Avukatın Hapis Hakkı

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 187 - 210, 01.06.2021

Caner Taşatan

Öz

Avukatın hapis hakkı, avukatlık ücretine ve yapılan giderlere ilişkin alacaklarını tahsil edebilmelerini sağlamak amacıyla, avukatlar lehine tanınmış özel bir teminat türüdür. 1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nda iki ayrı hükümde düzenlenen bu hakkın, avukata, hapsedilen eşyanın paraya çevrilmesini isteme yetkisi tanıyıp tanımadığı tartışmalıdır. Bu tartışma kapsamında, hapsedilen eşyanın paraya çevrilmeye elverişli olup olmamasına göre, avukatın genel nitelikte bir hapis hakkı veya yalnızca bir alıkoyma hakkı bulunduğunu kabul etmek gerekir. Avukatın koşulları henüz sağlanmamış hapis hakkını kullanması veya bu hakkın sınırlarını aşması, avukatın azlini haklı kılan bir sebep olarak nitelendirilebilir ve ayrıca avukatın disiplin sorumluluğunu yahut hizmet sebebiyle güveni kötüye kullanma veya zimmet suçlarından ötürü cezai sorumluluğunu doğurabilir. Bu kapsamda, avukatın hapis hakkını kullanabilmesi için öğretide ve yargı uygulamasında kabul edilen koşulların etraflıca incelenmesi isabetli olur. Avukatın hapis hakkı, avukatlık ücretine ve yapılan giderlere ilişkin muaccel alacaklar için kullanılabilir. Avukatlık sözleşmesinden kaynaklanmayan veya henüz muacceliyet kazanmamış alacaklar bakımından avukatın hapis hakkını kullanabilmesi mümkün değildir. Avukatın hapsedilecek eşya üzerindeki zilyetliği müvekkilin rızasıyla ve avukatlık sözleşmesi kapsamında elde etmiş olması gerekir. Avukat, müvekkil tarafından doğrudan veya dolaylı olarak zilyet kılınmış olabilir. Bunun dışında müvekkilin, dolaylı dahi olsa zilyedi olmadığı eşyanın yargı yoluyla teslim alınması veya üçüncü kişilerdeki alacağın tahsil edilebilmesi amaçlarıyla avukatı yetkilendirmiş olması mümkündür. Avukatın hapis hakkını kullanabilmesi için hapsedeceği eşya ile alacağı arasında doğrudan bir bağlantı bulunmasının gerekli olup olmadığı da tartışmalıdır. Burada ise eşya ve alacak arasında doğrudan bir bağlantı aramamak, diğer bir deyişle zilyetliğin avukatlık faaliyetinin yürütülmesi sebebiyle elde edilmiş olmasını yeterli kabul etmek isabetli olur. Bunların dışında, avukatlık sözleşmesinde tarafların hapis hakkının kullanılmayacağı yönünde anlaşmış olmaları, avukatın alacağının sona ermesi, hapsedilecek eşyanın haczinin kabil olmaması gibi sebepler, avukatın hapis hakkının varlığına veya kullanılmasına engel olur. Avukatın hapis hakkını kullanacağı veya kullandığı yönünde müvekkile bildirimde bulunması, avukatlık sözleşmesinden doğan hesap verme yükümlülüğüne ilişkindir. Böyle bir bildirimin yapılmamış olması, avukatın hapis hakkının varlığına veya bu hakkın kullanılmasına engel değildir.

Anahtar Kelimeler

Avukatın hapis hakkı, avukat, müvekkil, avukatlık sözleşmesi, avukatlık ücreti

Kaynakça

• ADAY, Nejat: Avukatlık Hukukunun Genel Esasları, 2. bs., İstanbul, 1997.
• ALDEMİR, Hüsnü: Uygulamada Avukatlık Hukuku, Ankara, 2018.
• CANSEL, Erol: Türk Hususi Hukukunda Hapis Hakkı, Ankara, 1961.
• ÇELİK, M. Lamih: TBB Disiplin Kuralı Kararları Işığında Avukatlık Meslek Kuralları, 4. bs., Ankara, 2019.
• ÇETİN, Süleyman / ATEŞ, Derya: Avukatlık ve Noterlik Hukuku, 3. bs., Ankara, 2020.
• ÇETİNER, Bilgehan: Hapis Hakkı, İstanbul, 2010.
• GÜNER, Semih: Avukatlık Hukuku, 6. bs., Ankara, 2015.
• İMRE, Zahit: "Hapis Hakkı Üzerinde Bir Tetkik", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. XVIII, S. 3-4, 1952, s. 742-781.
• KRAMER, Ernst A.: Juristische Methodenlehre, 6. Auflage, München-Bern-Wien, 2019.
• MÜDERRİSOĞLU, Feridun: Avukatlıkta Vekalet ve Ücret Sözleşmesi ve İçtihatlar, Ankara, 1974.
• OFTINGER, Karl / BÄR, Rolf: Zürcher Kommentar Band/Nr. IV/2c, Das Fahrnispfand, Art. 884-918 ZGB, mit ergänzender Darstellung der im Gesetz nicht geordneten Arten dinglicher Sicherung mittels Fahrnis, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Die beschränkten dinglichen Rechte, 3. Auflage, 1981.
• ÖZBAY, İbrahim: Ahzu Kabz Yetkisi Üzerine, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, C: 8, S: 23, 2012/3, İstanbul, s. 11-37.
• ÖZEN, Atilla: Avukatlık Hukuku, 3. bs., Ankara, 2019.
• PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES, Muhammet / AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya: Pekcanıtez Usul-Medeni Usul Hukuku, 15. bs., İstanbul, 2017.
• RUHİ, Canan / RUHİ, Ahmet Cemal: Avukatlık Hukuku, Ankara, 2021.
• SARI, Suat: Alıkoyma Hakkı, İstanbul, 1997.
• SİRMEN, Lale: Eşya Hukuku, 5. bs., Ankara, 2017.
• SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral: Avukatlık Mesleği Avukatın Hak ve Yükümlülükleri, 4. bs., İzmir, 2003.
• TANDOĞAN, Haluk: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. II, 5. bs., İstanbul, 2010.
• ZEVKLİLER, Aydın / GÖKYAYLA, K. Emre: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 19. bs., Ankara, 2019.
• ZOBL, Dieter: Berner Kommentar Band/Nr. IV/2/5/2, Das Fahrnispfand, Art. 888-906 ZGB, mit kurzem Überblick über das Versatzpfand (Art. 907-915 ZGB) Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Die beschränkten dinglichen Rechte, 2. Auflage, 1996.