Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Kentsel Planlama Pratiğinin Dönüşümü: Adana Örneği

Yıl 2019, , 1158 - 1183, 31.12.2019

Fikret Zorlu , İlker Söğüt

https://doi.org/10.31198/idealkent.648288

Öz

Günümüz kentleri yoğun sermaye yatırımlarından yararlanmak için büyük değişim, dönüşüm ve yenilenme süreci içerisine girmişlerdir. Planlamanın statik yapısının kentlerdeki sürekli değişim, dönüşüm ve yenilenme taleplerini yönetememesi piyasa aktörlerinin, kentlerdeki beklentilerini sık sık yapılan plan değişikliği yolu ile karşılamasına sebep olmuştur. 1980’li yıllarda başlayan, özellikle 2000’li yıllardan sonra hız kazanan yasal çerçevedeki değişiklikler ile planlamanın bütünselliğinin ve denetleyebilme olanaklarının aşındığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada Adana’daki planlama süreci içerisinde tespit edilen sorunlar üzerinden bir değerlendirmeye gidilerek büyük ölçekli kentsel yatırımların dinamiği karşısında planlamanın etkisizleşmesi sorununun nedenleri araştırılmıştır. Adana kentinde eski sanayi alanları ve kamu arazilerinin alışveriş merkezi, hastane, otel, kamu tesisi kullanımlarına dönüştürülmesi şeklinde kentsel mekâna büyük ölçekli müdahaleler gerçekleşmiştir. Bütüncül planlama uzun erimli mekânsal düzen öngörürken proje temelli plan değişiklikleri ve revizyonları yatırımların kısa sürede gerçekleşmesini amaçlamaktadır. Son yirmi yılda kentin biçimlenmesinde özel sektör, merkezi yönetim daha etin olurken yerel yönetim daha edilgen kalmıştır. Sıklıkla yapılan mevzuat değişiklikleri ise bu süreci hızlandırmıştır. Planlamanın büyük ölçekli özel sektör yatırımlarını öngörememesi sorunu ve kamu politikalarındaki yapısal değişim Adana kentinde planlamanın etkisiz kalmasının en önemli nedenleri olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Planlama pratiği, sermaye yatırımları, Adana

Teşekkür

Bu makale Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı'nda hazırlanan "Büyük Ölçekli Kentsel Yatırımların Etki Analizi: Adana Örneği" başlıklı tez çalışmasından üretilmiştir.

Transformation of Urban Planning Practice in Turkey After 1980: Adana Case

Öz

Today’s cities aim to attract intensive capital investments experience major transformations. Static structure of long-term planning hasn’t been able to manage the capital investments and the policies concerning the transformation of cities. This had led to market leaders’ achieving their economic benefit and expectations via frequent modifications in planning. Changing legislation and economic transformation after 1980s had its peak during the 2000s resulted in a fragmented structure of land use planning. Thus, the unruly policies of this situation may have many adverse effects on the cities and their residents. This study investigates planning experiences in Adana city and the reasons of ineffectiveness of planning in the presence of dynamic structure of capital investments. Large scale interventions in Adana city are observed especially on industrial plots and public lands which are utilized by installing shopping centers, hospitals, hotels, and public buildings. While holistic planning foresee long-term spatial order, project-based plan changes and revisions aim to reduce investment period. In the last two decades, while the private sector and central government have been more effective in shaping the urban form, local government has remained more passive. Frequent legislative amendments have accelerated this process. Structural changes in public policy and limited predictive capacity of land use planning about large scale investments of private developers are regarded as the main reasons of ineffectiveness of physical planning in Adana case.

