Kentsel Raylı Sistem Yatırımlarında Konjoint Analizi İle Yeni Bir Fizibilite Yaklaşımı Önerisi: Rize Örneği

Yıl 2021, , 736 - 756, 31.05.2021

Hatice Önder , Hayri Ulvi , Furkan Akdemir

https://doi.org/10.31198/idealkent.770640

Öz

Kentsel raylı sistem yatırımlarının, ulaşım ihtiyaçlarının karşılanması ve sosyal sürdürülebilirlik açısından modern toplumlar tarafından kullanılan en popüler çözümlerden biri olduğu bilinmektedir. Kentsel raylı sistemler fazla kaynak gerektiren maliyetli sistemlerdir. Bu nedenle yatırım kararları, fizibilite çalışmalarıyla alınmaktadır. Günümüzde fizibilite çalışmaları ağırlıklı olarak yatırımların ekonomik yönlerini değerlendirirken, sosyal ve çevresel faydalar göz ardı edilmektedir. Söz konusu tutum yeni yatırım süreçlerini geciktirmekte, kentsel gelişimin önüne geçmekte, dolayısıyla kentlerin fayda potansiyelini tam anlamı ile değerlendirecek bir fizibilite yaklaşımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmada öncelikle kentsel raylı sistemler başta olmak üzere, toplu taşıma sistemlerinin literatürde yer alan fizibilite çerçeveleri ve yatırım ölçütleri açıklanmaktadır. Çalışmada Konjoint Analizi kullanılarak ve kent içi ulaşım yatırımlarının farklı ekonomik, sosyal ve çevresel faydaları değerlendirilerek, farklı bir fizibilite yaklaşımı geliştirilmiştir. Geliştirilen fizibilite yaklaşımı ile Rize kenti ulaşım ana planı verilerinden yararlanılarak, plan kapsamında üretilen farklı toplu taşıma senaryolarının yatırım açısından yapılabilirlikleri incelenmiştir. Çalışmada orta ölçekli bir kentte yatırım yapmak için, yatırım geri dönüş süresinin %22, yolculuk süresinin %32, konforun %11, emisyon – çevresel kirliliğin %19, rant artışının %4, mekansal tüketimin %12 önem düzeyinde olduğu tespit edilmiştir. Geliştirilen bu yeni fizibilite yöntemiyle değerlendirilen ölçütler arasında hızlı otobüs hattının daha yapılabilir bir yatırım alternatifi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

konjoint analizi, fizibilite çalışmaları, toplu taşıma, Rize

New Feasibility Approach with Conjoint Analysis for Urban Rail Transit Investments: A Case Study of Rize City

Öz

Urban rail investments are known to be one of the most popular solutions used by modern societies in terms of transportation needs and social sustainability. Urban rail systems are costly systems that require more resources. Therefore, investment decisions are taken with feasibility studies. As the feasibility studies in the present day predominantly evaluate the economic aspects of the investments. This attitude delays new investment processes that prevent urban development, so a feasibility approach is needed to fully evaluate the benefit potential of cities. In this study, primarily, feasibility frameworks and investment criteria of public transport systems have been explained. A new feasibility approach which is included using Conjoint Analysis has been developed that can evaluate different benefits of urban transportation investments. The feasibility of the different public transport scenarios pro-duced within the scope of the transportation plan of Rize has evaluated by using the pro-posed feasibility approach. In a medium-sized city, criteria importance has determined for the return on investment 22%, journey time 32%, comfort 11%, pollution 19%, rent in-crease 4%, spatial consumption 12%. Among the criteria evaluated within the framework of the new feasibility method, it has been determined that the rapid bus line is more feasible investment alternative.

