Demografik Yaşlanmanın Toplumsal İnşasını Anlamaya Yönelik Nitel Bir Çalışma

Year 2025, Issue: 40, 108 - 126, 15.10.2025

Nurullah Selçuk

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1719609

Abstract

Yaşlanma, prenatal dönemden başlayarak yaşamının sonuna kadar devam eden bir süreçtir. Yaşlılık ise, bu sürecin belirli bir dönemini tanımlar ve genellikle bireyin fiziksel ve zihinsel fonksiyonlarında belirgin gerilemenin gözlemlendiği zaman dilimini ifade eder. Modernitenin etkisiyle şekillenen yaşam tarzı, sağlık alanındaki yenilikler, düzenli ve sağlıklı yaşam pratiklerinin gündelik hayatın bir parçası haline dönüşmesi; ortalama yaşam süresinin uzamasına neden olmuş ve demografik yapılarda yaşlanma gerçekleşmiştir. Demografik yaşlanmayla yaşlılık sosyal bir olgu, sorunları ise toplumsal bir problem görünümü ortaya çıkarmıştır. Sosyal görünüm bir toplumun, bir olguya karşı değer, inanç, tutum ve norm gibi düşsel ve duygusal eğilimlerini yansıtır. Sosyal görünümün tespiti yaşlı bireyin kendisini nasıl gördüğünü ve başkalarının onu nasıl algıladığını sosyolojik olarak anlamlandırılması sağlamaktadır. Bu bağlamda çalışma, yaşlı bireyin toplum içerisindeki durumunu, sosyal konumunu, yaşlıya bakış açısını ve kendilerini nasıl gördüklerini analiz etmeyi ve bu bağlamda yaşlıya karşı etik gündemlerin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Araştırmanın sorunsalının ve sosyal görüngüsünün toplumsal inşasını analiz edebilmek için farklı sosyo-demografik özelliklere sahip kişilerle görüşülmüş ve elde edilen veriler parçalara ayrılarak çözümlenmiştir. Parçalara ayrılan veriler kodlanmış ve birbirleri ile bağlantılı kodlar bir araya toplanarak temalar oluşturulmuştur. Bu bağlamda çalışmada, yaşlılığın toplumsal yörüngeleri analiz edilmeye ve yaşlılık sosyoloji bağlamda değerlendirmeye çalışılmıştır.

Keywords

Yaşlılık , Yaşlılığın sosyal görünümü , Demografik yaşlanma

Ethical Statement

Çalışma Adıyaman Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu 02/04/2024 tarih ve 34 karar sayısı ile uygun bulunmuştur.

A Qualitative Study to Understand the Social Construction of Demographic Ageing

Abstract

Aging is a process that starts in the prenatal period and continues until the end of life. Old age, on the other hand, defines a specific period of this process and generally refers to a period of time in which significant decline is observed in the physical and mental functions of the individual. Lifestyles shaped by the impact of modernity, innovations in the field of health, and the transformation of regular and healthy living practices into a part of daily life have led to an increase in life expectancy and aging in demographic structures. With demographic aging, old age has emerged as a social phenomenon and its problems as a social problem. Social outlook reflects the imaginary and emotional tendencies of a society such as values, beliefs, attitudes and norms towards a phenomenon. The determination of social appearance provides a sociological understanding of how the elderly person sees himself/herself and how others perceive him/her. In this context, the study aims to analyze the situation of the elderly in society, their social position, their perspective on the elderly and how they see themselves, and to develop ethical agendas towards the elderly in this context. Phenomenology design, one of the qualitative research methods, was used in the study. In order to analyze the social construction of the problematic and social phenomenon of the research, people with different socio-demographic characteristics were interviewed and the data obtained were analyzed in parts. The fragmented data were coded and themes were formed by gathering the related codes together. In this context, the study tried to analyze the social trajectories of old age and evaluate old age in the context of sociology.

Keywords

Aging , Social aspects of aging , Demographic aging

Ethical Statement

The study was approved by Adıyaman University Social and Human Sciences Ethics Committee with the decision number 34 and date 02/04/2024.

