Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları: Neo-Liberal Kent Politikaları, Yeni Kentsel Aktörler ve Gecekondu Alanları

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 7, 64 - 83, 30.09.2012

Özlem Güzey

Öz

Türkiye’de kentsel dönüşüm, kentsel alanların ve
özellikle kent merkezlerindeki gecekondu alanlarının yenilenerek kentsel arsa
pazarına kazandırılmasında başlıca araç olarak öne çıkmaktadır. Bu süreçte
gecekondu alanlarında konutun azalan değeri ile kentsel arsanın merkezi
konumundan kaynaklı artan değeri arasındaki rant farkının kentsel aktörler
arasında paylaşımı, dönüşümün motivasyonunu belirlemektedir. Kentsel dönüşüm
gecekondu alanlarının yüksek gelir/statü alanlarına dönüştürülmesi temelinde neo-liberal
kent politikalarının uygulama aracı olmaktadır. Arz ve talebin bir üst ölçekte
neo-liberal politikalar ile belirlenmesinin en açık göstergesi dönüşüm ve
sonrasında gelişen soylulaştırma sürecinin yasal mevzuat ile
meşrulaştırılmasıdır. Gecekondu alanlarının dönüşümü, gecekondu alanlarının
sağlıksız yaşam koşulları ve yüksek suç potansiyeli ile eşleştirilmesine
dayandırılmaktadır. Böylece sağlıksız kentsel parçalar kentlerin yeniden
yapılandırılması sürecinde başlıca odak noktaları olurken, gönüllü ya da
gönülsüz dışlanma/dışlama kendiliğinden oluşmakta, soylulaştırma dile
getirilmeyen ancak beklenen sonuç olmaktadır. Dönüşümün toplum tarafından
yüksek kabul edilebilirlik düzeyi ile meşrulaştırılması devletin yasal
yaptırımlar ve güçlü kamu kurumları ile yeniden kimlik kazanmasını gerekli
kılmakta, bu yeni kimlik ise neo-liberal kent politikaları ve yeniden
güçlendirilmiş kentsel aktörler ile şekillenmektedir. Bu çalışmanın çıkış
noktası kentsel dönüşüm ve soylulaştırma girişimlerinin neo-liberal kent ve
konut politikalarının araçları olduğu hipotezinin Ankara kenti kentsel dönüşüm
uygulamaları özelinde değerlendirilmesidir.

Anahtar Kelimeler

kentsel dönüşüm, neo-liberal politikalar, Ankara, TOKİ

Urban Regeneration Implementations in Turkey: Neo-Liberal Urban Policies, New Urban Actors and Squatter Housing Areas

Öz

Regeneration in Turkey is defined as an essential
tool in the transformation of inner-city areas and especially the squatter
housing areas, within the framework of neo-liberal policies in the way to
reacquire the rent gap between the decreasing value of squatter houses and the
increasing value of land in the cities’ most appealing locations and creating
of high-income/status housing areas within a re-organized open market economy.
Demand and supply are determined with neo-liberal policies and this becomes
clear with the legitimization of regeneration and gentrification process with
legal arrangements. New laws are centred on the unhealthy living conditions and
the crime potential of squatter housing areas. Thus as unhealthy urban parts
become the focus of urban restructuring, voluntary or involuntary dislocation
aappears to be the hidden goal. Legitimization of regeneration with high level
of society’s acceptionality, necessitates the state’s restructuring with legal
arrangements and powerful state institutions and this new state identity is
structured neo-liberal urban policies and powerful urban actors. The starting
point of this study is evaluation of the hypothesis that urban regeneration and
gentrification attempts are the tools of neo-liberal urban and housing
policies, giving special emphasis to urban regeneration implementations in
Ankara.

