Sağlık Yönetimi Öğrencilerinin Yapay Zekâ Kaygısının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 260 - 276, 30.01.2025

Emel Kırali Gider

Öz

Sağlık yönetimi öğrencilerinin yapay zekâ konusundaki endişelerini ve kaygılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu şekilde, gelecekteki sağlık yönetimi profesyonellerinin ihtiyaçlarını daha iyi anlayarak, uygun eğitim ve kaynakların sağlanmasına katkıda bulunmayı hedeflemektedir İstanbul'da bulunan bir özel üniversitedeki sağlık yönetimi öğrencileri üzerinde yüz yüze ve çevrim içi olarak gerçekleştirilen iki kısım anketlerle yürütülmüştür. Araştırma sürecinde, literatür taraması yapılmış ve öğrencilere yöneltilmek üzere Wang & Wang (2019) tarafından geliştirilen, Akkaya ve diğerleri (2021) tarafından Türkçe ‘ye uyarlanarak geçerlilik ve güvenirliği yapılan 16 maddelik yapay zekâ kaygısı ölçeği (YZK) kullanılmıştır.
Araştırma, öğrencilerin yapay zekâ teknolojilerine yönelik bilgi düzeylerinin ve deneyimlerinin, yapay zekâ kaygısı üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan analizler, öğrencilerin yapay zekâ hakkındaki bilgi düzeyleri arttıkça, yapay zekâ kaygılarının azaldığını ve bu iki değişken arasında anlamlı ilişkilerin bulunduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgular, eğitim programlarının yapay zekâ konusunda daha fazla içerik sağlaması ve öğrencilere bu teknolojilerin faydalarını ve risklerini anlatması gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Yönetimi Öğrencileri, Yapay Zekâ Kaygısı, Sağlık Hizmetleri ve Yönetiminde Yapay Zekâ

Kaynakça

• AK, Bilal. (1990). Sağlık Hizmetlerinde Yönetim, İstanbul.Yeni Asya yayınları.
• AK, M. (2022). Yapay Zekâ Kaygısının Kariyer Kararlılığına Etkisine Yönelik Bir Araştırma: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğrencileri Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(3), 477-491.
• Akalın B. (2020). Sağlık Hizmetleri ve Yönetiminde Yapay Zekâ. İstanbul: Hiper Yayıncılık,125-132
• Akalın B., & Veranyurt, Ü. (2021). Sağlık Hizmetleri ve Yönetiminde Yapay Zekâ. Acta Infologica, 5(1), 231-240.
• Akkaya, B., Özkan, A., & Özkan, H. (2021). Yapay Zekâ Kaygı (YZK) Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Alanya Akademik Bakış, 5(2), 1125-1146
• Apalı, A., Köse, E., ve Aldemir, M. E. (2022). Denetçilerin Yapay Zekâ’ya Yönelik Algılarının Denetim Kalitesine Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Denetişim, (26-Ek Sayı), 32-44
• Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88.
• Artut, S. (2019). Yapay Zekâ Olgusunun Güncel Sanat Çalışmalarındaki Açılımları. İnsan ve İnsan, 6(22), 767-783.
• Aydemir, İ., & Çetin, B. (2023). Türkiye’deki Sağlık Yönetimi Lisans Programları Profilinin Değerlendirilmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 9(2), 155-170
• Ballı, Ö. (2020). Yapay Zekâ ve Sanat Uygulamaları Üzerine Güncel Bir Değerlendirme. Sanat ve Tasarım Dergisi (26), 277-306
• Bostrom, N., & Yudkowsky, E. (2018). The Ethics of Artificial Intelligence. In Artificial Intelligence Safety and Security (pp. 57-69). Chapman and Hall/CRC.
• Bozüyük, T., Yağcı, C., Gökçe, İ., ve Akar G. (2005). Yapay Zekâ Teknolojilerinin Endüstrideki Uygulamaları
• Breazeal, C. L. (2002). Designing sociable robots. Cambridge, MA: MIT Press.
• Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. WW Norton & Company.
• Chui, M., Manyika, J., Miremadi, M., Henke, N., Chung, R., Nel, P., & Malhotra, S. (2018). Notes From the AI Frontier: Insights From Hundreds of Use Cases. McKinsey Global Institute, 2, 267.
• Coşkun, F., ve Gülleroğlu, HD (2021). Yapay Zekânın Tarih İçeriğindeki Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi (JFES), 54(3), 947-966.
