Yeni Kamu İşletmeciliği ve Güçlü Belediye Başkanı: Adana, Eskişehir ve Şanlıurfa Örnekleri

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 32, 650 - 675, 31.05.2021

Hami Doruk Köse

https://doi.org/10.31198/idealkent.795207

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de yeni kamu işletmeciliği perspektifinden ilham alan yönetsel reformların siyasi sonuçlarını büyükşehir belediye başkanlarına odaklanarak anlamayı amaçlamaktadır. Bu reformlar, özellikle yerel yönetim alanında karar alma ve uygulama süreçlerini kalabalık, dağınık ve karmaşık bir hale getirmiştir. Böylece, 1960’lardan bu yana hem siyasi hem de yönetsel liderlik konumunda bulunan ve yereldeki en üst düzey karar verici ve uygulayıcı olan belediye başkanlarının profili ve iş yapma biçimi önemli ölçüde değişmiştir. Karar alma ve uygulama süreçlerinde belediye örgütünden ilçe belediyelerine, yerel seçmenden çıkar gruplarına, siyasi partiden merkezi yönetime pek çok aktörle ilişki kuran belediye başkanları, aynı zamanda bu aktörlerin birbirleriyle ilişkilendiği figür haline de gelmişlerdir. Bu sayede, halihazırda güçlü konumda bulunan belediye başkanları, merkezi yönetimin kısıtlamalarına rağmen hareket alanlarını genişletme fırsatına sahip olmuşlardır. Çalışma, savlarını Türkiye’deki 1980 sonrası gelişmelere vurgu yaparak ve Adana, Eskişehir ve Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanlarının anı ve söyleşi kitapları ile yerel ve ulusal basında yer alan haberlerden yola çıkarak geliştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

yeni kamu işletmeciliği, güçlü belediye başkanı, yerel yönetimler

New Public Management and the Strong Mayor: The Cases of Adana, Eskişehir and Şanlıurfa

Öz

This study aims to comprehend the political consequences of administrative reforms inspired by the new public management perspective in Turkey by focusing on metropolitan mayors. These reforms have resulted in overcrowded, dispersed and complex decision-making and implemention processes, especially in the field of local government. Thus, the profile and practice of the mayors, who have become both political and administrative leaders since the 1960s and who are the top-level decision-makers and implementors in the local area, have changed significantly. Mayors, who establish relations with numerous actors such as municipal organization, district municipalities, local electorates, political party and central government, have also become the figure through which these actors are affiliated with each other. In this way, mayors, who are already in strong position, have had the opportunity to expand their room for maneuver despite the constraints by central government. On this basis, departing from the memoirs of and interviews with mayors and local and national media, this study develops its arguments concentrating on the cases of Adana, Eskişehir and Şanlıurfa Metropolitan Municipality with an emphasis on the post-1980 developments in Turkey.

