Tüketicilerin Mobil Alışveriş Davranışlarında Plansız Satın Alma, Faydacı Tüketim, Hedonik Tüketim ve Gösterişçi Tüketim Alışkanlıklarının İncelenmesi: Temu Örneği

Year 2025, Issue: 40, 234 - 252, 15.10.2025

Nilgün Tuzcu

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1719895

Abstract

Bu makale, mobil alışveriş platformlarının tüketici davranışları üzerindeki etkilerini, Temu örneği üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Özellikle plansız satın alma davranışının; faydacı, hedonik ve gösterişçi tüketim eğilimleriyle nasıl ilişkilendiği araştırılmıştır. Mobil alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte, tüketicilerin alışveriş süreçleri daha hızlı ve duygusal hale gelmiş; bu durum tüketim kararlarında rasyonellikten sapmalara neden olmuştur. Araştırmada karma yöntem yaklaşımı benimsenmiş; nicel veriler anket yoluyla elde edilirken, nitel veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla derinlemesine analiz edilmiştir. Nicel analizde SPSS, nitel analizde ise betimsel içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma bulguları, hedonik ve gösterişçi tüketim eğilimlerinin plansız satın alma davranışını anlamlı biçimde etkilediğini; buna karşılık, faydacı tüketimin daha çok planlı ve ihtiyaç odaklı kararlarla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, tüketim alışkanlıklarının altında yatan nedenler nitel verilerle desteklenerek doğrulanmıştır. Araştırma, dijitalleşen tüketim ortamında tüketici psikolojisinin çok boyutlu yapısını anlamaya katkı sağlamaktadır. Bu yönüyle hem pazarlama literatürüne hem de dijital ticaret stratejilerine yönelik önemli bulgular sunmaktadır.

Keywords

Mobil alışveriş davranışları , plansız satın alma , faydacı tüketim , hedonik tüketim , gösterişçi tüketim

An Examination of Impulsive Buying, Utilitarian Consumption, Hedonic Consumption, and Conspicuous Consumption Habits in Consumers' Mobile Shopping Behavior: The Case of Temu

Abstract

This study aims to examine the impact of mobile shopping platforms on consumer behavior through a case study of Temu. Specifically, it investigates how impulsive buying behavior is associated with utilitarian, hedonic, and conspicuous consumption tendencies. With the increasing prevalence of mobile shopping, consumer purchasing processes have become faster and more emotionally driven, leading to deviations from rational decision-making. A mixed-methods research design was adopted in this study: quantitative data were collected via surveys, while qualitative insights were gathered through semi-structured interviews. Quantitative data were analyzed using SPSS, and qualitative data were examined using descriptive content analysis. The findings reveal that hedonic and conspicuous consumption tendencies significantly influence impulsive buying behavior, whereas utilitarian consumption is more closely linked to planned and need-oriented purchasing decisions. Moreover, the underlying motives behind these consumption patterns were corroborated through qualitative data. This research contributes to a deeper understanding of the multifaceted nature of consumer psychology in a digitalized marketplace and offers valuable insights for both marketing literature and digital commerce strategies.

Keywords

Mobile shopping behavior , impulsive buying , utilitarian consumption , hedonic consumption , conspicuous consumption.