References

• Akbaş, E., Yiğitoğlu, T. G., ve Çunkuş, N. (2020). Yaşlılıkta Sosyal İzolasyon ve Yalnızlık. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(26), 4540–4562. https://doi.org/10.26466/opus.648658
• Akın, G. (2003). İnsanın Ortaya Çıkışı ve Toplumsal Davranışları. In Yaşlılık Disiplinleri Arası Yaklaşım, Sorunlar, Çözümler (pp. 1–33). Odak Yayınları.
• Arun, Ö. (2013). International Spotlight: Developing a Gerontological Social Policy Agenda for Turkey. The Gerontologist, 53(6), 891–897. https://doi.org/10.1093/geront/gnt071
• Arun, Ö. (2018). Türkiye de Yaşlanma Çalışmaları Dün, Bugün, Yarın. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2), 41–61. https://doi.org/10.13114/mjh.2018.409
• Aydın, A. (2017). The problems of older workforce in working life: The case of Kirklareli. Journal of Human Sciences, 14(2), 1632–1646. https://doi.org/10.14687/JHS.V14I2.4603
• Aydın, İ., ve Tütüncü, Ö. (2021). Pandemi Sürecinde Yaşlılık ve Rekreasyon. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 32(1), 42–47. https://doi.org/10.17123/atad.948495
• Balcı, A. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Pegem Akademi Yay.
• Bardakçı, Ö. M. (2024). İnsanın Üçüncü Çağı: Yaşlılık Üzerine Sosyolojik Tartışmalar. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 10(20), 89–107. https://doi.org/doi.org/10.25306/skad.1482121
• Birren, J., ve Binstock, R. . (2006). Handbook of Aging and Social Sciences (6th ed.). Elsevier Publications.
• Burtless, G. (2013). The impact of population aging and delayed retirement on workforce productivity. In Social Science Research Network. Center for Retirement Research at Boston College Hovey House. https://doi.org/10.2139/SSRN.2275023
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi Yay.
• Čábela, F., ve Šídlo, L. (2024). Demografické stárnutí v Česku mezi lety 2012–2022 prostřednictvím vybraných retrospektivních a prospektivních ukazatelů. Demografie, 66(2), 154–165. https://doi.org/10.54694/dem.0341
• Canatan, A. (2023). Yaşlılıkta Aile. Sosyoloji Divanı, 11(21), 93–107.
• Çapcıoğlu, İ., ve Alpay, A. H. (2021). Türkiye’de Yaşlılığın Geleceği. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 8, 77–88.
• Cauley, J. A. (2012). The Demography of Aging. In A. B. Newman ve J. A. Cauley (Eds.), The Epidemiology of Aging (pp. 3–14). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-5061-6_1
• Chang, S. (2025). New Directions in Elderly Care Workforce Nurturing: Cross-Professional Collaboration From a Social Co-Care Perspective, Drawing Insights From Japan’s Elderly Care Experience (Vol. 72, Issue 1). https://doi.org/10.6224/jn.202502_72(1).04
• Corbin, J., ve Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory (3rd ed.). Thousand Oaks.
• Çunkuş, N., Yiğitoğlu, T. G., ve Akbaş, E. (2019). Yaşlılık ve Toplumsal Dışlanma. Geriatrik Bilimler Dergisi / Journal of Geriatric Science , 2(2), 58–67.
• da Costa, J. P., Vitorino, R., Silva, G. M., Vogel, C., Duarte, A. C., ve Rocha-Santos, T. (2016). A synopsis on aging-Theories, mechanisms and future prospects. Ageing Res Rev, 29, 90–112. https://doi.org/10.1016/j.arr.2016.06.005
• Datta, C. (2016). Social Perspectives of Old Age People : A Study in Siliguri Town. Journal of the Anthropological Survey of India, 65(2), 201–223. https://doi.org/10.1177/2277436X20160203
• DPT. (2007). Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve Yaşlanma Ulusal Eylem Planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• El-Rouby, M. G. (1981). Mechanism of Change in Demographic Ageing. https://doi.org/10.37376/deb.v17i2.1937
• Ennals, R. (1999). Ageing of the Workforce. In Work Life 2000 (pp. 1–10). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4471-0879-5_4