Anahtar Kelimeler

new public management, strong mayor, local governments

Kaynakça

• 2 Eylül. (2013a). İktidarın gücü ile dayatıyor. 6 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem /iktidarin-gucu-ile-dayatiyor-h20584.html adresinden erişildi.
• 2 Eylül. (2013b). Soruşturmanın takipçisiyiz. 6 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem /sorusturmanin-takipcisiyiz-h24060.html adresinden erişildi.
• 2 Eylül. (2014a, 11 Aralık). Sanki padişah!. 15 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem/sanki- padisah-h39242.html adresinden erişildi.
• 2 Eylül. (2014b). Kırsala hizmet kavgası. 6 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem/kirsala- hizmet-kavgasi-h32202.htm adresinden erişildi.
• 2 Eylül. (2015a). Bakanlık olmaz dedi. 6 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem/bakanlik- olmaz-dedi-h45257.html adresinden erişildi.
• 2 Eylül. (2015b). Bu fırsatı kaçırmayın. 6 Ekim 2015 tarihinde 2 Eylül: http://www.2eylul.com.tr/gundem/bu- firsati-kacirmayin-h29214.html adresinden erişildi.
• Allison, G. T. (1983). Public and private management: Are they fundamentally alike in all unimportant respects?. J. L. Perry ve K. L. Kreamer (Der.), Public management: Public and private perspectives içinde (s. 72-92). California: Mayfield Publishing Co.
• Anadolu Gazetesi. (2012a, 24 Şubat). Büyükerşen’den Sakallı’ya jet yanıt. 27 Temmuz 2020 tarihinde Anadolu Gazetesi: http://www.anadolugazetesi.com/buyukersen-den-sakalli-ya-jet-yanit -6223.html adresinden erişildi.
• Anadolu Gazetesi. (2012b). CHP Büyükerşen’in kanatları altında. 5 Ekim 2015 tarihinde Anadolu Gazetesi: http://www.anadolugazetesi.net/chp-buyukerenin-kanatlari-altinda-n-3465.aspx adresinden erişildi.
• Anadolu Gazetesi. (2014). Büyükerşen: Çaresini düşünürüm. 5 Ekim 2015 tarihinde Anadolu Gazetesi: http://www.anadolugazetesi.net/buyukeren-caresini-duunurum-n-24420.aspx adresinden erişildi.
• Atilla, S. (2009, 12 Ocak). Fakıbaba gerçeğini AKP genel merkezi de görüyor. 23 Aralık 2015 tarihinde Şanlıurfa: http://www.sanliurfa.com/yazarlar/sedat-atilla/fakibaba-gercegini-akp-genel-merkezi-de-goruyor/1225/ adresinden erişildi.
• Aykanat, Z. (2010). Karizmatik liderlik ve örgüt kültürü ilişkisi üzerine bir uygulama. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Balıklıgöl. (2012, 7 Ağustos). Fakıbaba: Şanlıurfa’da ciddi belediyecilik yapıyoruz. 27 Temmuz 2020 tarihinde Balıklıgöl: https://www.balikligol.com/siyaset/fakibaba-sanliurfada-ciddi-belediyecilik-yapiyoruz-video- h16736.html adresinden erişildi.
• Barrow, J. (1977). The variables of leadership: A review and conceptual framework. The Academy of Management Review, 2(2), 130-251. https://doi.org/10.5465/amr.1977.4409046
• Bass, B. M. (1991). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19-31. https://doi.org/10.1016/0090-2616(90)90061-S
• Bayırbağ, M. K. (2013). Continuity and change in public policy: Redistribution, exclusion and state rescaling in Turkey. International Journal of Urban and Regional Research, 37(4), 1123-1146. https://doi.org/10.1111 /1468-2427.12000
• Bayırbağ, M. K. (2017). Kentsel politika planlaması. S. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı ve N. Uzun (Der.), Kent planlama içinde (s. 427-452). Ankara: İmge Kitabevi.
• Bayırbağ, M. K. ve Göksel, A. (2013). Kamu yönetimi. G. Atılgan ve E. Attila Aytekin (Der.), Siyaset bilimi: Kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler içinde (s. 153-169). İstanbul: Yordam Kitap.
