Urban Design Competitions in Turkey: Definitions, Scales and Actors

Yıl 2021, , 155 - 178, 31.05.2021

Zeynep Eraydın , Pelin Yoncaci Arslan

https://doi.org/10.31198/idealkent.847199

Öz

Since the Early Republic, competitions have played an important role in the spatial development of Turkish cities. It started with the planning of Ankara in 1927 and continued for a while in 1930 with the Bursa Municipality State Building Competition. The scope and scale of the projects have grown considerably with new competitions for Ankara in 1932, Samsun in 1942, and Ödemiş in 1944. This series was followed by campus designs and landscape design competitions, albeit in small numbers. The language of competitions was formed by using names specific to the competition site and program, such as "Local Development Plan", "Tourist Settlement Plan", "Urban Renovation Plan." The first time in 1981, "Eskişehir Fair and Recreational, Cultural Entertainment Areas Urban Design Competition” carried the term urban design to the title of a competition. This study examines 111 national and international urban design competitions held in Turkey since 1980s. By producing statistical analyses based on relativly scarce records of these professional events, it problemitizes competitions’ definitions, participants, participatory design methods, proposed disciplinary diversity and significant contribution to urban culture regarding today's design environment.

Anahtar Kelimeler

urban design competition, Turkey, multidisiplinarity

Türkiye’de Kentsel Tasarım Yarışma Pratiği: Tanımlar, Ölçekler, Aktörler

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarından bu yana yarışmalar birçok kentin mekânsal gelişiminde önemli rol oynamıştır. 1927 yılında Ankara’nın planlanması ile başlayan yolculuk 1930’da Bursa Belediyesi Hal Binası ile bir süre tek yapı ölçeğinde devam etmiştir. 1932’de tekrar Ankara, 1942’de Samsun, 1944’te Ödemiş İmar Planları yarışmaları ile kapsam ve ölçek büyümüş, 1945’te Malatya ve Mersin Spor Alanları yarışmaları ile yapı ya da yapılar bütünü özelinde kurulan tasarım problemi çevre ve açık alan tasarımını da içermeye başlamıştır. 1948’de Ulus Meydanı yarışması ile devam eden bu seriyi kampüs tasarımları ve az sayıda da olsa açılan çevre düzenleme yarışmaları izlemiştir. “Mevzii İmar planı”, “Turistik Yerleşme Planı”, “Kent Bütünü İmar Planı” gibi yarışma alanına özgü adlandırmalardan oluşan yarışmalar dili, 1981 yılında “Eskişehir Fuarı ve Dinlence Eğlence Kültür Alanları Kentsel Tasarımı” yarışması ile ilk kez kentsel tasarım alanını işaret etmiştir. Bu yarışmayı takiben, 1980’den günümüze kadar uzanan dönemde ise Türkiye’de ulusal ve uluslararası toplam 111 adet kentsel tasarım yarışması düzenlenmiştir. 1980-2020 arasındaki yarışmaları inceleyen bu çalışma, tanımlar, alanlar, katılımcılar, ölçek ve yarışma süreçlerini kapsayan konularda istatistiki analizler üretmiş ve yarışma tarihinden bakarak günümüz tasarım ortamına dair çok sesli ve katılımcı tasarım yöntemleri, disipliner çeşitlilik ile kent kültürüne katkı konularında çıkarımlarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