• Ergin, Ş. (2005). Yaşlılık Dönemini Yaşayan İnsanlar. In III. Ulusal Yaşlılık Kongresi.
• Ersözlü, M., ve Aydemir, M. A. (2021). Kalıcı, Sürekli ve İlgili: Yaşsız Yaşlılar (Perennialler). Senex:Journal of Aging Studies, 1(5), 19–46. https://doi.org/10.24876/senex.2021.37
• Genç, Y., ve Dalkılıç, P. (2013). Yaşlıların Sosyal Dışlanma Sendromu ve Toplumsal Beklentileri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4).
• Gove, R. W. (1995). Is Sociology the Integrative Discipline in the Study of Human Behavior? Social Forces, 73(4), 1197–1206. https://doi.org/10.1093/sf/73.4.1197
• Iftimoaei, C. (2019). Demografic aging in france and romania. a comparative statistical analysis. Editura Universităţii »Alexandru Ioan Cuza« din Iaşi, 11(2), 7–32.
• Kačírek, P. (2015). Demographic ageing in the old industrial regions – specifics and links on the example of the Ústí nad Labem Region (N Czechia). GeoScape, 9(1), 24–32. https://doi.org/10.1515/GEOSC-2015-0003
• Kalınkara, V. (2016). Gere(n)teknoloji. In Yaşlılık Disiplinler Arası Yaklaşım Sorunlar, Çözümler 2 (pp. 509–540). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Karakaya, C., ve Işıkhan, V. (2023). Yaşlı Bi̇reyleri̇n Sosyal Dişlanma Durumlarinin ve Sosyal Problem Çözebilme Beceri̇leri̇nin Değerlendi̇ri̇lmesi̇. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 21, 89–109. https://doi.org/10.46218/tshd.1213310
• Klimczuk, A., Bambeni, N., Government, S. A., ve Louro, A. (2024). Social Aspects of Ageing - Selected Challenges, Analyses, and Solutions (Issue June). Published in London. https://doi.org/10.5772/intechopen.100694
• Kurtkapan, H. (2018). Kentte Yaşlılık ve Yerel Yönetim Uygulamaları. Nobel Bilimsel Eserler.
• McMahan, S., ve Sturz, D. (2006). Implications for an Aging Workforce. The Journal of Education for Business (Heldref), 82(1), 50–55. https://doi.org/10.3200/JOEB.82.1.50-55
• Miah, A. (2019). Social theories of aging. Population Bulletin. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.23716.42885
• Müftüler, H. G. (2018). İstanbul’da Yaşlılık ve Yaşlılığın Yapısal Değişimi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 58–80.
• Nascimento do, M., ve Mateus, E. (2014). O olhar do idoso sobre si e o imaginário social The look on the elderly themselves and the social imaginary. https://scispace.com/papers/o-olhar-do-idoso-sobre-si-e-o-imaginario-social-the-look-on-4r2tfaffug
• Olshansky, S. J. (2003). The Demography of Aging. In C. K. Cassel (Ed.), Geriatric Medicine An Evidence-Based Approach (pp. 37–44). Springer. https://doi.org/10.1007/0-387-22621-4_4
• Özkul, M., Kalaycı, I., ve Atasoy, M. (2019). Yaşlıların Toplumsal İlişki Kurma Biçimleri: Sorunlar Ve İmkânlar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(37), 77–97. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.5051
• Parlak Demir, Y. (2017). Kendi Evinde Yaşayan ve Huzurevinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Günlük Yaşam Aktivitelerinin, Depresyon Düzeylerinin ve Sosyal İzolasyon Durumlarının Karşılaştırılması. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 16(1), 19–28. https://doi.org/10.1501/ashd_0000000122
• Pazos, P. de F. B., ve Ferreira, A. P. (2024). Elderly people, labor market, ageism, and worker health: scope review. Rev. Bras. Geriatr. Gerontol, 27, 1–12. https://doi.org/10.1590/1981-22562024027.240004.en
• Radivojevic, B., ve Nikitovic, V. (2010). Labour force sustainability under conditions of demographic ageing. OALib Journal, 131, 455–464. https://doi.org/10.2298/ZMSDN1031455R
• Radović-Marković, M. (2013). An aging workforce: employment, opportunities and obstacles. https://cadmusjournal.org/files/pdfreprints/vol1issue6/reprint-cj-v1-i6-an-aging-workforce-mradovick.pdf