• Çamci, Melahat. Sağlık Yönetimi. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi 2007.
• Çavmak Ş, ve Çavmak D. (2017) Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı, Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(1); 48-57, 2017
• Davenport, T., & Kalakota, R. (2019). The Potential for Artificial Intelligence in Healthcare. Future Healthcare Journal, 6(2), 94.
• Delipetrev, B., Tsinaraki, C., & Kostic, U. (2020). Historical Evolution of Artificial Intelligence.
• Doğan, A. (2002). Yapay zekâ. Ankara: Kariyer Yayınları.
• Doğan, P. K., Doğan, İ., & Çetinkayalı, G. (2023). Spor Bilimleri Öğrencilerinin Yapay Zekâya Yönelik Tutumları ile İş Bulma Kaygıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(3), 174-189.
• Dwyer, J., Paskavitz, M., Vriesendorp, S., & Johnson, S. (2006). “An Urgent Call to Professionalize Leadership and Management in Healthcare Worldwide”. Management Science for Health, 4(1),40-55.
• Fişek, N. H. (1983). Halk sağlığına giriş. Ankara: Hacettepe Üniversitesi-Dünya Sağlık Örgütü Hizmet Araştırma ve Araştırıcı Yetiştirme Merkezi Yayını No:2
• Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2017). The Future of Employment: How Susceptible are Jobs to Computerisation?. Technological Forecasting and Social Change, 114, 254-280.
• Frey, C. B., & Osborne, M. A. (2017). The Future of Employment: How Susceptible are Jobs to Computerisation?. Technological Forecasting and Social Change, 114, 254-280.
• Garman, A.N., ve Strong, J. (2006). “Communication and Relationship Management”. Journal of Healthcare Management, 51 (2), 8-10.
• Garman, A. N., Evans, R., Krause, M. K., & Anfossi, J. (2006). Professionalism. Journal of Healthcare Management, 51(4), 219.
• Garman, A. N., ve Tran, L. (2006). Knowledge of the Healthcare Environment. Journal of Healthcare Management, 51(3),152
• George, D. and Mallery, M. (2010) SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 Update, 10th Edition, Pearson, Boston.
• Giannakos, M. N., Sharma, K., Pappas, I. O., Kostakos, V., & Velloso, E. (2019). Multimodal Data as a Means to Understand the Learning Experience. International Journal of Information Management, 48, 108-119.
• Gilbert, D., Lee‐Kelley, L., & Barton, M. (2003). Technophobia, Gender Influences and Consumer Decision‐Making for Technology‐Related Products. European Journal of Innovation Management,6(4),253-263.
• Güzel, Ş., Akman Dömbekci, H., ve Eren, F. (2022). Yapay Zekânın Sağlık Alanında Kullanımı: Nitel Bir Araştırma. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4), 509-519.
• Güzey, C., Çakır, O., Athar, MH, Yurdaöz, E. (2023). Eğitimde Yapay Zekâ Üzerine Gerçekleştirilmiş Araştırmalardaki Eğilimlerin İncelenmesi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(1), 67-78.
• Ha, J. G., Page, T., & Thorsteinsson, G. (2011). A Study on Technophobia and Mobile Device Design. International Journal of Contents, 7(2), 17-25.
• Hayran O. (2012). Sağlık Yönetimi Yazıları. Ankara: Sage Yayıncılık.
• https://tr.shaip.com/. (2024, 04 30). https://tr.shaip.com/blog/the-role-of-ai-in-healthcare-benefits-challenges-everything-in-between/
• Jarrahi, M. H. (2018). Artificial Intelligence and the Future of Work: Human-ai Symbiosis in Organizational Decision Making. Business Horizons, 61(4), 577-586.
• Jiang, F., Jiang, Y., Zhi, H., Dong, Y., Li, H., Ma, S., ... & Wang, Y. (2017). Artificial Intelligence in Healthcare: Past, Present and Future. Stroke and Vascular Neurology, 2(4).
• Kaplan, A., & Haenlein, M. (2019). Siri, Siri, in My Hand: Who’s the Fairest in the Land? On the Interpretations, Illustrations, and Implications of Artificial intelligence. Business Horizons, 62(1), 15-25.
• Karabulut, B. (2021). Yapay Zekâ Bağlamında Yaratıcılık ve Görsel Tasarımın Geleceği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(79), 1516-1539.
• Karaduman, T. (2019). Yapay zekâ uygulama alanlari. Gazi Universitesi, Bilisim Enstitüsü, Adli Bilisim. ABD.
