Kır ve Kent Sınıflandırmasında Yeni Bir Tartışma: Orta Yoğun Kentsel Alanlar ve Aracı Kentler

Yıl 2024, , 2069 - 2097, 31.12.2024

Müslüm Yıldız , Sezgin Sezgin

https://doi.org/10.31198/idealkent.1473297

Öz

Kentsel ve kırsal alanların ulusal tanımları bir ülkeden diğerine önemli ölçüde farklılık gösterdiğinden, bu alanları ulusal sınırların ötesinde karşılaştırmak zorlaşmaktadır. Ancak 2020 yılında bu zorluğun üstesinden gelmek amacıyla Birleşmiş Milletler İstatistik Komisyonu ve Avrupa Birliği İstatistik Ofisi, kentleşme derecesini uluslararası karşılaştırmalar için önerilen bir yöntem olarak onaylamıştır. Kentleşme derecesi kapsamında yerleşim alanları; yoğun, orta yoğun ve kırsal alanlar şeklinde belirlenmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu da 2023 yılı itibarıyla bu sınıflandırma sistemini kabul ettiğini duyurmuştur. Kentleşme derecesi ile oluşturulan orta yoğun kentsel alanların hem kentsel hem de kırsal özellikleri bünyesinde barındırıyor olması bu kavramı kentsel ve kırsal alanlar arasında bağlantı kurma fonksiyonu üstlenen aracı kent kavramına yaklaştırmaktadır. Aracı kentler; coğrafi, tarihî ve ekonomik niteliklerinden dolayı kentsel ve kırsal alanlar arasında köprü işlevi görmektedir. Çalışma kapsamında Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2022 yılı için hazırlanan kent-kır nüfus istatistikleri üzerinden aracı kent kavramı ile orta yoğun kent kavramları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Netice olarak aracı kent ile orta yoğun kentsel alan kavramlarının birçok yönden benzeştiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca “aracı kent” teriminin kavramsallaştırılmasındaki zorluklar ortaya koyularak gelecek çalışmalarda “aracı kentsel alan” kavramının kullanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aracı kent, orta yoğun kentsel alan, kır ve kent sınıflandırması, kentleşme derecesi

A New Debate on Rural and Urban Classification: Intermediate Density Urban Areas and Intermediary Cities

Öz

The definition of urban and rural areas varies greatly from country to country, making it difficult to compare these areas across national borders. Therefore, the United Nations Statistical Commission and Eurostat approved the use of the degree of urbanisation as a method for international comparisons in 2020. This classification system divides settlement areas into densely populated, intermediate density, and thinly populated categories. The Turkish Statistical Institute has also announced its adoption of this classification system as of 2023. The concept of intermediary cities, which act as a link between urban and rural areas, is closely related to the medium-dense urban areas identified by the degree of urbanisation. Intermediary cities serve as a bridge between urban and rural areas due to geographical, historical, and economic factors. In this study, the relationship between the concept of intermediary cities and intermediate density areas was examined using urban-rural population statistics prepared by the Turkish Statistical Institute for 2022. The findings suggest that the concepts of intermediary cities and intermediary dense urban areas share many similarities. However, the challenges in defining the term "intermediary city" were also revealed, leading to the suggestion that the term "intermediary urban area" be used in future studies.

Anahtar Kelimeler

Intermediary city, intermediate density urban area, rural and urban classification, degree of urbanisation

