1922 BÜYÜK İZMİR YANGINI SONRASI İZMİR CUMHURİYET MEYDANININ OLUŞUMU VE MEKÂNSAL GELİŞİMİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 11 Sayı: 2, 111 - 130, 01.04.2019

Aslıhan Güngördü , Hikmet Eldek Güner

Öz

Tarih boyunca toplumlar bir arada olma, toplanma, buluşma gibi ihtiyaçlarını
karşılamak için açık veya kapalı kentsel odaklara ihtiyaç duymuşlardır.
Her kentsel yerleşim biriminde bölgenin yaşama biçimini tarifleyen önemli
fonksiyonlara sahip merkez noktalar vardır. Meydan biçiminde oluşan bu merkez
noktalar, tarihsel süreçte değişen içerikleri ile toplumsal hareketler ve gösteriler
aracılığıyla kent belleğinde bir temsil gücü elde etmişlerdir. Kentsel mekânların
(meydanların) ortaya çıkışında tarihsellik ve buna bağlı olarak şekillenmiş
fiziksel yerleşim, ölçek ve çevresel birimlerin ilişkileri öne çıkarken, toplumsal
ve sosyal açıdan da yaşayış biçimi, yönetim sistemi ve bu sistemin sorunları,
mücadeleler ve savaşlar belirleyici unsurlar olmuştur. Bu doğrultuda makalede,
İzmir kent belleğinde önemli bir yer tutan 1922 Büyük İzmir Yangınının kentsel
planlamadaki etkileri, İzmir’deki meydan oluşumları, İzmir Cumhuriyet Meydanı
örneği üzerinden incelenmeye çalışılacaktır. Cumhuriyet Meydanının Büyük
İzmir Yangını sonrası düzenlenen kent planlaması ile mekânsal biçimlenişi ve
tarihi süreç içindeki değişen işlev ve kullanıcı niteliği irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Meydan, Kentsel Açık Mekân, Cumhuriyet Meydanı, 1922 Büyük İzmir Yangını, İzmir

Kaynakça

• A. F., “Yangın Yeri İhzari Komisyonu Raporu 20 Mart 1924”, (çev. Memduh Say), L’Architecture, 40(4), İzmir, 1941. BARBAROS, F., “19. Yüzyılda Çözüm Arayışları», Ege Mimarlık, S. 31, 1999. BERBER, E., “ İkinci Meşrutiyet Döneminde Domino Etkisi Yapan Bir Eylem: İzmir Liman İşçileri”, 2010. (https://journals.openedition.org/ejts/). BEYRU, R., 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2011. BİLSEL, C., “İzmir’de Cumhuriyet’in Modern Kentine Geçişte Şehircilik Deneyimi ve Model Transferi Sorunu, Prost-Danger Planı ve Le Corbusier’nin Nazım Plan Önerisi”, Domus, İzmir, 2001. BİLSEL, C., “19. Yüzyılda Osmanlı Liman Kenti İzmir’de Kültürler, Mekân Üretim Biçimleri ve Kent Mekânının Dönüşümü”, “Osmanlı’nın Yedi yüzüncü Yılı: Uluslar Üstü Bir Miras”, TMMOB, İstanbul, 1999. BİLSEL, C., “İzmir’de Cumhuriyet Dönemi Planlaması (1923-1965): 20. Yüzyıl Kentsel Mirası”, “Osmanlı’nın Yedi yüzüncü Yılı: Uluslar Üstü Bir Miras”, TMMOB, S. 4, İstanbul, 2009. DAYANGAÇ, D., (2004). “Dünden Bugüne Pasaport İskelesi ve Yolcu Bekleme Salonu”, Ege Mimarlık Dergisi, S. 49, İzmir, 2004. ERİN İ.,TEZCAN S., ZENGİN ÇELİK H. (2017). «İzmir’de Kent Meydanlarının Toplumsal Hareketler Açısından Değişen Kullanım Değeri ve Temsil: Konak, Cumhuriyet ve Gündoğdu Meydanları Üzerinden Bir Değerlendirme», 2017. (http://iletisimdergisi.gazi.edu.tr/site/index.php/IKAD/article/view/347/335). GÖKTÜRK, T.B., “Amerikan Basınında İzmir Yangını ve Yangın Sonrası Durum”. (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/233470, (Bahar/2012). GÜNGÖRDÜ, A., Fotoğraf Arşivi, İzmir, 2018. İZMİMOD, “İzmir Kenti Planlama Tarihi”, TMMOB Mimarlar Odası İzmir Subesi, İzmir, 2016. KARAGOZLU, C., “Kentin Düğüm Noktaları: Meydanlar”, 2013. (http:// cemkaragozlu.blogspot.com/2013/05/kentin-dugum-noktalari-meydanlar.html). KAYIN, E., “Bir Kamusal Alan, Bir Kentsel Simge, Bir Kıyı Hikâyesi: Kordonboyu”, Ege Mimarlık Dergisi, S. 4, İzmir, 2006. KAYIN, E., «İzmir Konaklama Yapıları ve Tarihsel Gelişimi», 2006. (www.izto. org.tr). KIRIŞMAN, M., “Fransız Basınında İzmir Yangını Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, 2011. (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/233436). KOÇMAN, A., (1993), “İzmir’in Kentsel Gelişimi ve Bunu Etkileyen Faktörler”, 1993. (http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/4974/asaf_ kocman.pdf?sequence=1&isAllowed=y). SERÇE, E., YILMAZ, F., YETKİN, S., Küllerinden Doğan Şehir, 1. Baskı, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2003. SEYMEN, Ü. BAYKAN, “Tek parti dönemi belediyeciliğinde Behçet Uz örneği”. Enis Batur (der.). Üç İzmir, Yapı Kredi Bankası Yayınları, 1992, Alsancak ve Kahramanlar’da inşa edilen modern konut tipolojileri üzerine bknz.: Sıdıka İğci Çetin, İzmir’in yangın bölgesinde 1922-1965 yılları arasında yaşanan mekânsal değişim ve dönüşümlerin konut bağlamında değerlendirilmesi”, (İnceleme- Metin-Dizin), DEÜ Mimarlık Bölümü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir, 2004. TOPAL, H., “Kordonyolu, Yargı Süreci ve Koruma Kurulu”, Ege Mimarlık Dergisi, S. 3, İzmir, 1998. UZ, B., Atatürk’ün İzmir’i Bir Kentin Yeniden Doğuşu, 3. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. YEĞİN, U., Evvel Zaman İçinde İzmir, 1. Baskı, İzmir Ticaret Odası Yayınları 10, İzmir, 2009. http://www.turkbike.com/tag/izmir-bisiklet-dernegi/ https://suslukadinlarbisikletturu.com/2017/07/03/suslu-kadinlar-bisikletturu- 2017/