References

• Açıkalın, C., & Yaşar, E. (2017). Sosyal medya temelli alışverişlerde tüketicilerin plansız satın alma eğilimlerinin belirlenmesi: Hedonik, faydacı ve gösterişçi tüketim alışkanlıklarının etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 771–792.
• Akın, M. S. (2021). Benlik kurgusu ve materyalizmin gösterişçi tüketim eğilimine etkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 22(1), 219-239.
• Babin, B. J., Darden, W. R., & Griffin, M. (1994). Work and/or fun: Measuring hedonic and utilitarian shopping value. Journal of Consumer Research, 20(4), 644–656. https://doi.org/10.1086/209376
• Batra, R., & Ahtola, O. T. (1991). Measuring the hedonic and utilitarian sources of consumer attitudes. Marketing Letters, 2(2), 159–170. https://doi.org/10.1007/BF00436035
• Beatty, S. E., & Ferrell, M. E. (1998). Impulse buying: Modeling its precursors. Journal of Retailing, 74(2), 169–191. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(99)80092-X
• Childers, T. L., Carr, C. L., Peck, J., & Carson, S. (2001). Hedonic and utilitarian motivations for online retail shopping behavior. Journal of Retailing, 77(4), 511–535. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(01)00056-2
• Chiu, C. M., Wang, E. T., Fang, Y. H., & Huang, H. Y. (2014). Understanding customers’ repeat purchase intentions in B2C e‐commerce: The roles of utilitarian value, hedonic value and perceived risk. Information Systems Journal, 24(1), 85–114. . https://doi.org/10.1111/j.1365-2575.2012.00407.x
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). SAGE Publications.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research (3rd ed.). SAGE Publications.
• Dittmar, H. (2005). A new look at “compulsive buying”: Self-discrepancy theory and its role in compulsive buying behavior. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(6), 832–859. https://doi.org/10.1521/jscp.2005.24.6.832
• Eastman, J. K., Goldsmith, R. E., & Flynn, L. R. (1999). Status consumption in consumer behavior: Scale development and validation. Journal of Marketing Theory and Practice, 7(3), 41–52. https://doi.org/10.1080/10696679.1999.11501839
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Referance. 17.0 Update (10a ed.) Boston: Pearson.
• Hausman, A. (2000). A multi-method investigation of consumer motivations in impulse buying behavior. Journal of Consumer Marketing, 17(5), 403-419. https://doi.org/10.1108/07363760010341045
• Holbrook, M. B., & Hirschman, E. C. (1982). The experiential aspects of consumption: Consumer fantasies, feelings, and fun. Journal of Consumer Research, 9(2), 132–140. https://doi.org/10.1086/208906
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Nitel-Nicel Karma Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Karaoğlan, S., & Durukan, T. (2022). Antecedents of the mobile shopping: A scale development and validation. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, 12(1), 483-504. https://doi.org/10.5281/zenodo.7087857
• Kim, M., Kim, J., Choi, J., & Trivedi, M. (2017). Mobile shopping through applications: Understanding application possession and mobile purchase. Journal of Interactive Marketing, 39, 55-68. https://doi.org/10.1016/j.intmar.2017.02.001
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory (2nd ed.). McGraw-Hill.
• Plano Clark, V. L., & Ivankova, N. V. (2016). Mixed methods research: A guide to the field. Sage Publications.
• Rook, D. W. (1987). The buying impulse. Journal of Consumer Research, 14(2), 189-199. https://doi.org/10.1086/209105
• Soomro, S. A., & Habeeb, Y. O. (2025). Impact of perceived ease of use on impulsive buying behaviour through mobile commerce with hedonic and utilitarian effects. Asia-Pacific Journal of Business Administration, 17(3), 796-813.
• Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009). Foundations of mixed methods research: Integrating quantitative and qualitative approaches in the social and behavioral sciences. Sage Publications.
• To, P. L., Liao, C., & Lin, T. H. (2007). Shopping motivations on Internet: A study based on utilitarian and hedonic value. Technovation, 27(12), 774-787. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2007.01.001
• URL1 (2025). Online Shopper Trends Report 2024. DHL eCommerce. https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/e-ticarette-shein-ve-temu-firtinasi/
• Ünal, S., & Ceylan, A. (2008). Hedonik tüketim ve tüketicilerin hedonik alışverişe yönelme nedenleri üzerine bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 151-165.
• Veblen, T. (2007). The theory of the leisure class (Original work published 1899). Oxford University Press.
• Verhagen, T., & van Dolen, W. (2011). The influence of online store beliefs on consumer online impulse buying: A model and empirical application. Information & Management, 48(8), 320–327. https://doi.org/10.1016/j.im.2011.08.001
• Wang, Y., Malthouse, E. C., & Krishnamurthi, L. (2020). Mobile shopping design: Are tailored recommendations always effective? Journal of Retailing, 96(2), 233–248. https://doi.org/10.1016/j.jretai.2019.12.002
• Zhang, Y., & Kim, H. Y. (2020). Mobile shopping frequency and perceived value: The moderating role of hedonism and impulsiveness. Journal of Retailing and Consumer Services, 54, 102035. https://doi.org/10.3390/ijerph192416637