Taking Illegal Uses Under The Rule: At-Ta’wīl Al-Nahwī

Yıl 2021, Sayı: 11, 111 - 131, 01.12.2021

Şehmus Ünverdi

https://doi.org/10.21733/ibad.890171

Cited By: 3

Öz

Arabic Language Grammar science emerged due to some reasons, especially the mistakes made during the recitation of the Quran, and it had its own rules over time. However the meaning, due to a number of reasons such as the theory of Amil and the fact that the rules are not inclusive, these grammar rules, even though apparently adverse uses have been observed. These uses, which are understood to be non-pedestal, were tried to be taken under the rule with the process called interpretation. In this study, in order to eliminate the apparent inconsistency between the aforementioned rules and illegal uses, the nature of the grammatical incentives used by grammar scholars is emphasized. In this framework, the conceptual framework of grammatical interpretation is presented by examining the lexical and term meanings and the reasons for its emergence. On the other hand, interpretation, understood to be used in the middle of the second century of Hijri, has only been defined recently. For this reason, more recent nahw sources have been used to reveal the nature of grammatical interpretation. References were made to the books of the nahw style books, which were written by Sibawayh (d. 180/796) al-Kitāb, which is accepted as the first basic and comprehensive work in the field of nahw, such as the reasons for the emergence of grammatical interpretation and by which nahw scholars it was first used.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Grammar, Grammatical Interpretation

Kaide Dışı Kullanımların Kaide Altına Alınması: Nahvî Tevîl

Öz

Nahiv ilmi, Kur’ân tilaveti sırasında yapılan hatalar başta olmak üzere bazı nedenlerden dolayı ortaya çıkmış ve zaman içerisinde kendine özgü kaideleri olmuştur. Ne var ki anlam, âmil nazariyesi ve kaidelerin kapsayıcı olmaması gibi birtakım nedenlerle bu nahvî kaidelere zahiren de olsa aykırı kullanımlar görülmüştür. Kaide dışı olduğu anlaşılan bu kullanımlar, daha sonra teʾvîl adı verilen işlemle kaide altına alınmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, söz konusu kaideler ile kural dışı kullanımlar arasındaki zahirî aykırılığı gidermek adına nahivcilerin kullandıkları nahvî teʾvîlin mahiyeti üzerinde durulmaktadır. Bu çerçevede nahvî teʾvîlin sözlük ve terim anlamları ile ortaya çıkış nedenleri ele alınmak suretiyle kavramsal çerçevesi ortaya konmaktadır. Öte yandan hicri ikinci asrın ortalarında kullanılmaya başladığı anlaşılan teʾvîl, ancak son dönemlerde tanımlanmıştır. Bu sebeple nahvî teʾvîlin mahiyetini ortaya koyma noktasında daha çok son dönem nahiv kaynaklarından istifade edilmiştir. Nahvî teʾvîlin ortaya çıkış sebepleri ile ilk olarak hangi nahivciler tarafından kullanıldığı konularında ise başta nahiv alanında temel ve kapsamlı ilk eser olarak kabul edilen Sîbeveyh’in (ö. 180/796) el-Kitâb’ı olmak üzere telif edilen nahiv usulü kitaplarına müracaat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Nahiv, Nahvî Tevîl