• Kaya, M. (2023) Havacılık Yönetimi Öğrencilerinin Yapay Zekâ Kaygısı Ve Teknoloji Kaynaklı İşsizlik Endişesi.(Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Teknik Üniversitesi
• Kayım, N. (2021). Yapay Zekânın Halkla İlişkiler Uygulamalarındaki Yeri. (Yayımlanmamış Doktora).
• Kruse, C. S., Goswamy, R., Raval, Y. J., & Marawi, S. (2016). Challenges and Opportunities of Big Data in Health Care: A Systematic Review. JMIR medical informatics, 4(4), e5359.
• Kurtboğan, H. (2023). Yeni Dünyada Yapay Zekâ Metaforu Ve Yapay Zekânın Çalışan Performansına Etkisi (Master's Thesis, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi).
• Luckin, R. (2018). Machine Learning and Human Intelligence: The Future of Education For The 21st Century. UCL IOE Press. UCL Institute of Education, University of London, 20 Bedford Way, London WC1H 0AL.
• Mantelero, A. (2018). AI and Big Data: A Blueprint For A Human Rights, Social And Ethical İmpact Assessment. Computer Law & Security Review, 34(4), 754-772.
• Markert, L. R. (1996). Gender Related To Success İn Science And Technology. The Journal Of Technology Studies, 22(2), 21-29.
• Mehmet Akif ERİŞEN,Fatma Özlem Yılmaz. (2023). Sağlık Yönetimi Öğrencilerinin Tıpta Yapay Zekâ ile İlgili Bilgi, Düşünce ve Yaklaşımları. Sağlık Bilimlerinde Yapay Zekâ Dergisi.
• Noe, R. A. (2009). İnsan Kaynaklarının Eğitim Ve Geliştirilmesi (Çev. Canan Çetin). İstanbul: Propedia Yayıncılık.
• Oğlum, K. (2022). Sağlık Stratejilerinin Bölüm Tercih Listeleri Ve Akademik Motivasyonun Belirlenmesi. (Yaylanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öcal, E. E., Atay, E., Önsüz, M. F., Algın, F., Çokyiğit, F. K., Kılınç, S., ... & Yiğit, F. N. (2020). Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Tıpta Yapay Zekâ İle İlgili Düşünceleri. Türk Tıp Öğrencileri Araştırma Dergisi, 2(1), 9-16.
• Önlen, B., ve Öngel, V. (2018). Türkiye’de Sağlık Yöneticiliği Eğitimi ve Yüksek Lisans Öğrencilerinin Öz Değerlendirmeleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı), 887-903.
• Özçağlayan, M., & Yeniceler Kortak, İ. (2023). Medya Takip Merkezleri Üzerinden Türkiye’de Yapay Zekânın Medyadaki Kullanımının Değerlendirilmesi. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 13(3), 700-714
• Özsarı, S. H. (2013). Sağlık Yönetimi ve Sağlık Eğitimi İlişkisi. Yükseköğretim Dergisi, 3(1).
• Öztürk, K., & Şahin, M. E. (2018). Yapay Sinir Ağları Ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir Bakış. Takvim-İ Vekayi, 6(2), 25-36.
• Popenici, S. A., & Kerr, S. (2017). Exploring The İmpact Of Artificial İntelligence On Teaching And Learning İn Higher Education. Research And Practice İn Technology Enhanced Learning, 12(1), 22.
• Reddy G., Manadavia, A., Nicholson, J., and Broomfield, S. (2015). “Doctors and Medical Students Training in Management and Their Knowledge of Acronyms in NHS Management”.The RCS Bulletin, 97(6), 12-15.
• Reyhan, F. A., & DAĞLI, E. (2023). Ebelik Öğrencilerin Yapay Zekâ Kaygı Durumlarının Değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(Special Issue), 290-296.
• Rouhiainen, L. (2019, 10 14). Harvard Business Review Home. https://hbr.org/2019/10/how-ai-and-data-could-personalize-higher-education (Erişim Tarihi: 20.01.2024)
• Russell S., and Norvig P., (2016). Artificial Intelligence: A Modern Approach. Pearson Education Limited. Sargutan, A. E. (2005). Sağlık Sektörü Ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(3), 400-428.
• SARJA, J. (2015), “Explanatory Definitions of the Technology Push Success Factors”, Journal of Technology Management and Innovation, 10(1), 204-214.
