Deprem Sonrası Yeniden Yapılanma Sürecinde Türkiye’deki Yasal Düzenlemeler ve Uygulama Olanakları: 30.10.2020 İzmir Depremi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 2124 - 2158, 31.12.2024

Berna Görgülü , Ali Türel

https://doi.org/10.31198/idealkent.1496235

Öz

İzmir Depremi sonrasında yeniden yapılanma faaliyetleri iki farklı Yasa kapsamında sürdürülmüştür. Araştırmanın kapsamını oluşturan İzmir İli Bayraklı İlçesi’nde hasarlı konutlar için yeniden yapılanma faaliyetlerinin incelenmesi ve bu süreçte kentsel dönüşüm aracının kullanımının uygunluğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, afetzedelerin deneyimleri ve süreç hakkında bilgi toplamak amacıyla anket yöntemi uygulanmıştır. Yeniden yapılanma sürecinde 7269 sayılı Yasa kapsamında olan deprem esnasında kısmen veya tamamen yıkılan, acil yıkılacak veya ağır hasarlı yapılar için yerinde inşa edilen afet konutlarının (Grup 1) deprem tehlikesi ön planda tutularak emsal değerlerinin düşürüldüğü, uygun ödeme koşullarının olduğu, hatta yerinde dönüşüm sağlanamayan ağır hasarlı yapıların hak sahiplerinin (Grup 2) afet öncesinde mülkiyet hakkı tek iken afet sonrasında ikinci mülkiyet hakkı edinmelerine imkan tanındığı, devlet eliyle hızlı ve güvenli bir süreç yaşanmış olduğu sonucuna ulaşılırken, orta hasarlı yapılar için ise aynı Yasa kapsamında onarım-güçlendirme yapılması yerine yapıların yıkılıp kentsel dönüşümle yeniden inşası kararı alınarak 6306 sayılı Yasa kapsamında kentsel dönüşümün finansmanını rahatlatmak amacıyla emsal değerlerinin artırıldığı, devletin kısıtlı desteği nedeniyle ödeme koşullarının zorlayıcı olduğu ve değişkenlik gösterdiği, yapıların yıkımından teslim aşamasına kadar geçen süreci hak sahiplerinin takip ettiği ve üstlendiği, müteahhit-hak sahibi sarmalında ilerlemekte zorluklar yaşandığı, bu nedenlerle hukukun eşitlik ilkesiyle bağdaşmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet yönetimi, yeniden yapılanma süreci, orta hasarlı yapı, hak sahibi, kentsel dönüşüm

Legal Regulations and Implementation Possibilities in Türkiye Within the Scope of Post-Earthquake Reconstruction: 30.10.2020 İzmir Earthquake Example

Öz

The research aims to evaluate the reconstruction activities for damaged houses in the Bayraklı District of İzmir Province and to reveal the suitability of existing urban transformation tools. During the reconstruction process, disaster residences were built in place of buildings that collapsed during the earthquake or had to be demolished because of heavy damages (Group 1) within the scope of Law No. 7269 with affordable repayment conditions. The beneficiaries of the heavily damaged buildings that could not be transformed on-site (Group 2) and had to be rebuilt at different locations could acquire a second property right, as the share in the plot of the collapsed or pulled-down apartment building together with the ownership of the newly built housing. Rightsholders of moderately damaged housing that had to be pulled down later for safety reasons, on the other hand, had to rebuild their houses by hiring contractors within the scope of Law 6306 with limited financial support from the State. The rights holders have to follow and manage the process from the demolition of the buildings to the delivery stage which would not comply with the equality principle of the law.

