The Physical Change of Historic Kumkapı in Istanbul in the Last Two Decades (1994-2013)

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 22, 510 - 537, 31.05.2017

Selin Birgül Geçer Elif Mıhçıoğlu Bilgi

Öz

It is possible to see the traces of different periods, when walking through the streets of Historic Peninsula. Hence, Istanbul owes its uniqueness to this stratification. On the other hand, severe effects of urbanization impaired the original urban, architectural, social and cultural structure of the city, causing many changes. Kumkapı, located within the Historic Peninsula at the seaside of Marmara Sea, has this rich potential together with its multi-layered and multi-faceted cultural background to be conserved, developed and sustained. Through this article, the aim is to analyse these so-called changes at environmental scale in the last two decades from 1994 to 2013 in Kumkapı, as one of the important historic quarters in the Historic Peninsula of İstanbul, based on the environmental data from two different master’s theses (by Selin Birgül at IKU in 2013 and Pınar Giritlioğlu Özden at ITU in 1994), with the additional necessary urban developmental updates through the topics of 'land use, 'number of floors', 'structural system and material use' and 'building condition'. The comparative quantitative data stated for these main topics points the almost fateful abandonment of Kumkapı through unqualified implementations of 'conservation' in one of the world's major historical cities, as a result a series of negative changes and intense loss of authenticity. The change of old inhabitants together with the changing land use, has caused significant loss of values in the area under the effect of inadequate conservation approaches and insensible new users under the severe effects of large-scale urban projects away from conservation. 

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Historic Peninsula, Kumkapı, Historic environment, Physical change

İstanbul’da Tarihi Kumkapı’nın Son Yirmi Yıldaki Fiziksel Değişimi (1994-2013)

Öz

Tarihi yarımada sokaklarında gezerken birçok dönemin izlerini bir arada görmek mümkündür. İstanbul kenti, eşsiz güzelliğini, tam da bu katmanlaşmaya borçludur. Öte yandan, kentleşmenin ağır etkileri, tarihi kentin korunması gerekli kentsel, mimari, sosyal ve kültürel yapısını önemli ölçüde bozmaktadır. Tarihi Yarımada’nın Marmara Denizi kıyısında yer alan ve çok katmanlı, çok kültürlü yapıya sahip özelliklerde bir örnek olan Kumkapı, korunması, geliştirilmesi ve muhafaza edilmesi gerekli zenginliktedir. Bu yazı kapsamında, İstanbul’da Tarihi Yarımada’nın önemli tarihi mahallelerinden biri olan Kumkapı’nın 1994 yılından 2013 yılına kadar geçen yaklaşık yirmi yıllık sürede çevre ölçeğindeki fiziksel değişimi (Mimar Selin Birgül tarafından İKÜ’de 2013’de ve Şehir Plancı P. Pınar Giritlioğlu Özden tarafından İTÜ’de 1994’de gerçekleştirilen) iki yüksek lisans tezinin çevre ölçeğindeki verileri ortak dört başlık olan; ‘işlevsel dağılım’, ‘kat sayısı’, ‘strüktür ve malzeme kullanımı’ ve ‘yapısal durum’  kapsamında karşılaştırmalı olarak irdelenmesi amaçlanmaktadır. Her başlık için ortaya konan karşılaştırmalı sayısal verilerin, dünyanın başlıca tarihi kentlerinden ve en önemli metropollerinden biri olan İstanbul’un uzun zamandır koruma altındaki bir semti olan Kumkapı’nın adeta kaderine terk edilmişliğini, ya da ‘koruma’ adı altında yapılan bir dizi niteliksiz uygulama sonucu olumsuz değişimini ve yoğun özgünlük kaybını net olarak göstermektedir. Alanın eski ve uzun süreli kullanıcılarının değişimine paralel olarak alanda değişen işlevsel dağılım, ayrıca etkisiz ve yanlış idari koruma yaklaşımları, bilinçsiz kullanıcılar, korumadan uzak büyük ölçekli kentsel projeler, alanda önemli değer kayıplarına sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Tarihi Yarımada, Kumkapı, Tarihi çevre, Fiziksel değişim

Kaynakça

• Akın, N. (1994). Kumkapı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Basut, S. (2002). Ondokuzuncu Yüzyılda Batılılaşma Etkisinde Bir Osmanlı Semti: Kumkapı. İTÜ FBE Mimarlık Tarihi Programı, basılmamış yüksek lisans tezi. Istanbul.
• Batur, A. (1985). Batılılaşma döneminde Osmanlı mimarlığı. Tanzimat’ta Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul.
• Birgül, S. (2013). İstanbul Kumkapı Telli Odalar Sokak’ta yaklaşık son yirmi yıllık (19942013) değişimin incelenmesi ve değerlendirilmesi. İstanbul Kültür Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Yüksek Lisans Programı, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul.
• Çelik, Z. (1996). 19.Yüzyılda Osmanlı Başkent: Değişen İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İncicyan, P. G. (1976). 18. asırda İstanbul. İstanbul: Baha Matbaası. Kömürciyan, E. Ç. (1988). İstanbul Tarihi XVII. Asırda İstanbul. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Müller-Wiener, W. (2002), Bizans’tan Osmanlı’ya İstanbul Limanı. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları,
• Özden (Giritlioğlu), P. P. (1994). Kumkapı Telli Odalar Sokağı’nda Bir Fiziksel Çevre Çalışması. İTÜ FBE Mimarlık-Restorasyon Yüksek Lisans Programı, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul.
• Pamukciyan, K. (1994). Ermeniler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi (2011), Avrasya Tüneli Projesi Değerlendirme Raporu, Mayıs 2011. İstanbul.
• Üner, G. (2006), Kumkapı’da Kentsel Değişimin Belgelenmesi, Pervititch Haritalarıyla Karşılaştırmalı Bir Analiz. İTÜ FBE Mimarlık Restorasyon Programı, basılmamış yüksek lisans tezi, İstanbul.
• URL1: http://www.istanbulkulturenvanteri.gov.tr/map/index/code/tarihi-haritalar, 8 Mayıs 2013.
• URL2: http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/map.aspx, 8 Mayıs 2013.