Anahtar Kelimeler

Urban regeneration, neo-liberal policies, Ankara, TOKİ

Kaynakça

• Dinçer, İ. (2011). The Impact of Neoliberal Policies on Historic Urban Space: Areas of Urban Renewal in Istanbul. International Planning Studies, 16(1), 43-60.
• Dündar, Ö. (2001). Models of Urban Transformation, Informal Housing in Ankara. Cities, 18(6), 391-401.
• Dündar, Ö. (2003). Kentsel Dönüşüm Uygulamaları Üzerine Kavramsal Bir Tartışma. Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, TMMOB Şehir Plancıları Odası, İstanbul, 65-74.
• Eisenschitz, A. (2010). Neo-liberalism and the Future of Place Marketing. Place Branding and Public Diplomacy’, 6(2), 79-86.
• Emini, F. T. (2009). Türkiye’de Yerel Yönetimler Reformunun İç ve Dış Dinamikleri. Yönetim ve Ekonomi, 16(2). 31-48.
• Erder, S. (1996). İstanbul’a Bir Kent Kondu Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fyfe, N. R. (2005). Making Space for “Neo-communitarianism”? The Third Sector, State and Civil Society in the UK. Antipode, 37(3), 536-557.
• Gunder, M. (2010). Planning as the Ideology of (Neoliberal) Space. Planning Theory, 9(4), 298-314.
• Güzey, Ö. (2009). Urban Regeneration and Increased Competitive Power: Ankara in an Era of Globalization. Cities, 26(1), 27-37.
• Güzey, Ö. (2009). Sulukule’de Kentsel Dönüşüm: Devlet Eliyle Soylulaştırma, Mimarlık, 346, 73-80.
• Hall, T., Hubbard, P. (1998). The Entrepreneurial City and the New Urban Politics. The Entrepreneurial City, West Sussex: John Wiley and Sons, 1-26.
• Hubbard, P. (2004). Revenge and Injustice in the Neoliberal City: Uncovering Masculinist Agendas. Antipode, 36(4), 665-686.
• Işık, O., Pınarcıoğlu, M. (2001). Nöbetleşe Yoksulluk, Sultanbeyli Örneği, Istanbul: İletişim Yayınları.
• Kara, M., Palabıyık, H. (2009). 1980 Sonrası Türkiye’de Konut politikaları: Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) Gecekondu Dönüşüm Uygulamaları. HTTP: <http://idc.sdu.edu.tr> (erişim 10 Nisan 2012).
• Kurtuluş, H. (2006). Kentsel Dönüşüme Modern Kent Mitinin Çöküşü Çerçevesinden Bakmak. Planlama, 2, 7-12.
• Lovering, J. (2007). The Relationship Between Urban Regeneration and Neoliberalism: Two Presumptuous Theories and A Research Agenda. International Planning Studies, 12(4), 343-66.
• Lovering, J., Evren, Y. (2011). Urban Development and Planning in Istanbul. International Planning Studies, 16(1), 1-4.
• Lovering, J., Türkmen, H. (2011). Bulldozer Neo-liberalism in Istanbul: The State-led Construction of Property Markets and the Displacement of the Urban Poor. International Planning Studies, 16(1), 73-96.
• Öniş, Z. (2004). Turgut Özal and His Economic Legacy: Turkish Neo-liberalism in Critical Perspective. Middle Eastern Studies, 40(4), 113-34.
• Peck, J., Tickell, A. (2002). Neoliberalizing Space. Antipode, 34(3), 380-404.
• Purcell, M. (2006). Urban Democracy and the Local Trap. Urban Studies, 43(11), 1921-41.
• Smith, N. (2002). New Globalism, New Urbanism: Gentrification as a Global Urban Strategy. Antipode, 34(3), 427-450.
• Swyngedouw, E., Moulaert, F., Rodriguez, A. (2002). Neoliberal Urbanization in Europe: Large-scale Urban Development Projects and the New Urban Policy. Antipode, 34(3), 542-77.
• Taşan-Kok, T. (2010). Entrepreneurial Governance: Challenges of Large-scale Property-led Urban Regeneration Projects. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 101(2), 126-49.
• Theodore, N., Peck, J. (2011). Framing Neoliberal Urbanism: Translating ‘Commonsense’ Urban Policy Across the OECD Zone. European Urban and Regional Studies, 19(1), 20-41.
• Türkün, A. (2011). Urban Regeneration and Hegemonic Power Relationships. International Planning Studies, 16(1), 61-72.
• Ulusoy, A. (2008). Kentsel Dönüşüm ve Ankara’da Toplu Konut Uygulamaları. Mülkiye Dergisi, 32, 151-60.
• Uzun, C. N. (2006). Yeni Yasal Düzenlemeler ve Kentsel Dönüşüme Etkileri. Planlama, 2, 49-52.
• İnternet Kaynakları http://www.resmigazete.gov.tr. (01 Nisan 2012).
• http://www.toki.gov.tr. (01 Nisan 2012).
• http://www.turkcebilgi.com/harita/ankara/ankara-ilceleri (01 Nisan 2012).