• Biz Haberciyiz. (2011, 21 Mayıs). Ahdetti muavinlik yapacak. 28 Temmuz 2020 tarihinde Biz Haberciyiz: http://www.bizhaberciyiz.com/ahdett-muav-nl-k-yapacak/3427/ adresinden erişildi.
• Bozkurt, Ö., Ergun, T., ve Sezen, S. (2014). Kamu yönetimi sözlüğü. Ankara: TODAİE.
• Diaz-Saenz, H. R. (2011). Transformational leadership. A. Bryman, D. L. Collinson, K. Grint, B. Jackson ve M. Uhl- Bien (Der.), The SAGE handbook of leadership içinde (ss. 299-310). London: SAGE Publications, Inc.
• Durak, A. (2015). Söyleyeceklerim var. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Erençin, A. (2007). Türkiye'de belediye başkanlığının gelişimi ve artan önemi. H. Özgür ve M. Kösecik (Der.), Yerel yönetimler üzerine güncel yazılar II: Uygulama içinde (ss. 334-353). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Evrensel. (2020, 1 Nisan). İçişleri Bakanlığından “belediyeler yardım toplayamaz” genelgesi. 8 Ağustos 2020 tarihinde Evrensel: https://www.evrensel.net/haber/401031/icisleri-bakanligindan-belediyeler-yardim- toplayamaz-genelgesi adresinden erişildi.
• GAP Gündemi. (2014). Bu neyin üzüntüsü Fakıbaba. 3 Ekim 2015 tarihinde GAP Gündemi: http://www.gapgundemi.com/haber-11778-bu_neyin_uzuntusu_fakibaba.html adresinden erişildi.
• Hambleton, R. (2003). City leadership and the new public management: A cross national analysis. The National Public Management Research Conference içinde (ss. 1-26). Washington DC: Georgetown Public Policy Institute.
• Hürriyet Kelebek. (2009, 5 Nisan). Urfalılar ağalarına rağmen oylarını bana verdiler. 25 Aralık 2015 tarihinde Hürriyet Kelebek: https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/urfalilar-agalarina-ragmen-oylarini-bana-verdiler- 11366142 adresinden erişildi.
• Hürriyet. (2010, 16 Aralık). Şanlıurfa’da halk otobüsçülerinden protesto eylemi. 28 Temmuz 2020 tarihinde Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sanliurfada-halk-otobusculerinden-protesto-eylemi -16549993 adresinden erişildi.
• İnternet Haber. (2010, 16 Mart). İşte Aytaç Durak’ı bitiren ses kaydı. 27 Temmuz 2020 tarihinde İnternet Haber: https://www.internethaber.com/iste-aytac-duraki-bitiren-ses-kaydi-237420h.htm adresinden erişildi.
• İstikbal Gazetesi. (2014, 17 Nisan). Cebrail inse trafiği çözemez. 27 Temmuz 2020 tarihinde İstikbal Gazetesi: http://www.istikbalgazetesi.com/haber18.asp?sec=1&newscatid=7&yazarid=0&newsid=123972 adresinden erişildi.
• Kapaklı, Ö. N. (2009). Doğrudan doğruya: Demokratik sürecin öyküsü. Şanlıurfa: Yenigün Ofset.
• Koç, T. (2010a, 18 Mart). Adana belediyesi özelleştikçe Aytaç Durak zenginleşti. 15 Ekim 2015 tarihinde Bianet: http://bianet.org/bianet/siyaset/120739-adana-belediyesi-ozellestikce-aytac-durak-zenginlesti adresinden erişildi.
• Koç, T. (2010b, 27 Mart). Neo-liberal belediyeciliğin yarattığı kent: Durak'ın Adana'sı. 21 Aralık 2015 tarihinde Bianet: http://m.bianet.org/bianet/siyaset/120915-neo-liberal-belediyeciligin-yarattigi-kent-durak-in-adana- si adresinden erişildi
• Kristic, J. (2012). Theories of leadership: The economic and behavioral perspectives. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Viyana Üniversitesi, Viyana.
• Kuş, M. A. (2013). AK Parti'nin Şanlıurfa büyükşehir belediye başkan adayı kim olur?. 3 Mart 2015 tarihinde GAP Gündemi: http://www.gapgundemi.com/haber-10485- ak_parti#39nin_sanliurfa_buyuksehir_belediye_baskan_adayi_kim_ol ur.html adresinden erişildi.