Anahtar Kelimeler

Planning practice, capital investments, Adana

Kaynakça

• Akay, A. ve Akgün F. K. (2014). Türkiye'de planlamada dönüşüm süreci: Çevre ve koruma mı? kentleşme ve yapılaşma mı? Amme İdaresi Dergisi, 47 (4), 93-115.
• Alexander, E. R. (2001). A transaction-cost theory of land use planning and development control: Towards the ınstitutional analysis of public planning. Town Planning Review, 72(1), 45-76.
• Balaban, O (2016). İnşaat ya resullullah, inşaat sektörü neyin lokomotifi? Birikim Kitaplar, İstanbul
• Campbell, H., Tait, M., ve Watkins, C. (2014). Is there space for better planning in a neoliberal world? Implications for planning practice and theory. Journal of Planning Education and Research, 34(1), 45-59.
• Çopuroğlu, M. A. (2012) Adana’da kentleşme ve imarsız gelişmenin 50 yılı. Planlama Dergisi, 2009 (1), 53-65.
• Ersoy, M. (2016). Kentsel planlama kuramları. İmge Kitapevi, Ankara.
• Güzey, Ö. (2014). Neoliberal urbanism restructuring the city of Ankara: Gated communities as a new life style in a suburban settlement. Cities, 36, 93-106.
• Hall, T. ve Hubbard, P. (1996). The entrepreneurial city: New urban politics, new urban geographies? Progress in human geography, 20(2), 153-174.
• Harvey, D. (1989). The urban experience. JHU Press.
• Harvey, D. (1978). The urban process under capitalism: A framework for analysis. International Journal of Urban and Regional Research, 2(1-3), 101-131.
• He, S., ve Wu, F. (2009). China's emerging neoliberal urbanism: Perspectives from urban redevelopment. Antipode, 41(2), 282-304.
• İller Bankası (1966). Adana merkez nazım imar planı araştırma raporu.
• Kalabalık, H. (2011). İmar hukuku dersleri. Seçkin Yayıncılık. İstanbul.
• Kantor, P., ve Savitch, H. V. (1993). Can politicians bargain with business? A theoretical and comparative perspective on urban development. Urban Affairs Quarterly, 29(2), 230-255.
• Keleş, R. (2004) Kentleşme politikası, İmge Kitapevi, Ankara.
• Levent, T. ve Levent, Y.S. (2011) Küreselleşme, mekânsal planlama yaklaşımlarındaki değişme ve kamu yararı. Toplum ve Demokrasi, 5(11), 53-74.
• Lovering, J. (2010). Will the recession prove to be a turning point in planning and urban development thinking?. International Planning Studies, 15(3), 227-243.
• Mc Guirk, P. M. (2005). Neoliberalist planning? Re‐thinking and Re‐casting Sydney's metropolitan planning. Geographical Research, 43(1), 59-70.
• Mohan, G. (1996). Neoliberalism and decentralised development planning in Ghana. Third World Planning Review, 18(4), 433.
• Öktem, B. (2011). İstanbul'da neoliberal kentleşme modelinin sosyo-mekansal izdüşümleri. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (44), 23-40.
• Penpecioğlu, M. (2016). Kapitalist kentleşme dinamiklerinin Türkiye’deki son 10 yılı: Yapılı çevre üretimi, devlet ve büyük ölçekli kentsel projeler. Birikim, 270, 62-73.
• Sager, T. (2011). Neo-liberal urban planning policies: A literature survey 1990–2010. Progress in Planning, 76(4), 147-199.
• Savini, F., Majoor, S., ve Salet, W. (2015). Dilemmas of planning: Intervention, regulation, and ınvestment. Planning Theory, 14(3), 296-315.
• Şengül, H. T. (2001). Kentsel çelişki ve siyaset: Kapitalist kentleşme süreçleri üzerine yazılar. Demokrasi Kitaplığı.
• Şengül, H. T. (2002). Planlama paradigmalarının dönüşümü üzerine eleştirel bir değerlendirme. Planlama Dergisi, 21, 8-31.
• Tekeli, İ. (2014) Modernizm, modernite ve Türkiye’nin kent planlama tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Uzun, C. N. (2006). Yeni yasal düzenlemeler ve kentsel dönüșüme etkileri. Planlama Dergisi, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 2006 (2), 49-52.
• Yoloğlu, A. C. (2014). Planlama piyasasının iki yeni dinamiği: Parçalama ve tekelleşme. İDEALKENT, 5(13), 128-151.