Su Yönetiminde Alternatif Su Kaynağı Sarnıçlar: Bodrum Yarımadasından Örnekler

Yıl 2022, , 510 - 535, 31.12.2022

Oğuzhan Elerman , Tutku Gizem Yazıcı , Nevin Gültekin

https://doi.org/10.31198/idealkent.1090780

Öz

Su hayattır. Su, sadece içme, hijyen ve sanitasyon için değil, aynı zamanda tarım, sanayi ve enerji sektörlerinde kullanımı açısından da bugünün ve geleceğin kentleri için kritik öneme sahiptir. Buna rağmen, 1950lerle süregelen sanayileşme ve hızlı nüfus artışına bağlı olarak artan su talebine karşın, küresel ölçekte su stresi, kıtlığı-yokluğu süregelmektedir. Suya erişimi, iklim değişikliğinin giderek artan olumsuz etkileri kısıtlamakta, ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve coğrafi konum da adaletsizliği keskinleştirmektedir. Bu süreç, su kaynaklarının sürdürülebilirliğini garanti etmek için uluslararası işbirliğiyle uyarlanabilir ve entegre su yönetimini zorunlu kılmaktadır. Bu yönetim biçiminde, yağmur ve yüzey suyunun depolandığı sarnıçlar, yer’e özgü çözümlerle ve biçimlerle inşa edilmiş alternatif su kaynaklarıdır. Bu çalışmada Anadolu’da varolan tarihi sarnıçların yağmur suyu hasadı tekniği ve mimari özellikleri, Bodrum yarımadasındaki sarnıçlarından tipolojik özelliklere sahip örnekler üzerinden incelenmiştir. Böylece, eski su sarnıcı teknolojilerinin uyarlanabilirliği ve entegre su yönetimine katkısı konusunda, kent planlama dahil olmak üzere ilgili disiplinlerde bilgi paylaşımına ve farkındalık yaratılmasına çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Su yönetimi, Yağmur Suyu hasadı, Su Sarnıçları, Bodrum Yarımadası, Water management, rainwater harvesting, water cisterns, Bodrum peninsula

Alternative Water Source Cisterns in Water Management: Examples from the Bodrum Peninsula

Öz

Water is life. Water is of critical importance for today's and future cities, not only for drinking, hygiene and sanitation, but also for its use in agriculture, industry and energy, etc.sectors. However, despite the increasing water demand due to the continued industrialization and rapid population growth in the 1950s, global water stress, absence and scarcity of water continues. Access to water is restricted through the gradually increasing negative impacts of climate change, and injustice is heightened by the nations’ levels of development and geographical locations. This process necessitates adaptable and integrated water management through international cooperation to guarantee the sustainability of water resources. According to this management, cisterns, where rain and surface waters are stored, are alternative water sources that have been built through solutions and forms specific to location. In this study, the historical cisterns of Anatolia, with respect to their techniques of harvesting rain water and their architectural characteristics, have been analyzed through examples with typological qualities from among the ones in the Bodrum peninsula. As such, the aim is to share information with related disciplines, including city planning, and to create awareness on the adaptability of historic cistern technologies and its contribution to integrated water management.

