“Konstantinopolis Nasıl Görülür?” On Dokuzuncu Yüzyıl Seyahatnamelerinde ve Rehber Kitaplarında İstanbul

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 22, 665 - 691, 31.05.2017

Sibel Acar

Öz

İstanbul, batılıların kullanmayı tercih ettikleri adıyla Konstantinopolis yüzyıllar boyunca gezginler, elçiler, askerler, teknisyenler, tacirler ya da sanatçılar tarafından sıklıkla ziyaret edilmişti. Çoğu kez iyi eğitim almış olan bu ziyaretçiler Doğu’nun kapısındaki Osmanlı başkenti hakkında pek çok yazıp çizmişlerdi. On dokuzuncu yüzyılda kitle ulaşım araçlarının gelişmesine paralel olarak zevk için ve bir serbest zaman uğraşısı olarak seyahat edenlerin sayısındaki artışla birlikte İstanbul, kitleler halinde gelen yeni bir ziyaretçi tipini, turistleri ağırlamaya başladı. İstanbul doğal, tarihi ve kültürel özellikleriyle batılıların gündelik hayatlarından farklı manzaralar sunduğu için ziyaretçileri tarafından ilginç bulunmaktaydı. Yüzyılın sonlarına doğru rekabetçi bir iş kolu olarak turizm tüm dünyada yaygınlaştıkça İstanbul’u cazip bir turistik menzil olarak tanıtmaya yönelik yaklaşımın süzdüğü bilgi de yaygınlaştı. Görülmeye değer olanlar, mutlaka görülmesi gereken yerler, seyahatnamelerde ve rehber kitaplarda listelendi ve tanıtıldı. Rehber kitaplar, turistik yerlerin en kısa zamanda görülebilmesi için bir dizi güzergahlar ve belli bir zaman dilimi içinde uygulanabilir gezi reçeteleri önerdiler. Bu çalışma seyahatnamelerde ve rehber kitaplardaki İstanbul anlatımlarına dayanarak on dokuzuncu yüzyılda kentin ziyaretçileri tarafından nasıl gezildiğini ve dolayısıyla nasıl görüldüğünü ve bu görme biçiminin kolektif olarak nasıl inşa edildiğini araştırmaktadır. 

 

Anahtar Kelimeler

İstanbul, On dokuzuncu yüzyıl, Seyahatnameler, Rehber kitaplar, Gezi, Turizm

“How to See Constantinople?” Istanbul in Nineteenth Century Travelogues and Guide Books

Öz

It was not before the mid-nineteenth century that Istanbul, or Constantinople as it used to be known to Westerners, was easily accessible to masses of travelers. Until then, travelers had been envoys, soldiers, technicians, merchants, scientists, architects or artists who came to the city on various missions. Being mostly well educated, these people produced a large array of accounts of the Ottoman capital. When tourism appeared as a new phenomenon in the first half of the nineteenth century, it proliferated through the consumption of the existing knowledge on Istanbul. Accordingly, it paved way to a certain way of seeing of the city.  İstanbul attracted tourists because it was different than their everyday life with its natural, historical or cultural features. The sightseers traveled to visit the ‘attractions’ that were promoted as unique features of a place, such as old towns, archaeological sites, landscapes, historical monuments, and so on. They were commonly advised by travelogues and guidebooks on what was worth seeing. This study investigates what the city looked like in the nineteenth century from the viewpoint of its visitors on the basis of Istanbul narratives in travel accounts and guide books, and how this way of seeing was constructed collectively. 

 

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Nineteenth century, Travelogues, Guide books, Travel, Tourism.

Kaynakça

• Akın, N. (1998). 19. Yüzyılın ikinci yarısında Galata ve Pera. İstanbul: Literatür.
• Akçura, G. (2013). Journey to the East. A. Anadol (Der.), 1001 Faces of Orientalism içinde (ss. 112-121). İstanbul: SSM.
• Amicis, E. (1896). Constantinople. (Caroline Tilton, Çev.) New York ve London: Putnams's Sons. (Orijinal eserin yayın tarihi 1877).
• Baedeker, K. (1905). Baedeker's Konstantinopel und Kleinasen. Leipzig: Baedeker.
• Berger, J. (1977). The ways of seeing. London: Penguin.
• Binder, C. (1890). New guide to Constantinople. Boston: Yasmar-Rednib.
• Buzard, J. (1993). The beaten track: European tourism. Oxford: Oxford University Press.
• Cohen, E. (1974). Who is a tourist? A conceptual clarification. The Sociological Review 22 (4), 527-555.
• Elliot, F. (1893). Diary of an idle woman in constantinople. London: John Murray.
• Gautier, T. (1859). Constantinople today. (Robert Howe Gould, Çev.) London: David Bogue. (Orijinal eserin yayın tarihi 1853).
• Gilpin, W. (1808). Three essays on picturesque beauty on picturesque travel and on sketching landscape with a poem on landscape painting. London: T. Cadell ve W. Davies. Guides
• Joanne. (1902). De Paris a constantinople. Paris: Libraire Hachette.
• Harlan, D. (2009). Travel pictures and Victorian gentleman in Greece. Hesperia 78, 421453.
• Hastaoglu-Martinidis, V. (2001). Visions of Constantinople. Istanbul from 19th century quidebooks. Oriental Occidental: Geography, Identity, Space içinde (ss. 8-12). Washington DC.: ACSA Press.
• Müller, M. (1897). Letters From Constantinople. London New York Bombay: Longmans, Green, and Co.
• Macmillan's Guides. (1904). Guide to the Eastern Mediterranean. London New York: Macmillan Co.
• Murray, J. (1840). A handbook for travelers in the İonian Islands, Greece, Turkey, Asia Minor and Constantinople. Being a guide to the principal routes in those countries. London: John Murray.
• Murray, J. (1845). A handbook for travelers in the Ionian Islands. London: John Murray.
• Murray, J. (1900). Murray's Hand-book Constantinople Brusa, and the Throad. London: John Murray.
• Oxford English Dictionary. 28 Ekim 2014 tarihinde oxfordenglishdictionary: http:770oed.com.library.metu.edu.tr/view/Entry/203936?redirectedFrom=tourism#eid adresinden erişildi.
• Pardoe, J. (1838). The beauties of the Bosporus. London: George Virtue.
• Price, U. (1810). Essays on picturesque as compared with sublime and the beautiful and, on the use of studying pictures for the purpose of improving real landscape. London: J. Mawman.
• Rojek, C. (2000). Indexing, dragging and the social construction of tourist sights. Rojek, C. ve Urry, J. (Der.), Touring Cultures. Transformation of Travel and Theory içinde (ss. 52-74). New York: Routledge.
• Schiffer, R. (1999). Oriental panorama. British traveller in 19th century Turkey. Amsterdam Atlanta: Rodopi.
• Tournefort, J. D. (1717). Relation d'un Voyage du Levant. Alyon.
• Urry, J. (2002). The tourist gaze. London: Sage. Urry, J ve Larsen, J. (2011). The tourist gaze 3.0. London: Sage.