Seyitgazi’de Sokak Sağlıklaştırma Projesi: Geleneksel Konutlar ve Tarihi Çevrenin Korunmasına Yönelik Bütünsel Yaklaşım

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 2531 - 2576, 31.12.2024

Hatice Elmas , Betül Gelengül Ekimci

https://doi.org/10.31198/idealkent.1541810

Öz

Seyitgazi, tarihi ve kültürel zenginliğiyle çok katmanlı bir yerleşimdir. Tarihi çevreyi korumanın temel amacı kendini oluşturan değerler bütününün korunması, geliştirilmesi ve yaşatılmasıdır. Seyitgazi’de geleneksel konutların ihmal edildiği, özellikle farklı dönemlere ait kültürel varlıkların bir arada bulunduğu II. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları içinde kalan Cumhuriyet Meydanı çevresinde, koruma-kullanım sorunları olduğu tespit edilmiştir. Koruma Amaçlı İmar Planı'nın geç yürürlüğe girmesi, ticaretin ve günlük yaşamın etkileşimli olduğu alanda konut-ticaret dokusunu yıpratmış, koruma-kullanım sorunlarını ortaya çıkarmıştır. Miras yönetimi ve sürdürülebilir bir toplumsal kalkınma için meydan ve çevresinde nitelikli iyileştirme, işlevsel ve estetik geliştirmelerin yapılması zorunludur. Çalışmanın hedefi mevcut yasal çerçevede Seyitgazi'nin kültür katmanlarından biri olan geleneksel konutları korumaktır. Bu doğrultuda ilk olarak ilçe bütününde sit sınırları içinde kalan geleneksel konutlar gözlem-inceleme yoluyla tespit edilmiş, belgeleme-analiz çalışmalarıyla mimari özellikleri belirlenmiştir. Seyitgazi'nin tarihî gelişimi, koruma sürecinin yasal-yönetimsel yönleri ele alınmış, farklı dönemler arasındaki yapısal ilişkiler tanımlanmıştır. İkinci aşamada özel inceleme alanı olarak Cumhuriyet Meydanı’nı çevreleyen caddeler için sokak sağlıklaştırma projesi geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Belediye-üniversite iş birliğiyle hazırlanan proje, ilgili koruma kuruluna sunulmuş ve onaylanmıştır. Bununla, belirli bir bölgede koruma ve tasarım yaklaşımları ortaya koyan örnek bir uygulama gerçekleşmiştir. Bu çalışma, Seyitgazi tarihi kent dokusunun korunması çalışmalarına temel oluşturarak esas ve yönetmeliklerin gelişmesine katkıda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Seyitgazi, geleneksel konut, sokak sağlıklaştırma, çok katmanlı tarihi kent merkezi, kültürel miras yönetimi

Etik Beyan

Yazar / yazarlar, kendileri ve / veya diğer üçüncü kişi ve kurumlarla çıkar çatışmasının olmadığını veya varsa bu çıkar çatışmasının nasıl oluştuğuna ve çözüleceğine ilişkin beyanlar ile yazar katkısı beyan formları makale süreç dosyalarına ıslak imzalı olarak eklenmiştir.

Proje Numarası

yok

Street Rehabilitation Project in Seyitgazi: A Holistic Approach to the Preservation of Traditional Houses in a Multi-layered Historical Environment

Öz

Seyitgazi is a multi-layered settlement rich in historical and cultural heritage. The main purpose of protecting the historical environment is to preserve, enhance and maintain values that constitute it. In Seyitgazi, it has been observed that traditional houses are neglected, particularly around Cumhuriyet Square, which lies within the boundaries of a 2nd Degree Archaeological Site where cultural assets from different periods coexist. The delayed implementation of the Conservation Zoning Plan has worn out the residential-commercial texture in the area where trade and daily life are closely linked, leading to protection-use challenges. To ensure effective heritage management and sustainable social development, it is essential to make qualified improvements, both functional and aesthetic, in the square and its surroundings. The aim of the study is to protect the traditional houses, one of the cultural layers of Seyitgazi, within the existing legal framework. In this context, the traditional houses within the district's site boundaries were first identified through observation-examination, and their architectural features were determined through documentation-analysis studies. The historical development of Seyitgazi and the legal-administrative aspects of the conservation process were discussed, and the structural relations between different periods were defined. In the second stage, a street rehabilitation project was developed and implemented for the streets surrounding Cumhuriyet Square, designated as a special study area. The project, prepared in collaboration between the municipality and the university, was submitted to the relevant conservation board and approved. Thus, an exemplary application that puts forward conservation and design approaches in a specific region has been realised. This study has contributed to the development of basic principles and regulations by forming a basis for the conservation of Seyitgazi’s historical urban fabric.