Anahtar Kelimeler

Water management, rainwater harvesting, water cisterns, Bodrum peninsula

Kaynakça

• Acar, T. (2018). Beki ve Paşalar Köyü özelinde Uşak sarnıçları. The Journal of Academic Social Science Studies, 65, s. 369-380.
• Aküzüm, T., Çakmak, B. ve Gökalp, Z. (2010). Türkiye’de su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi, International Journal of Agricultural and Natural Sciences, 3(1), 67-74.
• Altuğ, K. (2013). İstanbul'da Bizans Dönemi Sarnıçlarının mimari özellikleri ve kentin tarihsel topografyasındaki dağılımı . (Yayımlanmamış Dr. Tezi) İTÜ, Fen Bilim. Ens., İstanbul.
• Bilgin, A. R. ve Demirci, D. (2020). Keçiborlu Senir'de bulunan Osmanlı dönemine ait üç sarnıç, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 216-232
• Bozdağ, A., İnce, I., Bozdağ, A., Hatır, M. E., Tosunlar, M. B. ve Korkanç, M. (2020). An assessment of deterioration in cultural heritage: the unique case of Eflatunpınar Hittite Water Monument in Konya, Turkey. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 79 (3), 1185-1197.
• Dombrowsky,I., Bauer S. ve Scheumann, W. (2016). What does the Paris climate agreement mean for water policy? The Current Clumn, German Development Institute.
• Dublin Conference (1992) International Conference on Water and the Environment: Development Issues for the 21st Century, 15 Şubat 2022 tarihinde https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/30961/ICWE.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden erişildi.
• EUR-Lex (2000). Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council establishing a framework for the Community action in the field of water policy, 15 Şubat 2022 tarihinde https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2000/60/oj adresinden erişildi.
• Falkenmark, M., Rockstrom, J. ve Rockström, J. (2004). Balancing water for humans and nature: the new approach in ecohydrology. Routledge.
• Güngör, S. S. (2017). Tarihi Yarımada’daki Roma ve Bizans Dönemi sarnıçları, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (2), 37-72.
• Hassing,J., Ipsen,N., Clausen,T.J., Larsen, H. ve Lindgaard-Jørgensen, P. (2019). Integrated Water Resources Management in Action 14 Şubat 2022 tarihinde https://www.unepdhi.org/wp-content/uploads/sites/2/2020/08/IWRM-in-Action-publication.pdf adresinden erişildi.
• Haque, M. M., Rahman, A. ve Samali, B. (2016). Evaluation of climate change impacts on rainwater harvesting, Journal of Cleaner Production, 137, 60-69.
• İnce, İ., Bozdağ, A.,Tosunlar, M. B.,Hatır, M. E. ve Korkanç, M. (2018). Determination of deterioration of the main facade of the Ferit Paşa Cistern by non-destructive techniques (Konya, Turkey), Environmental Earth Sciences, 77(11), 1-10.
• Kerim, A. ve Süme, V. (2018). İstanbul’un eski su kaynakları; sarnıçlar, Türk Hidrolik Dergisi, 2 (2), 1-8.
• Klingborgl, P. ve Finné, M. (2018). Modelling the freshwater supply of cisterns in ancient Greece, Water History, 10 (2), 113-131.
• Kopar, İ. (2011). Hasan Dağı’nda (Aksaray-Niğde) hala önemini koruyan basit su yapıları: sarnıçlar ve kuyular, Doğu Coğrafya Dergisi,13 (19), 167-187.
• Küçükçelebi, C. (2014). Avrupa birliği uyum sürecinde Türkiye’nin su politikası, su hukuku ve su kaynakları yönetiminde yeniden yapılanmalar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İTÜ, Fen Bilim. Ens., İstanbul.
• Lange, J., Husary, S., Gunkel, A., Bastian, D. ve Grodek, T. (2012). Potentials and limits of urban rainwater harvesting in the Middle East, Hydrology and Earth System Sciences, 16(3), 715-724.
• Li, H., Liuqian, D., Minglei, R., Changzhi, L. ve Hong W. (2017). Sponge city construction in china: a survey of the challenges and opportunities, Water, 9: 1-17.
• Mays, L. W. (2014). Use of cisterns during antiquity in the Mediterranean region for water resources sustainability, Water Science and Technology: Water Supply, 14(1), 38-47.
• Mays, L., Antoniou, G. P. ve Angelakis, A. N. (2013). History of water cisterns: legacies and lessons, Water, 5(4), 1916-1940.
• Molle, F., Mollinga, P.P. ve Wester, P. (2009). Hydraulic bureaucracies and the hydraulic mission: Flows of water, flows of power, Water Alternatives, 2(3): 328‐349
• Muluk, Ç. B., Kurt, B., Turak, A., Türker, A., Çalışkan, M. A., Balkız, Ö. ve Zeydanlı, U. (2013). Türkiye’de suyun durumu ve su yönetiminde yeni yaklaşımlar: çevresel perspektif, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği-Doğa Koruma Merkezi.
• Muğla B.B. (2017).Bodrumda Sarnıçlar için Koruma Atölyesi, 21 Mart 2021 tarihinde https://www.mugla.bel.tr/haber/bodrumda-sarniclar-icin-koruma-atolyesi adresinden erişildi.
• Oğuzhan, G. ve Sadioğlu, U. (2021). 21.yüzyılda kente ilişkin olarak ortaya çıkan yeni kavramlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi -Erken Görünüm-DOI: 10.33630/ausbf.995115