Anahtar Kelimeler

Disaster management, reconstruction process, moderately damaged structure, rights holder, urban transformation

Kaynakça

• Ateş, T. ve Karataş, L. (2023). Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler. M. Öztürk ve M. Kırca (Edt.), 6 Şubat 2023 Depreminden Sonra Hasar Tespit Çalışmalarında İzlenen Sorunlar ve Çözüm Önerileri (ss. 143-181). Özgür Yayınları.
• Bikçe, M. (2015). Türkiye’de Hasara ve Can Kaybına Neden Olan Deprem Listesi (1900-2014), 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı. İzmir, Türkiye.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023a), E-Plan Otomasyon Sistemleri. https://e-plan.gov.tr/e-plan/html/acikPlanlar.html.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023b), İzmir'de Depremzedeler İçin İnşa Edilen 4 Bin 602 Konut Tamamlandı. https://www.csb.gov.tr/izmirde-depremzedeler-icin-insa-edilen-4-bin-602-konut-tamamlandi-bakanlik-faaliyetleri-38490.
• Çoban, H. (2019). Afet sonrası iyileştirme planı hazırlanması. Resilience, 3(2), 239-246.
• Gökçe, O. ve Tetik, Ç. (2012). Teoride ve Pratikte Afet Sonrası İyileştirme Çalışmaları. AFAD Yayınları.
• Halk Konut. (2023). Halk Konut Nedir?. https://www.halkkonut.org/
• İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD). (2014, Nisan 14), Hasar Tespit Genelgesi ve Ekleri. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/Genelge/Hasar_Tespit_Genelgesi_ve_Ekleri.pdf
• İzmir Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü. (2020). https://izmir.afad.gov.tr/afetzedeler-icin-7269-sayili-kanun-kapsaminda-soru-ve-cevap.
• Kadıoğlu, M. (2008), Afet Yönetimi: Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. Marmara Belediyeler Birliği.
• Karaman Toprak Z. (2016). Afet yönetimine giriş ve Türkiye’de örgütlenme. Zerrin Toprak Karaman. Editör & Asuman Altay. Editör, Bütünleşik afet yönetimi içinde, (ss. 1-37). İzmir, İlkem Ofset ve Dijital Baskı.
• Oktay, F. (2017). Afet Yönetimi. Erişim Nisan 18, 2023, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/afet_yonetimi.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ). (2021a). İzmir İli Bayraklı İlçesi Rezerv Yapı Alanında Kalan Salhane Mahallesi 25220 Ada 1,4 ve 5 Parseller, 25279 Ada 1 Parsel ve Bir Kısım Tescil Harici Alana İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Açıklama Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/izmir/icerikler/bayrakli-1-nolu-rezerv-alani-20210126104804.rar.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ). (2021b). İzmir İli Bayraklı İlçesi Rezerv Yapı Alanında Kalan Manavkuyu Mahallesi 3789 Ada 1 ve 2 Parseller İle 54 Ada 159 Parsele İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Açıklama Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/izmir/icerikler/bayrakli-4-5-6-7-20210126124318.rar.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ). (2021c). İzmir İli, Bayraklı İlçesi, Mansuroğlu ve Salhane Mahallelerinde Bulunan Rezerv Yapı Alanında Kalan Muhtelif Parseller ve Bir Kısım Tescil Harici Alana İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Açıklama Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/izmir/icerikler/plan-aciklama-raporu-20210507165334.pdf.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ). (2021ç). İzmir İli Bayraklı İlçesi Rezerv Yapı Alanında Kalan Manavkuyu ve Mansuroğlu Mahallelerinde Bulunan Muhtelif Parsellere İlişkin 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği Açıklama Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/izmir/icerikler/bayrakli-4-5-6-7-20210126124318.rar.
• Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ). (2021d). İzmir İli, Bayraklı İlçesi, Bayraklı Mah. Rezerv Yapı Alanın Bir Kısmına İlişkin 1/5000 Ölçekli İlave ve Revizyon Nazım İmar Planı Plan Açıklama Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/izmir/icerikler/bayrakli_taslak-nazim-rapor_5000-20210820154018.pdf
• Toprak Karaman, Z. (2016). Bütünleşik Afet Yönetimi. Z. Toprak Karaman ve A. Altay (Edt.), Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme (ss. 1-37). İlkem Ofset ve Dijital Baskı.
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction (UNDRR), 2024. https://www.undrr.org/