• Sarvan F. Hastane Yönetimi Eğitimi, Toplum ve Hekim, 10(60-70); 10-18, 1995. https://www.belgelik.dr.tr/ToplumHekim/kayit_goster.php?Id=1046
• Sarvan, E. F. D., (1994). Gelişmiş Ülkelerde ve Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Yöneticiliği Meslek ve Eğitimi. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Dergisi, vol.1, no.1, 209-236.
• Shanahan, M. (2015). The technological singularity. MIT press.
• Sözen C, Özdevecioğlu M. Sağlık Hizmetlerinde ve İşletmelerinde Yönetim, 2. Baskı, Ankara: Nobel Yayıncılık, 2002.
• Spector, J. M., & Ma, S. (2019). Inquiry and Critical Thinking Skills For The Next Generation: From Artificial İntelligence Back to Human İntelligence. Smart Learning Environments, 6(1), 1-11.
• Stefl ME. Common Competencies For All Healthcare Managers: The Healthcare Leadership Alliance Model. J Healthc Manag. 2008 Nov-Dec;53(6):360-73; discussion 374. PMID: 19070332.
• Sur H., Dünyada ve Türkiye’de Sağlık Yöneticiliği, https://www.saglikplatformu.com/dunyada-ve-turkiyede-saglik-yoneticiligi/ (Erişim Tarihi:05.01.2024)
• Şahin, A. R., Doğan, K., ve Sivri, S. (Eds.). (2020). Sağlık Bilimlerinde Yapay Zekâ. Akademisyen Kitabevi.
• Şen, E. Yapay Zekâ Ve Yaratıcılık İlişkisinde Karakter Tasarımları. Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2022
• Takıl, N., Erden, N. K., & Sarı, A. B. (2022). Farklı Meslek Grubu Adaylarının Yapay Zekâ Teknolojisine Yönelik Kaygı Seviyesinin İncelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(48), 343-353.
• Taş, D. ve Turanligil, F. (2020). Sağlık Çalışanlarının Bilgisayar Teknolojisine Karşı Tutumları İle Teknoloji Öz-Yeterliği Düzeylerinin İşgücü Devrine Etkisi: Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Örneği. Anadolu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 21(2), 1-17.
• Tengilimoğlu D, Işık O, Akbolat M. Sağlık İşletmeleri Yönetimi, 10. Baskı, Anakara: Nobel Yayınevi, 2021.
• Tugay, B. ve Tugay, R. (2019). Uluslararası Sistemin Geleceğini Yapay Zekâ Üzerinden Analiz Etmek. Journal Of Academic Value Studies, Vol:5, Issue:3; pp: 376-384.
• Uğurluoğlu, Ö., ve Çelik, Y. (2005). Sağlık Sistemleri Performans Ölçümü, Önemi ve Dünya Sağlık Örgütü Yaklaşımı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8(1), 3-29.
• Ulusoy, H., Tosun, N., ve Aydın, J. (2015). Türkiye’de Sağlık Yönetimi Alanında Lisans Eğitimini Sürdürmekte Olan Öğrencilerin Genel Profilinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma. Sağlık Bilimleri Ve Meslekleri Dergisi, 1(2), 10-22.
• Ünal, A. K. (2018). Kamu Hastanelerindeki Sağlık Yöneticilerinin Yetkinlikleri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 520-545.
• Winfield, A. F., & Jirotka, M. (2018). Ethical Governance is Essential to Building Trust in Robotics and Artificial Intelligence Systems. Philosophical Transactions of The Royal Society A: Mathematical, Physical And Engineering Sciences, 376(2133), 20180085.
• Xuesong Zhai, Xiaoyan Chu, Ching Sing Chai, Morris Siu Yung Jong, Andreja Istenic, Michael Spector, Jia-Bao Liu, Jing Yuan, Yan Li, "A Review of Artificial Intelligence (AI) in Education from 2010 to 2020", Complexity, vol. 2021, Article ID 8812542, 18 pages, 2021.
• Yılmaz, D. Ö. Ü. A. (2021). Yapay zekâ. Kodlab Yayın Dağıtım Yazılım LTD. ŞTİ
• Yiğit, T. (2017). Enine Boyuna Yapay Zekâ. Düşünce Dünyasında Türkiz, 13
• Zawacki-Richter, O., Marín, V. I., Bond, M., & Gouverneur, F. (2019). Systematic Review of Research on Artificial Intelligence Applications in Higher Education–Where are The Educators?. International Journal Of Educational Technology İn Higher Education, 16(1), 1-27.