Kentte Bellek Yıkımı ve Kimlik İnşası–Palimpsest: Ankara Atatürk Bulvarı Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 4, 22 - 36, 30.09.2011

Meltem Al

Öz

Mekân ve zamanla güçlü bir ilişki kurarak, mevcudiyetini ve tazeliğini koruyabilen bellek, geçmişten gelen imgeleri anlamsal ve duyumsal olarak çağrıştırması ve anımsatarak düşünülür kılması ile çok ayaklı bir sisteme işaret eder. Sözü edilen imgelerin, tarihsellikten koparılarak yok edilmesi ve sürekli olarak bir “yeni” ile değiş tokuş edilmesi, bahsedilen sistemin yıkılarak bellek yardımıyla kurulan bireysel tarihin yitirilmesine sebep olur. Bu noktada, toplumların aynı bağlam içerisinde kurdukları kolektif belleğin işleyişi de bireysel bellekle benzerlik gösterir. Kentlinin, ortak mekânlarda kolektif bir şekilde kurduğu, kentin kendi geçmişinden gelen ve mekânı üreten bir olgu olan belleğe yapılacak herhangi bir müdahale, kentin tarihine ve anlam sürekliliğine yapılacak müdahalelerle eş tutulabilir. Kente ait kolektif bellek, kentlinin birbirleriyle ve kentle olan etkileşimlerinin bir ürünüdür, dolayısıyla, kentin ve kentlinin kimlik inşasında rol oynamaktadır. Belleğin silinmeye veya süreklilikten kopartılıp mütemadi olarak yeniden yazılmaya çalışılması, bu kimliğin de yitirilmesine neden teşkil eder. Bu metin, Ankara’nın kolektif belleğinin şekillendiği en önemli hatlardan biri olan ve kente dair her problemde yeniden bir tasarım sürecine sokulan Atatürk Bulvarı’nın geçirdiği dönüşümler üzerinden, toplumsal belleğin yıkımını ve inşa edilmeye çalışılan kimliği incelemek amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bellek, kolektif bellek, kolektif kimlik, bellek ve zaman, palimpsest, bellek ve kent mekanı

Kaynakça

• Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Auge, M. (1999). Unutma Biçimleri. İstanbul: Om Yayınevi.
• Aytaç, Ö. (2007). Kent Mekanlarının Sosyo-Kültürel Coğrafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , Cilt: 17, Sayı: 2, 199-226. Berger, J. (2010). Görme Biçimleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bergson, H. (1998). An Introduction to Metaphysics. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Bilsel, G. (1997). Ankara’nın Öncü Örnek Rolü, Başkentlik Kimliği ve Kızılay Özel İlgi Odağı. Ankara Sempozyumu. Ankara: Mimarlar Odası Yayınları.
• Boyer, C. (1996). The City of Collective Memory: Its Historical Imagery and Architectural Entertainments. Cambridge: MIT Press. Calvino, I. (2002). Görünmez Kentler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık.
• de Certau, M. (2009). Gündelik Hayatın Keşfi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Koçak, F. A. (2008). Social and Spatial Production of Atatürk Boulevard in Ankara. Yüksek Lisans Tezi-ODTÜ, Ankara.
• Küçüköner, M. (2007). İmge ve Bellek İlişkisine Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Sayı:12, 79-87.
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Basic Blackwell Publishing.
• Olgun, İ. (2009). Kentsel Değişim Sürecinde Kentsel Okuma ve Bellek İlişkisi. Doktora Tezi-MSGSÜ, İstanbul.
• Özak, N. Ö. (2008). Bellek ve Mekan İilişkisi: Kalıcı Bellekte Mekansal Öğeler. İstanbul: İTÜ.
• Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi. İstanbul: Kanat Kitap.
• Serim, S. (2006). Yapılı Çevre Üzerinden Mimarlık Bilgisinin Üretilmesi: Eleştirel Bir Değerlendirme. Doktora Tezi.İstanbul: İTÜ.
• Tekeli, İ. (1991). Bir Kentin Kimliği Üzerine Düşünceler. Kent Planlaması Konuşmaları. içinde Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Turgay, O. (2009). Mekanın Kurgulanmasında ve Algılanmasında "Bellek”in Belirleyici Etkisinin Analizi. Sanatta Yeterlilik Tezi-MSGSÜ, İstanbul.
• Uğuz, E. (2008). Transformation of Collective Memory in The Case of Ankara Atatürk Boulevard. Yüksek Lisans Tezi-ODTÜ, Ankara.
• Yıldırım, G. (2009). Mekânların Dönüsüm Potansiyeli ve Mimarlıkta Palimpsest Kavramı. Yüksek Lisans Tezi-İTÜ, İstanbul.