• Reich, R. B. (2002). Thefuture ofsuccess: Working and living in the new economy. Vintage Books.
• Rosa, M. J. V. (2022). Demographic ageing: the rigidity of conventional metrics and the need for their revision. https://doi.org/10.23906/wp63/2022
• Sarif, N., ve Hemalatha, S. A. (2023). Population aging in india: a microlevel estimate using gridded population data. Innovation in Aging, 7(1), 718–719. https://doi.org/10.1093/geroni/igad104.2329
• Selçuk, N. (2022a). Postmodern Toplumda Yaş Alma:Perennial Yaşlanma. In Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Teori ve Araştırmalar-I (Serüven Ya, pp. 387–404).
• Selçuk, N. (2022b). Yaşlılarda Kültürel Sermaye İle Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki: Malatya Örneği. İnönü Üniversitesi.
• Şen, H., ve Üstün, V. (2024). Engelli Yaşlı Bireylerin Sosyal İzolasyon ve Yalnızlık Durumlarının Değerlendirilmesi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 7(7), 529–544. https://doi.org/10.26677/TR1010.2024.1426
• Şentürk, Ü. (2018). Yaşlılık Sosyolojisi -Yaşlılığın Toplumsal Yörüngeleri. Dora Yayınevi.
• Shawn, M., Kim, M., ve Jitendra, M. (2014). Elderly Workers in the Workforce. Advances in Management, 7(3), 1–5.
• Spielman, B. (2012). Elderly, Social Attitudes Toward. In R. Chadwick (Ed.), Encyclopedia of Applied Ethics (Second Edi, pp. 56–62). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-373932-2.00304-5
• Sporket, M. (2017). Ufuktaki Örgütsel Sorunlar- Değişen Demografi ve Yaşlanma. In İ. Tufan ve M. Durak (Eds.), Gerontoloji Disiplinler Arası İşbirliği I (pp. 491–509). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Teke, A., Kütük, C., Pektaş, S., ve Ekmen, Y. (2022). Bir Sosyal Dışlanma Riski Araştırması: Yaşlılık. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 9(84), 1208–1214. https://doi.org/doi.org/10.26450/jshsr.3119
• Tomanbay, İ. (2002). Sosyal Rehabilitasyon-Sosyal Geriatri. In Y. G. Kutsal (Ed.), Geriatri (p. Ankara). Turgut.
• Trpkova-Nestorovska, M. (2022). Viable health funding in time of demographic ageing. Economy, Business ve Development, 3(1), 15–27. https://doi.org/10.47063/ebd.00008
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlanmak, Yaşlanmanın Sosyolojisi. Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227
• Türkiye İstatistik Kurumu ÜİK. (2022a). İstatistiklerle Kadın, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2022-49668
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2022b). İstatistiklerle Yaşlılar, 2021. https://doi.org/https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-45636
• Uyanık, Y. (2017). Yaşlılık, Yaşlanan Nüfus ve Sosyal Politika. İş ve Hayat Dergisi, 3(5), 67–100.
• Victor, C. (2005). The Social Context of Ageing. In The Social Context of Ageing. Routledge is an imprint of the Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.4324/9780203338599
• Viña, J., Borrás, C., ve Miquel, J. (2007). Theories of ageing. IUBMB Life, 59(4–5), 249–254. https://doi.org/10.1080/15216540601178067
• Vincent, J. A., Phillipson, C., ve Downs, M. (2006). The Futures of Old Age. Sage Publications.
• Waite, L. J. (2013). New Directions in the Sociology of Aging (L. J. Waite ve T. J. Plewes (eds.)). National Academies Press (US).
• Warner, M. E., Zhang, X., ve Guillemot, J. (2024). Demographic ageing: an opportunity to rethink economy, society and regions. Cambridge Journal of Regions, Economy and Society, 18(1), 79–92. https://doi.org/10.1093/cjres/rsae031
• WHO. (2018). Global Health and Aging, National Institute on Aging. National Institutes of Health U.S. Department of Health and Human Services.