Anahtar Kelimeler

conjoint analysis, feasibility studies, Rize, Public transportation

Kaynakça

• AECOM. 2016. Bradley airport light rail feasibility study report. Bradley Development League. Connecticut. USA.
• Akdemir, F., Ulvi, H., Aslınur, E., and Yılmaz, S., (2018). The Use of Multi-Criteria Assessment Techniques in Defining Sustainable Transport Systems for Different Sized Cities Ankara and Rize Example. Beyond All Limits (p.43-49). Ankara, Turkey
• Aktaş, S., Akkuş, Ö. and Osmanoğlu, S. (2012). Çok düzeyli bağımlı değişken modellemesinde koşullu lojit ve konjoint analizlerinin performansları üzerine uygulamalı bir çalışma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(21), 25-40. 99
• Alkan, S. N., and Yazıcıoğlu, F. (2017). City Center and Coastline Relations in Terms of Public Spaces through Black Sea Highway: Rize. Intercultural Understanding, 7, 7-11.
• Anonymous (2011). Mevcut demiryolu hattı fizibilite etüt raporu. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, Diyarbakır.
• Anonymous (2018). Rize Ulaşım Ana Planı. Gazi Üniversitesi KUTEM–Rize Belediyesi Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü. Rize
• Anonymous (2013a). Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023. T.C. Kalkınma Bakanlığı, Ankara, Türkiye, 2013.
• Anonymous (2013b). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. T.C. Kalkınma Bakanlığı, Ankara, Türkiye, 2013.
• Anonymous (2013c). Sakarya ulaşım ana planı (SUAP) ve öncelikli toplu taşıma sistemlerinin avan projeleri ile önfizibilite etütlerinin hazırlanması ön fizibilite etüt raporu 2013. Sakarya Büyükşehir Belediyesi, Sakarya
• Anonymous (2008a). Mevcut tramvay hattının uzatılması avan proje, fizibilite etüdü ve tatbikat projesi fizibilite etüdü. Konya Büyükşehir Belediyesi Konya
• Anonymous (2008b). 9 Haziran 2008 tarih ve 26901 sayılı Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Resmi Gazete.
• Banister, D., and Thurstain-Goodwin, M. (2011). Quantification of the non-transport benefits resulting from rail investment. Journal of Transport Geography, 19(2), 212- 223. doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2010.05.001
• Baştürk, G. (2014). Kent içi raylı toplu taşıma sistemleri incelemesi ve dünya örnekleri ile karşılaştırılması. Ulaştırma Haberleşme Bakanlığı Uzmanlık Tezi, 4-20.
• Ben-Akiva, M., McFadden, D., and Train, K. (2019). Foundations of stated preference elicitation: Consumer behavior and choice-based conjoint analysis. Foundations and Trends in Econometrics, 10(1-2), 1-144. doi:10.1561/0800000036
• Bilgiç, Ş. (2002). Türkiye’de ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi için çok ölçütlü bir yöntem geliştirilmesi. Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
• Cankurt, M., Miran, B., and Gülsoylu, E. (2009). Çiftçilerin traktör tercihlerinin konjoint analizi ile belirlenmesi. Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 5(1), 29-34. 98
• Danielis, R., and Rotaris, L. (2002). Shippers’ preferences for freight transport services: A conjoint analysis experiment for an Italian region. Transporti Europei 22. 27-35.
• Deniz, M., Kazdal, K., and Topuz, M. (2020). Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin CBS İle Analizine Bir Örnek: Rize Kenti. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (3), 1407-1422.
• Dimitriou, D. J. and Sartzetaki, M. F. (2017). Evaluation framework for investments in rail infrastructure projects. World Academy of Science, Engineering and Technology, International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering, 11(5), 1308-1312.
• Eboli, L., and Mazzulla, G. (2010). How to capture the passengers’ point of view on a transit service through rating and choice options. Transport Reviews, 30(4). 435-450. doi.org/10.1080/01441640903068441
• Erdoğan, H. T. (2016). Ulaşım hizmetlerinin ekonomik kalkınma üzerine etkisi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 187-215. doi:10.17336/igusbd.05060
• Frehe, V. (2015). Can target costing be applied in green logistics? -evidence from a conjoint analysis. Paper Presented in ECIS 2015, Münster. Germany. ISBN 978-3-00-050284-2.
• Gündüz, A. Y., Mehmet, K., and Aydemir, C., (2011). Kentiçi ulaşımında karayolu ulaşımına alternatif sistem: Raylı ulaşım sistemi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(1).134-151,
