Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Yorum, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• [7] BİRTEK, Fatih: AİHM Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Işığında Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, B.2, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• [8] CANOĞLU, Veysel Candan: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• [9] CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, B.19, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2020.
• [10] ÇALIŞKAN, Suat: Ceza Muhakemesinde Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hâl Kavramı ve Uygulaması (https://www.hukukihaber.net/ceza-muhakemesinde-gecikmesinde-sakinca-bulunan-hl-kavrami-ve-uygulamasi-makale,7499.html, Erişim tarihi: 02.06.2021).
• [11] DÜLGER, Murat Volkan: Bilişim Suçları ve İnternet İletişim Hukuku, B.8, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• [12] DÜLGER, Murat Volkan: Ceza Muhakemesi Hukukunda Dışlama Kuralı ve Hukuka Aykırı Delillerin Uzak Etkisi: Zehirli Ağacın Meyvesi Öğretisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• [13] EPÖZDEMİR, Rezan: Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat, Terazi Hukuk Dergisi, 12(5), Kasım 2017, ss.14-28.
• [14] ERDAGÖZ, Özcan: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbiri Olarak Arama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, 2008.
• [15] GÖKCEN, Ahmet/ALŞAHİN, M. Emin/ÇAKIR, Kerim: Ceza Muhakemesi Hukuku 1, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• [16] GÖKCEN, Ahmet/BALCI, Murat/ÇAKIR, Kerim/ALŞAHİN, Mehmet Emin: Ceza Muhakemesi Hukuku 2, B.2, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• [17] GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku, B.19, Ekin Basın Yayın Dağıtım, 2012.
• [18] GÜLŞEN, Recep: Yargıtay Kararları Işığında Hukuka Aykırı Aramada Elde Edilen Delillerin Ceza Muhakemesinde Değerlendirilmesi, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 3(2), 2015, ss.165-189.
• [19] HAFIZOĞULLARI, Zeki/ÖZEN, Muharrem: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, B.12, US-A Yayıncılık, Ankara, 2019.
• [20] https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi:11.05.2021).
• [21] İNCİ, Zekiye Özen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Cumhuriyet Savcısı ve Sulh Ceza Hâkimi (Soruşturma Makamları) Arasındaki Gri Alan: Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal Kavramı ve Soruşturma Evresinde Temel Haklara Müdahale Sorunu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 2016, ss.1997-2046.
• [22] KESKİN KİZİROĞLU, Serap: 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Basit Arama (Adli Arama), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(1), 2009, ss.139-168.
• [23] KONTACI BAYTEMİR, Burcu/ KILIÇ, Ali Şahin/ÖLMEZ, Gökhan/PANCAROĞLU, Başar: Ceza Muhakemesi Hukuku: Temel Hukuk Dizisi, Editörler: Cumhur ŞAHİN ve Neslihan GÖKTÜRK, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• [24] METİN, Yüksel: Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük: Ölçülülük İlkesi Evrensel Bir Anayasal İlke midir?, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 2017, ss.1-74.
• [25] ÖZBEK, Veli Özer/KANBUR, Mehmet Nihat/BACAKSIZ, Pınar/DOĞAN, Koray/TEPE, İlker: Ceza Muhakemesi Hukuku, B.3, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• [26] ÖZBEK, Veli Özer: Organize Suçlulukla Mücadelede Ön Alan Soruşturmaları, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 2002, ss.57-88.
• [27] ÖZTÜRK, Bahri/EKER KAZANCI, Behiye/SOYER GÜLEÇ, Sesim: Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, B.3, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• [28] ÖZTÜRK, Bahri/TEZCAN, Durmuş/ ERDEM, Mustafa Ruhan/SIRMA GEZER, Özge/ SAYGILAR KIRIT, Yasemin/ÖZAYDIN, Özdem/ALAN AKCAN, Esra/ERDEN
• [29] TÜTÜNCÜ, Efser: Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Kitabı, B.10, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• [30] POLATER, Yusuf Ziya: Adli Kolluk-Savcı İlişkisi ve Soruşturmalara Etkisi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 120, 2015, ss.289-324.
• [31] SAYGILAR KIRIT, Yasemin Filiz: Arama, Uğur Alacakaptan'a Armağan, cilt 1, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008, ss.629-642.
• [32] SÖZÜER, Adem (Editör): 11.Ceza Hukuku Günleri: Koruma Tedbirleri ve Türk Anayasaları ile Yeni Anayasa Önerilerinde Koruma Tedbirlerine İlişkin Düzenlemeler, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• [33] ŞAHİN, İlyas: Türk Ceza Yargılaması Hukukunda Koruma Tedbirleri Bakımından Esas Alınan Şüphe Kavramının İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(3), ss.97-144.
• [34] ŞAHİN, Ragıp: Teori ve Uygulamalı Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• [35] ŞEN, Ersan/ERYILDIZ, Hüsnü Sefa: Elkoyma, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• [36] ŞEN, Ersan/ŞEN, İrem: “Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal” Kavramı, (https://sen.av.tr/tr/makale/gecikmesinde-sakinca-bulunan-hal-kavrami, Erişim tarihi: 21.05.2021).
• [37] ŞENOL, Cem: Teori ve Uygulamada Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Delillerin Kullanılması ve Değerlendirilmesi Yasağı, B.12, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2018.
• [38] TALAS, Serdar: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı, Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Notları Dördüncü Bölüm, Koruma Tedbirleri Giriş ve Ortak Özellikler, (http://cdn.istanbul.edu.tr/statics/hukuk.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2016/12/Koruma-Tedbirleri.pdf, (Erişim tarihi: 22.07.2021).
• [39] TANRIKULU, Cengiz: Ceza Muhakemesi Hukukunda Bilişim Sistemlerinde Arama ve Elkoyma, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• [40] TAŞKIN, Şaban Cankat: 31 Temmuz 2018 Tarihli Cmk 134 (Bilgisayarların Aranması) Değişikliğine İlişkin Değerlendirme, (https://www.academia.edu/37169383/CMK134-31.72018de%C4%9Fimakalesi.pdf, Erişim tarihi: 14.07.2021).
• [41] TURİNAY, Faruk: Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesinin Anayasal Temelleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• [42] ÜNVER, Yener/HAKERİ, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, B.13, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• [43] YENİSEY, Feridun/NUHOĞLU, Ayşe: Ceza Muhakemesi Hukuku, B.7, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• [44] YILMAZ, Yeşim: Bir Ceza Muhakemesi Hukuku İşlemi Olarak Adli Arama, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 124, 2016, ss.247-304.
• [45] YURTCAN, Erdener: Ceza Yargılaması Hukuku, B.16, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• [46] YÜKSEL, Saadet: Türk Anayasa Hukukunda Hakimlerin Bağımsızlığına Genel Bir Bakış, Journal of Istanbul University Law Faculty, 70(2), 2012, ss.71-97.