Kaynakça

• ʿAbdulġaffâr, es-Seyyid Aḥmed. (1980). Ẓâhiratu’t-teʾvîl ve ṣılatuhâ bi’l-luġa. Riyad: Dâru’r-Reşîd.
• ʿAdvânî, Ebû ʿAdvân Ḥursân b. Muḥarris. (1973). Dîvânu Ẕuliṣbaʿ el-ʿAdvânî. thk. Muḥammed ʿAli el-ʿAdvânî. Musul: Maṭbaʿatu’l-cumhûr.
• Afġânî, Saʿîd. (ts). min Târiḫi’n-naḥv. yy.: Dâru’l-fikr.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ʿAbdillâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. (1995). el-Musned. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir ve Ḥamza Aḥmed ez-Zeyn. Kahire: Dâru’l-ḥadîs.
• Aʿşâ el-Kebîr, Meymûn b. Ḳays. (ts). Dîvânu’l-A’şâ el-Kebîr. thk. Muḥammed Ḥuseyn. Demenhur: el-Maṭbaʿatu’n-nemûẕeciyye.
• Baġdâdî, ʿAbdulḳâdir b. ʿUmer. (1984). Ḫizânetu’l-ʾedeb lubbu lubâbi lisâni’l-ʿArab. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî.
• Bulut, A. (2006). İbn Madâ’nın Arap Dilindeki Âmil Nazariyesine Yönelik Eleştirileri. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, 6(23), 61-74.
• Câsim, Maḥmûd Ḥasan. (2001). Mefhûmu’t-teʾvîli’n-naḥvî. Mecelletu cuẕûr, 3 (6), 442-460.
• Cevherî, İsmâʿîl b. Ḥammâd. (1979). eṣ-Ṣiḥâḥ tâcu’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Aḥmed ʿAbdulġafûr ʿAṭṭâr. Beyrut: Dâru’l-ʿilmi li’l-melâyîn.
• Cezerî, İbnu’l-Esîr. (ts). en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs. thk. Maḥmûd Muḥammed et-Ṭanâḥî-Ṭâhir Aḥmed ez-Zâvî. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿilmiyye.
• Civelek, Y. (2003). Arap Dilinde İ’râb Olgusu. İstanbul: Araştırma Yayınları.
• Cumaḥî, Muḥammed b. Sellâm. (ts). Ṭabaḳâtu fuḥûli’ş-şuʿarâʾ. thk. Maḥmûd Muḥammed Şâkir. Cidde: Dâru’l-Medenî.
• Çögenli, M. S. ve Demirayak, K. (1995). Arap Edebiyatında Kaynaklar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebîyat Fakültesi Yayınları.
• Ḍayf, Şevḳî. (ts). el-Medârisu’n-naḥviyye. Kahire: Dâru’l-Meʿârif.
• Ḍayf, Şevḳî. (2013). Tecdîdu’n-naḥv, Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Demirayak, K. ve Bakırcı, S. (2001). Arap Dili Grameri Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Demirayak, K. (1998). Abbasi Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Şafak Yayınları.
• Ebû Zeyd, Naṣr Ḥâmid. (1988). et-Teʾvîl fî kitâbi Sîbeveyh. Alif: Journal of Comparative Poetics, 8, 82-117.
• Ebû Zeyd, Naṣr Ḥâmid. (1983). Felsefetu’t-teʾvîl-dirâse fî teʾvîli’l-Kurʾân ʿinde Muḥyiddîn İbn ʿArabî. Beyrut: Dâru’l-vaḥde.
• Ebû Zeyd, Naṣr Ḥâmid. (2014). Mefhûmu’n-naṣṣ-dirâse fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. ed-Dâru’l-beyḍâʾ: el-Merkezu’s-seḳâfiyyu’l-ʿArabî.
• Ebu’l-Mekârim, ʿAli. (2008). el-Ḥaẕf ve’t-taḳdîr fi’n-naḥvi’l-ʿArabî. Kahire: Dâru ġarîb.
• Ebu’l-Mekârim, ʿAli. (2006). Uṣûlu’t-tefkîri’n-naḥvî. Kahire: Dâru ġarîb.
• Endelûsî, Ebû Ḥayyân. (1. cilt ts; 2. cilt 1998; 3-4. cilt 2000; 5. Cilt 2002 - Riyad: Dâru kunûzi işbîlyâ. 6. cilt 2005; 7. cilt 2008; 8. cilt 2009; 9. cilt 2010; 10. cilt 2011; 11. cilt 2013; 12. cilt 2014.). et-Teẕyîl ve’t-tekmîl fî şerḥi kitâbi’t-Teshîl. thk. Ḥasan Hindâvî. Dimeşk: Dâru’l-Ḳalem.
• Erdoğan, M. (2015). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ezherî, Muḥammed b. Aḥmed. (2001). Tehẕîbu’l-luġa. thk. Muḥammed ʿİvaḍ Murʿib. Beyrut: Dâru iḥyâʾi’t-turâsi’l-ʿArabî.
• Ferâhidî, el-Ḫalîl b. Aḥmed. (2003). Kitâbu’l-ʿAyn. thk. ʿAbdulḥamîd el-Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.