• Gürbüz, H., and Kaygısız, Z. (2004). Konjoint analizi ve ulaşım sektör pazarı üzerine bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 9(1). 139-148.
• Gökyurt, F., Kındap, A., and Sarı, V. İ. (2015). Türkiye için yeni bir şehir tanımı gerekli mi?, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 24(1), 1-32.
• Görer Tamer N., S. Atik, V. Özbilen, S. Özden and K. Seyrek., (2007). Bölge ve Kent Planlama ile Su Tüketim İlişkisi:
• Dünya ve Ankara Örnekleri. Planlama, 3-4, 9-22, Ankara, Türkiye, ISSN: 1300-7319.
• Haghshenas, H. and Vaziri M. (2012). Urban sustainable transportation indicators for global comparison. Ecological Indicators, 15(1), 115-121.
• Jayaraman, K., Suan, J. C. S., and Lin, S. K. (2011). Robust models for the utilization of public bus transport services in Malaysia. African Journal of Business Management. 5(26). 10586-10600. doi: 10.5897/AJBM11.510
• Kellog S. and Pettigrew S. (2013). Şehirdekiler İçin Sürdürülebilir Yaşam Rehberi. İstanbul. Sineksekiz Yayınevi.
• Kılınçarslan, T. (Der.). (2012). Kentsel Ulaşım: Ulaşım Sistemi-Toplu Taşım-Planlama-Politikalar. İstanbul: Ninova Yayınları.
• Kılıçaslan, H. (2015). Expanding the rail transport services of municipalities: The case of Bursa metropolitan municipality. Yönetim ve Ekonomi, 22(2), 451.
• Kofteci, S., Ergun, M., and Ay, S. (2010). Modeling freight transportation preferences: Conjoint analysis for Turkish Region. Scientific Research and Essays, 5(15). 2016-2021.
• Kim, G., and Han, S. (2011). Comparative analysis of transportation sustainability in OECD countries. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies,9, 82-97.
• Murteza, M. (2010). Raylı sistem yatırımları fizibilite etüdleri ve yapım yöntemleri. PhD Thesis, Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, 30-39.
• Newman, P. (2012). Why do we need a good public transport system. Research Paper, Curtin University Sustainability Policy (CUSP) Institute.
• Öğüt, K. S., and Evren, G. (2006). Topics to be aware of the necessity and practice of urban rail systems in Turkey. International Railway Symposium, Turkey, 1-10.
• Russo, F. and Comi, A., (2012). City characteristics and urban goods movements: A way to environmental transportation system in a sustainable city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 39, 61-73. doi.org/10.1016 /j.sbspro.2012.03.091
• Sümer, G. Ç. (2014). Rize’de Kentleşme Süreci. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(10), 163-183.
• Spiekermann, K., and Wegener, M. (2006). Accessibility and spatial development in Europe. Scienze Regionali, 5(2), 15-46.
• Şahin, S. Z. (2012). The relationship between urban planning process and urban infrastructure investments: Ankara case. Chamber of Civil Engineers. Presented at 6th Urban Infrastructure Symposium, Antalya.
• Turanlı, M., Cengiz, D. T.and Mert, I. (2013). Konjoint analizi ile gazete tercihlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Ekonometri ve İstatistik, (19), 1-26.
• Tsimplokoukou, K., Sfakianaki, E., and Metaxas, G. (2012). A feasibility study approach for underground railways-a case study: Line 4 of Athens metro. Global Journal of Engineering Education, 14(1). 91-98.
• Van der Loop, J. T. A. and de Jong, G. C. (1997). What is the best public transport system? An instrument to compare urban public transport systems using transportational, environmental and social criteria. WIT Transactions on The Built Environment, 30. 205-213.
• Wardman, M. (2014). Valuing convenience in public transport: Roundtable summary and conclusions. International Transport Forum Discussion Paper.
• Withanaarachchi, J. and Setunge, S. (2014). Decision making on transport network planning and the impact on community, economy and the environment. Procedia Economics and Finance, 18, 882-891. doi:10.1016/S2212-5671(14)01014-4.
• Wooliscroft, B., and Ganglmair-Wooliscroft, A. (2014). Improving conditions for potential New Zealand cyclists: An application of conjoint analysis. Transportation research part A: policy and practice. 69. 11-19. doi.org/10.1016 /j.tra.2014.08.005.
• Yavuz, S., and Çemrek, F. (2013.) Konjoint Analizi İle Sağlık Çalışanlarının Konut Tercihlerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 379-396. 97
• Zak, J. (2011). The methodology of multiple criteria decision making/aiding in public transportation. Journal of Advanced Transportation, 45(1), 1-20.