• Kürkçüoğlu, Y. (2009). Bu sevgi kimseye nasip olmaz. 5 Ekim 2015 tarihinde Şanlıurfa Sembol: http://www.sanliurfasembol.com/ydetay.php?id=868 adresinden erişildi.
• Makina Mühendisleri Odası. (2009, Nisan). Bülten. 24 Aralık 2015 tarihinde MMO: http://www.mmo.org.tr /resimler/dosya_ekler/4d8b80caa6dfec9_ek.pdf?dergi=670 adresinden erişildi.
• Nollenberger, K. (2007). Leadership and management in local government. R. S. Morse, T. F. Buss ve C. M. Kinghorn (Der.), Transforming public leadership for the 21st century içinde (ss. 263-283). New York: M.E. Sharpe Inc.
• Öniş, Z. (1997). The political economy of Islamic resurgence in Turkey: The rise of the Welfare Party in perspective. Third World Quarterly, 18(4), 743-766. https://doi.org/10.1080/01436599714740
• Seda, S. (2014, 24 Kasım). Batum CHP'yi CHP Batum'u bombalıyor!. 14 Eylül 2020 tarihinde Anadolu Gazetesi:
• http://www.anadolugazetesi.com/makale/batum-chp-yi-chp-batum-u-bombaliyor- adresinden erişildi.
• Soylu, N. (2012). Anketler, Ömer Çelik ve ötesi. 15 Ekim 2015 tarihinde Adana Kulis: http://adanakulis.com /YaziDetay.aspx?id=179 adresinden erişildi.
• Şanlıurfa Sembol. (2009). Fakıbaba üzerinden siyaset. 5 Ekim 2015 tarihinde Şanlıurfa Sembol: http://www.sanliurfasembol.com/ydetay.php?id=863 adresinden erişildi.
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset: Kapitalist kentleşme süreçleri üzerine yazılar. Ankara: İmge Kitabevi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2017, 29 Mayıs). Milletimizin karşısına ilk etapta 180 günlük eylem planı ile çıkacağız. 7 Ağustos 2020 tarihinde T.C. Cumhurbaşkanlığı: https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/77390/milletimizin- karsisina-ilk-etapta-180-gunluk-eylem-plani-ile-cikacagiz.html adresinden erişildi.
• Taşçı, C. N. (2009). Yılmaz Büyükerşen: Zamanı durduran saat. İstanbul: Doğan Kitap.
• Toprak, Z. (2011). Yerel yönetimlerde başkanın politik liderlik rolü. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 69(1-2), 299-315.
• Turan, A. E. (2008). Türkiye'de yerel seçimler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2020). Mahalli idareler seçimi. 10 Ağustos 2020 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr /secimdagitimapp/yerel.zul adresinden erişildi.
• Urfa Haber. (2013a). Fakıbaba AKP trenine biniyor. 6 Ekim 2015 tarihinde Urfa Haber: http://www.urfahaber.net /haber/fakibaba-akp-trenine-biniyor-13175.html adresinden erişildi.
• Urfa Haber. (2013b). Fakıbaba adaylık için taviz veriyor. 6 Ekim 2015 tarihinde Urfa Haber: http://www.urfahaber.net/haber/fakibaba-adaylik-icin-taviz-veriyor-15725.html adresinden erişildi.
• Üstüner, Y. (2000). Kamu yönetimi kuramı ve kamu işletmeciliği okulu. Amme İdaresi Dergisi, 33(3), 15-31.
• Yalçındağ, S. (1997). Yerel yönetimlerde profesyonel yöneticilik. Çağdaş Yerel Yönetimler, 6(3), 3-21.
• Yenigün Gazetesi. (2014). Büyükerşen: Eskişehir’e zarar verdiler. 6 Ekim 2015 tarihinde Yenigün Gazetesi: http://www.eskisehiryenigungazetesi.com.tr/gundem/buyukersen-eskisehire-za rar-verdiler-h8114.html adresinden erişildi.
• Yukl, G. (2013). Leadership in organizations. Londra: Pearson.
• Yüksekova Haber. (2014). Büyükerşen’in oyununu bozalım. 16 Ekim 2015 tarihinde Yüksekova Haber: http://www.yuksekovahaber.com/haber/buyukersenin-oyununu-bozalim-124304.htm adresinden erişildi.