• Ortloff, C. R. ve Crouch, D. P. (2001). The urban water supply and distribution system of the Ionian City of Ephesos in the Roman Imperial Period. Journal of Archaeological Science, 28 (8), 843–860.
• Özgüler, H. (2017). Traditional water harvesting in Anatolia; water harvesting prospects for Turkey. World Water Diplomacy & Science News- 2017-10002. htps://hidropolitikakademi.org/uploads/wp/2017/04/Traditional-Water-Harvesting-In-Anatolia.pdf
• Öziş, Ü. (1982). An outlook on ancient cisterns in Anatolia. Proceeding of the International Conference on Rain Water Cistern Systems, (ed. F. N. Fujimura) University of Hawaii, Honolulu, pp 9-15 https://fr.ircwash.org/sites/default/files/213.0-82PR-1108.pdf#page=21
• Öziş, Ü., Arısoy, Y., Alkan, A. ve Özdemir, Y. (2010). Ancient water works in Anatolia, Latest Trends on Cultural Heritage and Tourism, 3rd WSEAS International Conference on Cultural Heritage and Tourism, July 22-24, Corfu Island, Greece, pp. 63-71
• Pahl-Wostl, C. (2008). Requirements for adaptive water management. Pahl-Wostl C., Kabat P. ve Möltgen J. (Der.), In Adaptive and integrated water management (pp. 1-22). Berlin: Springer Berlin Heidelberg.
• Pektaş, K. (2004). Çardak ve çevresindeki Türk Devri eserleri üzerine bir araştırma, The Journal of International Social Research, 6 (26), 419-460.
• Ritchie, H. ve Roser, M. (2021). Clean Water and Sanitation, Our World in data, 20 Mart 2022 tarihinde https://ourworldindata.org/water-access adresinden erişildi. SYGM, HYH-Görevleri Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ,2015. 21 Mart 2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/05/20150520-5.htm adresinden erişildi.
• Shiklomanov, I. A. (1993). World freshwater resources. Water in crisis: a guide to the world’s fresh water resources. Clim. Change, 45, 379-382.
• Smith, M. ve Jønch Clausen, T. (2015). Integrated water resource management: A new way forward. A Discussion Paper of the World Water Council Task Force on IWRM. https://www.iucn.org/downloads/iwrm_a_new_way_forward_1.pdf
• Tanık, A. (2017).Yağmur suyu toplama, biriktirme ve geri kazanımı, Su Kaynakları ve Kentler Konferansı, 25-27 Ekim 2017 Kahramanmaraş, 3-10.
• TÜİK (2020). 21 Mart 2022 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Su-ve-Atiksu-Istatistikleri-2020-37197 adresinden erişildi.
• Timür, Z, ve Alp, Ş. (2021). Peyzaj Mimarlığı açısından tarihi Minua (Şamram) sulama kanalının tahribat nedenleri ve çözüm önerileri. Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi, 3 (1), 39-47.
• UN (2020). World Water Development Report, 15 Şubat 2022 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000372985.locale=en adresinden erişildi.
• UN- DESA (2019). Department of Economic and Social AffairsPopulation Dynamics, 21 Mart 2022 tarihinde https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/ adresinden erişildi.
• UN- MDGs (2015). Millennium Development Goals, 18 Şubat 2022 tarihinde https://www.ndi.org/sites/default/files/Handout%207%20-20Millennium% 20Development%20Goals.pdf adresinden erişildi.
• UN-WATER (2021). World Water Development Report, 12 Şubat 2022 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000375724 adresinden erişildi.
• UN- WWD (2021). World Water Development Report, 21 Mart 2022 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000375724 adresinden erişildi.
• Uysal, N. (2015). Muğla Bodrum İlçesi Yalı Beldesi’nde yer alan kubbe ve tonoz örtülü sarnıçlar. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 1(1), 51-57.
• Üke, A. (2018). Filolojik-arkeolojik veriler ışığında Hitit dönemi su bentleri ve havuz yapıları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 1529-1551.
• Viollet, P. L. (2017). Water Engineering in Ancient Civilizations: 5,000 Years of History. (Trans. F.M. Holly) New York: CRC Press.
• White, M. (2018). Watering the Paris Agreement at COP24. Stockholm International Water Institute (SIWI), 21 Mart 2022 tarihinde https://www.siwi.org/latest/watering-the-paris-agreement-at-cop-24/adresinden erişildi.
• WHO/UNICEF-JMP (2017). Joint Monitoring Programme for Water Supply II Sanitation and Hygiene, 21 Mart 2022 tarihinde https://www.unwater.org/publication_categories/whounicef-joint-monitoring-programme-for-water-supply-sanitation-hygiene-jmp/ adresinden erişildi.
• Wittenberg, H. ve Schachner, A. (2013). The ponds of Hattuša–early groundwater management in the Hittite kingdom. Water Science and Technology: Water Supply, 13(3), 692-698.
• Wittfogel, K. A. (2017). The hydraulic civilizations. Kasperson ve J.V. Minghi (Der.), in The Structer of Political Geography (pp. 442-449). Routledge.
• Yılmaz, M. (2010). Aydın İli Merkezi’ndeki tarihi su yapıları (Yayımlanmamış Y. Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi, Konya.