Anahtar Kelimeler

Seyitgazi, traditional house, street rehabilitation, multilayered historic city center, cultural heritage management

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• BOA, (1338). Başbakanlık Osmanlı Arşivi (COA.DH.İ.UM. EK.10 3.2 12.1338.Ca.27.1, 1338).
• BOA. A.}DVN.169.81.1278.Ra.11.1
• BOA.A.}MKT.58.63.1262.Z.29.3
• BOA.A.}MKT.MHM.177.49.1276.B.26.1
• BOA.A.}MKT.MHM.525.4.1322.Ra.09.2
• BOA.A.}MKT.UM.363.23.1276.M.30.1
• Çekül, (2015). İpek Yolu Kültür Yolu haritası. Çekül Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı. 07.08.2024 tarihinde https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/ipek-yolu-kultur-yolu-haritasi-yayimlandi adresinden alınmıştır.
• Çetin, C. (2004). XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Konya menzilleri, (Yüksek Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Doğru, H. (1992). XVI. Yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü sancağı. İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Ekimci, B. (2017). A Sacred Precinct Seyitgazi: Religious architecture of Alevi-Bektashi communities in Anatolia, Turkish Studies from Different Perspectives, Ed. M. Uydacı, Athens Institute for Education and Research, Athens, Greece, Chapter 11, p. 143-161, ISBN: 978-960-598-129-7.
• EKVKBK-506. (2012). 16.05.2012 tarih, 506 sayılı Eskişehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı.
• EKVKBK-5638. (2017). 25.10.2017 tarih, 5638 sayılı Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Kararı.
• EKVKBK-924. (1991). Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 04.01.1991 tarih, 924 Sayılı Karar.
• Erşan, M. (2010). Millî Mücadelede Seyitgazi, Eski Yeni Dergisi, 72-76.
• Eskişehir Kültür Envanteri, (2019, Aralık). Seyitgazi, Kültür Envanteri. 08.08.2024 tarihinde https://kulturenvanteri.com/tr/arastir/d/?_ara=seyitgazi adresinden alınmıştır.
• Hüdavendigar livası salnamesi. (1302/1884-85). Salname XII
• İmar Planı Notu. (1989). 1989 Seyitgazi ilave imar planı açıklama notu.
• İmar Planı Raporu. (1951-53). Seyitgazi 1953 ilk imar planı izahat raporu.
• Karabağ, N. E. (2008). Kent arkeolojisi metoduyla çok katmanlı kentlerdeki tarihsel sürekliliğin çözümlenerek korunması. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Restorasyon Anabilim Dalı, İzmir.
• Ramsay, W. (1851-1939). The historical geography of Asia Minor (J. Murray, Çeviri) Royal Geographical Society Supplementary Papers.
• Sağıroğlu Demirci, Ö, Şenyurt, S., Demir, E., Atik, A., & Atik, C. (2020). Eskişehir ili Seyitgazi ilçesi Nakoleia Antik Kenti Koruma Amaçlı İmar Planı plan açıklama raporu. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Ankara.
• Seyitgazi 2. ay brifing raporu (2018). Seyitgazi Kaymakamlığı.
• Turan, O. (1984). Selçuklular zamanında Türkiye tarihi. İstanbul: Nakışlar Yayınevi.
• Vasiliev, A.A. (1952). History of Byzantine Empire. Madison: University of Wisconsin Press.
• 1953 Seyitgazi kasabası ev tipleri izah notu. (1953). Seyitgazi Belediyesi.
• Yüksek, G., İstanbullu Dinçer, F., & Dinçer, M. Z. (2019). Seyitgazi ilçesi paydaşlarının sürdürülebilir turizm farkındalıkları. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 107-121.