Kaynakça

• Avrupa Birliği [AB]. (2021). Applying the degree of urbanisation: A methodological manual to define cities, towns and rural areas for international comparisons. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2015). The role of intermediate cities in strengthening urban-rural linkages towards the new urban agenda. 19.07.2024 tarihinde https://unhabitat.org/sites/default/files/documents/2019-06/the_role_of_intermediate_cities_in_strengthening_urban-rural_linkages_towards_the_new_urban_agenda.pdf adresinden erişildi.
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2017). Cuenca Declaration: Outcome document of the HABİTAT III thematic meeting on intermediate cities: urban growth and renewal. United Nations.
• Birleşmiş Milletler [BM]. (2022). World cities report 2022 envisaging the future of cities. 20.07.2024 tarihinde https://unhabitat.org/sites/default/files/2022/06/wcr_2022.pdf adresinden erişildi
• Bolay, J. C. (2016). Prosperity and social inequalities: Montes Claros, How to plan an intermediary city in Brazil. Current Urban Studies, 4, 175-194.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 26-40.
• Çelikyay, H. H. (2020). Sürdürülebilir kalkınma hedefleri (SKH) bağlamında aracı şehirler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 265-298.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2017). Şehircilik şûrası komisyon raporları. 27.09.2023 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/sehirciliksurasi/icerikler/kom-syonraporlar-son-20180226140426.pdf adresinden erişildi.
• Çiftçi, S. ve Aydınlı, H. (2015). Türkiye’de kır-kent kavramlarının değişen niteliği ve mevzuatın sürece etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(54), 192-200.
• Dijkstra, L. ve Poelman, H. (2014). A harmonised definition of cities and rural areas: the new degree of urbanisation. European Comission.
• Dijkstra, L., Hamilton, E., Lall, S., ve Wahba, S. (2020). How do we define cities, towns, and rural areas. 10.11.2023 tarihinde https://blogs.worldbank.org/sustainablecities/how-do-we-define-cities-towns-and-rural-areas adresinden erişildi.
• Eke, A. E. (1982). Anakent yönetimi ve yönetimler arası ilişkiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Eurostat. (2018). Glossary: Population grid cell. 11.07.2024 tarihinde https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Population_grid_cell#:~:text=Common%20term%3A%20Population%20grid%2FPopulation,to%20the%20number%20of%20inhabitants adresinden erişildi.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. (2015). Kırsal kalkınma eylem planı 2015-2018. 24.09.2023 tarihinde https://kkp.tarimorman.gov.tr/KKEP2015-2018.pdf adresinden erişildi.
• Hardoy, J. E. ve D. Satterthwaite (1986). Small and intermediate urban centres: their role in national and regional development in the third world, London: Hodder and Stoughton.
• Hardoy, J. E. ve D. Satterthwaite (1988). Small and intermediate urban centres in the Third World: what role for government?, Third World Planning Review, 10(1), 5-26.
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu kalkınma planı 2014-2018. 24.09.2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf adresinden erişildi.
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). Onuncu kalkınma planı (2014-2018) 2018 yılı programı. 24.09.2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/2018_Yili_Programi.pdf adresinden erişildi.
• Kızıltepe, B. (2023). 21. yüzyılda kentin yeniden üretimi: Aracı kent, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
• Kotzeva, M., Brandmüller, T., Fodor, R. ve Fohgrub, B. (2023). Eurostat Regional Yearbook 2023 Edition, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1), 100-103.
• OECD ve UN-Habitat (2022), Intermediary cities and climate change: An opportunity for sustainable development, OECD Publishing, Paris
• Roberts, B. H., Iglésias, B. M. ve Llop, J. M. (2016). “Intermediary Cities: The Nexus Between the Local and the Global”, Co-Creating the urban future: The agenda of Metropolis, cities and territories içinde (Ed. E. Bilsky, A. Ciambra, M. Guerin ve L. Terren), United Cities and Local Governments, 133-220.
• Rondinelli, D. A. (1983). Dynamics of growth of secondary cities in developing countries, Geographical Review, 73(1), 42-57.
• Rondinelli, D. A. (1986). Metropolitan growth and secondary cities development policy, Habitat International, 10(1-2), 263–271.
• Sarı, V. İ., Gökyurt, F. ve Doğan, T. (2019). Nüfus yoğunluğu ve kentsel işlevler ile Türkiye’de ilçelerin kentleşme düzeyinin ölçülmesi, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). 27.09.2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf adresinden erişildi.
• Şengül, R. (2019). Yerel Yönetimler. (10. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2023). Kent-Kır Nüfus İstatistikleri, 2022. 27.07.2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kent-Kir-Nufus-Istatistikleri-2022-49755 adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK]. (2024). İlçelere göre kent-kır sınıflaması.
• United Cities and Local Governments [UCLG]. (2016). UCLG frame document for Intermediary cities, 30.10.2023 tarihinde https://www.uclg.org/sites/default/files/uclg_frame_document_ic.pdf adresinden erişildi.
• Yıldız, M. (2023). Aracı kent (intermediary city). N. Negiz, Ö. Yalçın, A. Kemeç (Der.) Kent Terimleri Ansiklopedisi içinde (ss. 37-42). İstanbul: Efe Akademik Yayıncılık.