• Ferezdaḳ, Ebû Firâs Hemmâm b. Ġâlib b. Ṣaʿṣaʿa et-Temîmî. (1987). Dîvânu’l-Ferezdaḳ. thk. ʿAli Fâvûr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muḥammed b. Yâ’kûb. (2005). el-Ḳâmûsu’l-muḥîṭ. thk. Muḥammed Naʿîm el-‘Arḳasûsî. Beyrut: Muʾessesetu’r-risâle.
• Ḥammûz, ʿAbdulfettâḥ. (1984). et-Teʾvîlu’n-naḥvî fi’l-Kurʾâni’l-Kerîm. Riyad: Mektebetu’r-ruşd.
• Ḥasan, ʿAbbâs. (1966). el-Luġatu ve’n-naḥv beyne’l-ḳadîmi ve’l-ḥadîs. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Ḥasan,ʿAbbâs. (ts). en-Naḥvu’l-vâfî meʿa rabṭihi bi’l-esâlîbi’r-rafîʿati ve’l-ḥayâti’l-luġaviyyeti’l-muteceddide. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Ḫasrân, ʿAbdullah b. Ḥamed. (1993). Merâḥilu teṭavvuri’d-dersi’n-naḥvî. İskenderiye: Dâru’l-maʿrifeti’l-câmiʿiyye.
• Ḥassân, Temmâm. (1994). el-Luġatu’l-ʿArabiyyetu maʿnâhâ ve mebnâhâ. Fas: Dâru’s-seḳâfe.
• Ḥassân, Temmâm. (2000). el-Uṣûl dirâse ibistîmûlûciyye li’l-fikri’l-luġavî ʿinde’l-ʿArab en-naḥv-fikhi’l-luġa-el-belâġa. Kahire: ʿÂlemu’l-kutub.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Fetḥ ʿUsmân b. Cinnî. (ts). el-Ḫaṣâʾiṣ. thk. Muḥammed ʿAli en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿilmiyye.
• İbn Fâris, Ebu’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Fâris el-Ḳazvînî el-Hemedânî. (1997). eṣ-Ṣâḥibî fî fiḳhi’l-luġati’l-ʿArabiyye ve mesâʾilihâ ve suneni’l-ʿArab fî kelâmihâ. thk. Aḥmed Ḥasan Besc. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.
• İbn Ḳuteybe, ʿAbdullah b. Muslim b. Ḳuteybe ed-Dîneverî. (ts). eş-Şi‘r ve eş-şu‘arâ. thk. Aḥmed Muḥammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• İbn Maḍâʾ, Ebu’l-ʿAbbâs Muḥammed b. Maḍâʾ el-Ḳurṭubî. (1979). er-Reddu ʿala’n-nuḥât. thk. Muḥammed İbrâhîm el-Bennâ. Kahire: Dâru’l-iʿtiṣâm.
• İbn Manẓûr, Ebu’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem. (ts). Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Ṣâdır.
• İbn Sîde, Ebu’l-Ḥasan Ali b. İsmâʿîl b. Sîde. (2000). el-Muḥkem ve’l-muḥîṭu’l-aʿẓam. thk. ʿAbdulḥamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât. (2007). el-İnṣâf fî mesâʾili’l-ḫilâf beyne’n-naḥviyyîne’l-Baṣriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. thk. Muḥammed Muḥyiddîn ʿAbdulḥamîd. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿaṣriyye.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât. (1971). Kitâbu Îḍâḥi’l-vaḳf ve’l-ibtidâʾ. thk. Muḥyiddîn ʿAbdurraḥmân Ramaḍân. Dimeşk: Mecmaʿu’l-luġati’l-ʿArabiyye.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât. (1985). Nuzhetu’l-elibbâʾ fî ṭabaḳâti’l-udebâʾ. thk. İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. ez-Zerḳâʾ: Mektebetu’l-Menâr.
• İbnu’s-Sîrâfî, Ebû Muḥammed Yûsuf b. Ebî Saʿîd el-Ḥasen b. ʿAbdillâh b. Merzubân. (1974). Şerḥu Ebyâti Sîbeveyh. thk. Muḥammed ʿAlâ er-Reyyaḥ Hâşim. Kahire: Mektebetu’l-kulliyyâti’l-Ezheriyye-Dâru’l-fikr.
• ʿÎd, Muḥammed. (1989). Uṣûlu’n-naḥvi’l-‘Arabî fî naẓrati’n-nuḥât ve raʾy İbn Maḍâʾ ve ḍavʾi’l-luġati’l-ḥadîs. Kahire: ʿÂlemu’l-kutub.
• İlyâs, Munâ. (1985). el-Ḳıyâs fi’n-naḥv. Beyrut: Dâru’l-fikr.
• İsfahânî, er-Râġib Ebu’l-Ḳâsım Ḥuseyn b. Muḥammed b. el-Mufaḍḍal. (2009). Mufredâtu elfâẓi’l-Ḳurʾân. thk. Ṣafvân ʿAdnân Dâvûdî. Dimeşk: Daru’l-ḳalem/Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye.