kentsel tasarım yarışmaları, Türkiye, disiplinler arası

Kaynakça

• Alexander, E. R., L. P.Witzling, ve D. J.Casper (1987) Planning and urban design competitions: Organization, implementation and impacts. The Journal of Architectural and Planning Research, 4 (1), 31–46.
• Alexander, E. R., Witzling. (1990) Planning and urban design competitions: Introduction and overview. Journal of Architectural and Planning Research, 7 (2), 91–104.
• Altaban, O. (1998), Cumhuriyet’in kent planlama politikaları ve Ankara deneyimi. Sey, Y. (der.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Türkiye İş Bankası Kültürr Yayınları ve Tarih Vakfı, İstanbul.
• Ayataç, H., ve Ketboğa, S. (2016). Alternatif bir üretim biçimi olarak kentsel tasarım proje yarışma süreçlerinin değerlendirilmesi. 10-22. Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu Bildiri Kitapçığı. 13.03.2021 tarihinde https://issuu.com/arkitera/docs/issuu_455780227d3eeb adresinden erişilmiştir.
• Banerjee, T. and Loukaitou-Sideris, A. (1990). Competitions as a design method: An inquiry. Journal of Architectural and Planning Research, 7 (2), 114–131.
• Barnett, J. (2009). The way we were, the way we are: The theory and practice of designing cities since 1956. A. Krieger ve S. Saunders (Der.), Urban Design içinde, (s.101-112). University of Minnesota Press.
• Bayraktar, N., Kaplan, H. ve Tekel, A. (2006). Kentsel tasarım - Yarışma süreçleri ve uygulama örnekleri üzerinden kentsel tasarım tartışmaları. Mimarlık, 329, 14-33.
• Bilsel, C. (2010). Turkiye’de şehircilik yarışmalarının ilk otuz yılı (1927-1957): Cumhuriyet’in kent inşasında uluslararası deneyim. Planlama, 50, 29-46.
• Chupin, J. ve Cucuzzella, C. (2011). Environmental standards and evaluation processes in competitions for public buildings. Geographica Helvetica 66:1, 1-11.
• Collyer, G. S. (2004). Competing globally in architecture competitions. Academy Press.
• Çimen, D. (2010). Urban design competitions As discursive practice in Turkey: 1980-2009. (Yayımlanmamış doktora tezi). ODTÜ, Ankara.
• Çimen, D. (2013). Söylemsel düzlem olarak Türkiye’de yarışmalar: Kentsel tasarım yarışmalarını isimlendirmek. Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu Bildiri Kitabı. 88-95. 13.03.2021 tarihinde https://issuu.com/arkitera /docs/sempozyum_2013_tr_web adresinden erişilmiştir.
• De Haan H. (1988). Architecten als rivalen: Tweehonderd jaar architectuurprijsvragen. Meulenhoff/Landshoff
• Gosling D. ve Maitland B (1984) Concepts of urban design. London: St. Martin Press.
• Gülgeç, İ. (2010). İller Bankası’nın imar planlama yarışmalarına ait notlar. Planlama. 50, 47-50.
• İdil, B. (2010). Planlama ve kentsel tasarım yarışmaları. Planlama, 50, 55-60.
• Jessop, B., (2002), Liberalism, neoliberalism, and urban governance: A state–theoretical perspective. Antipode, 34(3), 452-472.
• Larson, M. S. (1994). Architectural competitions as discursive events. Theory and Society 23 (4), 469–504.
• Lehrer, U., (2011). Urban design competitions. Tridib Banerjee ve Anastasia Loukaitou-Sideris (der.). Companion to Urban Design içinde (s.304-316). New York: Routledge.
• Lipstadt, H. (2003). Can ‘Art Professions’ be Bourdieuean fields of cultural production? The case of the architecture competition. Cultural Studies, 17 (3-4), 390–419.
• Lipstadt, H. (2006) The competition in the region’s past, the region in the competition’s future. C.Malmberg (der.), The Politics of Design: Competitions for Public Projects, içinde, (s.7–28). Princeton, NJ: The Policy Research Institute for the Region, Princeton University.
• Malmberg, C. (2006). (Der.) The politics of design: Competitions for public projects. Princeton NJ: The Policy Research Institute for the Region, Princeton University.
• Özaydın, G. (2008). İstanbul’da kentsel tasarım yarışmalarına bir bakış. Mimarist, 8(29) 68–75.
• Özdağlar G. O. ve Ömür Yılmaz, Z. (der.) (2004). Yarışmalar dizini (1930-2004), TMMOB Mimarlar Odası Genel Merkezi ve Ankara Şubesi, Ankara.
• Rönn, M., Kazemian, R., ve J. E. Andersson (der.) (2010) The architectural competition. research, Inquiries and experiences. Axl Books.
• Sagalyn, L., (2006), Political fabric of design competitions. C.Malmberg (Der.), The politics of design: Competitions for public projects, içinde (s.29-52). Princeton NJ: The Policy Research Institute for the Region, Princeton University.
• Sayar, Y. (2004). Türkiye’de mimari proje yarışmaları 1930-2000: Bir değerlendirme. Mimarlık sayı:320.
• Sert, J. L. (1956). Urban design. Progressive Architecture. 97-112.
• Sirel, A. ve Sirel O. Ü. (2016) Kentsel tasarım proje yarışmalarının uygulanma sorunları. 50-50-9. Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu Bildiri Kitapçığı. İstanbul 13.03.2021 tarihinde https://issuu.com/arkitera /docs/issuu_455780227d3eeb) adresinden erişilmiştir.
• Sudjic, D (2006). Design competitions: the pitfalls and the potential. C.Malmberg (Der.), The Politics of Design: Competitions for Public Projects, içinde (s.53-66). Princeton NJ: The Policy Research Institute for the Region, Princeton University.
• Spreiregen, P. D.(1979). Design competitions. New York: McGraw-Hill.
• Svensson, C. (2008). Arkitekttävlingar, om konsten att hitta en vinnare, diss. KTH. Stockholm: Kungl Tekniska Högskolan.
• Şahin, S. Z. (2010). İktidar, meşruiyet, planlama ve kentsel tasarım yarışmaları ilişkisi: Aracsallıktan platformluğa uzanan bir yol. Planlama, 50, 9-28.
• Tostrup, E. (1999). Architecture and rhetoric: Text and design in architectural competitions. Papadakis Publisher.
• Arkitera Mimarlık Merkezi, (2016). Yarışmalar ve Mimarlık Sempozyumu. İstanbul
• TMMOB Mimarlar Odası. (2001). Mimarlık Mühendislik Şehircilik ve Kentsel Tasarım Proje Yarışmaları Yönetmeliği. Ankara.