• Karaman, H. Çağrıcı, M. Dönmez İ. K. ve Gümüş S. (2007). Kur'an Yolu Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Ḳıfṭî, Ebu’l-Ḥasan ʿAli b. Yûsuf. (1986). İnbâhu’r-ruvât ʿala enbâi’r-ruvât. thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-fikri’l-ʿArabî - Beyrut: Muʾessesetu’l-kutubi’s-seḳâfiyye.
• Ḳummî, Ebu’l-Ḥasen ʿAlî b. İbrâhîm. (2014). Tefsîru’l-Ḳummî. thk. Muḥammed Bâḳir. Kum: Muʾessesetu’l-İmami’l-Mehdî.
• Luġavî, Ebu’ṭ-Ṭayyib ʿAbdulvâḥid b. ʿAlî el-Ḥalebî. (2009). Merâtibu’n-naḥviyyîn ve’l-luġaviyyîn. thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Beyrut: Mektebetu’l-ʿaṣriyye.
• Muḫtâr Aḥmed Deyra. (1991). Dirâse fî’n-naḥvi’l-Kûfî min ḫilâl Meʿâni’l-Ḳurʾân li’l-Ferrâʾ. Beyrut-Dimeşk: Dâru Ḳuteybe.
• Mukerrem, ʿAbdulʿâl Sâlim. (1993). el-Ḥalḳatu’l-mefḳûde fî târîḫi’n-naḥvi’l-ʿArabî. Beyrut: Muʾessesetu’r-risâle.
• Muvaffaḳ, ʿAbdulḳâdir. (2011). “Ẓâhiratu’t-teʾvîli’n-naḥvî ʿinde’d-dârisîne’l-muhdesîn ve cuhûduhum fî teysîri’n-naḥv”. el-Ḫaldûniyye-mecelletu’l-ʿulûmi’l-insâniyye ve’l-ʿulûmi’l-ictimâʿiyye, 5, 176-188.
• Nâbiġa eẕ-Ẕubyânî, Ebû Umâme Ebû ʿAḳreb Ziyâd b. Muʿâviye. (ts). Dîvânu’n-Nâbiġati’ẕ-Ẕubyânî. thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Ṣabbân, Ebu’l-İrfân Muḥammed b. Alî el-Mıṣrî. (1997). Ḥâşiyetu’ṣ-Ṣabbân şerḥu’l-Eşmûnî ʿala Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. ʿAbdurraʾûf Saʿd. Kahire: el-Mektebetu’t-tevfîḳiyye.
• Sîbeveyh, ʿAmr b. ʿUsmân b. Ḳanber. (1988). el-Kitâb. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. Kahire: Mektebetu’l-Ḫâncî.
• Sîrâfî, Ebû Saʿîd el-Ḥasen b. ʿAbdillâh b. Merzubân. (1955). Aḫbâru’n-naḥviyyîne’l-Baṣriyyîn. thk: Ṭaha Muḥammed ez-Zeynî vd. Mısır: Maṭbaʿatu Musṭafâ el-Bâbî el-Ḥalebî ve evlâdih.
• Suyûṭî (1986). el-Muzhir fî ʿulûmi’l-luġa ve envâʿihâ. thk. Muḥammed Aḥmed Câdu’l-Mevlâ Bek. Beyrut: Menşûrâtu’l-mektebeti’l-Mısriyye.
• Suyûṭî, Ebu’l-Faḍl Celâluddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr. (2006). el-İḳtirâḥ fî ʾuṣûli’n-nahv. thk. ʿAbduḥakîm ʿAṭiyye. Dimeşk: Dâru’l-Beyrûtî.
• Şerîf el-Curcânî, Ebu’l-Hasen ʿAlî b. Muḥammed b. ʿAlî. (ts). Mu‘cemu’t-Ta‘rîfât. thk. Muḥammed Ṣıddîḳ el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-faḍîle.
• Ṭanṭâvî, Muḥammed. (ts). Neş’etu’n-naḥv ve târîḫu eşheri’n-nuḥât. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Topaloğlu, B. ve Çelebi, İ. (2015). Kelam Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayıncılık-TDV Yayın Matbaacılık.
• Ṭuleymât, Ġâzî. (1998). Eseru’t-teʾvîli’n-naḥvî fî fehmi’n-naṣṣ. Dabî Mecelletu kulliyyetu’d-dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-ʿArabiyye, 15, 243-278.
• Zebîdî, Muḥammed Murtaḍâ el-Ḥuseynî. (1965). Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-ḳâmûs. thk. ʿAbdussettâr Aḥmed Ferrâc. Kuveyt: Maṭbaʿatu ḥukûmeti’l-Kuveyt.
• Ẕehebî, Muḥammed Ḥuseyn. (ts). et-Tefsîr ve’l-mufessirûn. thk. Muḥammed Ḥuseyn eẕ-Ẕihnî. Kahire: Mektebetu Vehbe.
• Zubeydî, Ebû Bekr Muḥammed b. el-Ḥasen. (ts). Ṭabaḳâtu’n-naḥviyyîn ve’l-luġaviyyîn. thk. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-meʿârif.
• Ẕurrumme, Ebu’l-Ḥâris Ġaylân b. ʿUkbe el-Ḳaḥṭânî. (1995). Dîvânu Ẕirrumme. thk. Aḥmed Ḥasan Besec. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.