İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Öz Yeterlik Algısının Belirleyicileri: Kamu Çalışanları Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Issue: 40, 374 - 384, 15.10.2025

Okan Özbakır

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1728356

Abstract

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının etkinliği, yalnızca mevzuatla belirlenen standartlara değil, aynı zamanda çalışanların konuya ilişkin bilgi düzeyleri ve öz yeterlik algılarına da doğrudan bağlıdır. Bu çalışmada Iğdır ilinde kamu sektöründe görev yapan 159 çalışanın iş sağlığı ve güvenliği (İSG) öz yeterlik algılarını değerlendirmeyi ve bu algıyı etkileyen demografik ve kurumsal değişkenleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada, çalışanların İSG konusundaki bilgi ve farkındalık düzeyleri; hizmet süresi, eğitim düzeyi, çalışma biçimi, daha önce alınan İSG eğitimleri ve kurum içi güvenlik kültürüyle olan ilişkileri kapsamında incelenmiştir. Veriler anket yoluyla toplanmış, analizlerde betimsel istatistiksel yöntemler kullanılmıştır. İSG eğitimi almış bireylerin öz yeterlik algılarının daha yüksek olduğu ve bu bireylerin iş yerinde güvenlik kültürünü daha etkin bir biçimde benimsediği görülmüştür. Katılımcıların önemli bir kısmı üniversite mezunu olup, çoğunluğunun kadrolu statüde çalıştığı ve orta düzeyde hizmet süresine sahip olduğu belirlenmiştir. Özellikle arama-kurtarma ve yangınla mücadele eğitimi alan çalışanların kriz durumlarında daha hızlı ve etkili karar alabildikleri ortaya konmuştur. Bununla birlikte, katılımcıların yaklaşık %35’inin arama-kurtarma, %42’sinin ise yangınla mücadele eğitimi almadığı saptanmış; bu durum, eğitim eksikliklerinin İSG uygulamalarında önemli bir sınırlayıcı etken olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulguların, kamu kurumlarında güvenlik kültürünün yaygınlaştırılmasına ve iş kazalarının önlenmesine yönelik politika geliştirme süreçlerine katkı sunması beklenmektedir

Keywords

İş sağlığı ve güvenliği , öz yeterlilik , kamu çalışanları , güvenlik kültürü

Determinants of Self-Efficacy Perception in the Field of Occupational Health and Safety: An Assessment on Public Employees

Abstract

The effectiveness of occupational health and safety (OHS) practices depends on more than just the standards set by legislation; it also depends on employees' level of knowledge and self-efficacy perceptions. This study aims to evaluate the occupational health and safety (OHS) self-efficacy perceptions of 159 public sector employees in Igdir Province and reveal the demographic and organizational variables affecting these perceptions. The study examined employees' knowledge and awareness of OHS in relation to their length of service, education level, work style, previous OHS training, and relationship with the organization's safety culture. Data were collected via a questionnaire, and descriptive statistical methods were employed for the analysis. The results revealed that individuals who received OHS training had higher self-efficacy perceptions and adopted the safety culture more effectively in the workplace. A significant proportion of the participants were university graduates who were employed on a permanent basis with an average length of service. Notably, employees who received search and rescue and firefighting training were found to make faster and more effective decisions in crisis situations. However, 35% of participants did not receive search and rescue training, and 42% did not receive firefighting training. This indicates that a lack of training is an important limiting factor in occupational health and safety (OHS) practices. These findings are expected to contribute to policy development processes that promote safety culture in public institutions and prevent occupational accidents.

Keywords

Occupational health and safety , self-efficacy , public employees , safety culture

References

• Bağcı, A., Azimli, P., Uluçay, H., & Keskin, A. (2024). Eğitim Öğretim Kurumlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Bilincinin İncelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(104), 545-555. https://doi.org/10.5281/zenodo.10738106
• Breitkreuz, R. S., & Williamson, D. L. (2012). The self-sufficiency trap: A critical examination of welfare-to-work. Social Service Review, 86(4), 660-689. https://doi.org/10.1086/668815
• Dizdar, E. N., & Önder, H. (2023). Sağlık Çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliği Algılarının Araştırılması: Çankırı İli Örneği. International Journal of Engineering Research and Development, 15(2), 497-516. https://doi.org/10.29137/umagd.1221976
• Demir, S. (2022). Comparison of normality tests in terms of sample sizes under different skewness and Kurtosis coefficients. International Journal of Assessment Tools in Education, 9(2), 397-409. https://doi.org/10.21449/ijate.1101295
• Eryılmaz, İ., Dirik, D., & Odabaşoğlu, Ş. (2019). Güvenlik iklimi algısı ve iş performansı ilişkisinde genel öz yeterliliğin düzenleyici rolü: Helikopter teknisyenleri üzerine bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1854-1870. https://doi.org/10.33206/mjss.517936
• Eyitmiş, A. M., Yıldız, C., & Durmuş, A. (2020). Öz Yeterlilik Ve Çalişma Yaşam Kalitesinin Motivasyon Üzerine Etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 103-114. https://doi.org/10.47147/ksuiibf.796584
• Grau, R., Martínez, I. M., Agut, S., & Salanova, M. (2002). Safety attitudes and their relationship to safety training and generalised self-efficacy. International journal of occupational safety and ergonomics, 8(1), 23-35. https://doi.org/10.1080/10803548.2002.11076512
• Gözüak, M. H., & Ceylan, H. (2021). Türkiye’de inşaat sektöründe meydana gelen iş kazalarının iş sağlığı ve güvenliği bağlamında analizi: Güncel eğilimlere genel bir bakış. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 8(2), 133-143.
• Jafari Nodoushan, M., Jafari Nodoushan, R., Halvani, G., Sefidkar, R., & Mokarami, H. (2024). Association between Safety Self-Efficacy, Safety Perceived Control, and Safety Behavior in Employees of a Selected Steel Industry, Iran (2023). Journal of Occupational Health and Epidemiology, 13(1), 61-68. https://doi.org/10. 61186/johe.13.1.61
• Kim, B. H., & Kim, H. J. (2017). A study on knowledge, perception, self-efficacy, and performance on radiation protection among perioperative workers in terms of radiation protection. Journal of the Korea Academia-Industrial cooperation Society, 18(5), 343-354. https://doi.org/10.5762/KAIS.2017.18.5.343
• Kocaay, F., & Biçer, B. K. (2022). Sağlık çalışanlarında iş sağlığı ve güvenliği yeterlilik algısının değerlendirilmesi. Sağlık Bilimlerinde Değer, 12(2), 274-279. https://doi.org/10.33631/sabd.1054756
• Liang, S., Rui, J. R., & Xu, P. (2022). Risk or Efficacy? How risk perception and efficacy beliefs predicted using hearing protection devices among different groups of Chinese workers. Safety Science, 154, 105858. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2022.105858
• Mert, E., & Kök, B, S. (2023). İş güvencesizliği algısı ve öz yeterlilik düzeyinin politik davranış üzerindeki etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1218884
• Özdemir, N., & Eren, S. Y. (2025). Hemşirelik Öğrencilerinin Duygusal Zekâ Düzeyi ile Klinik Performanslarındaki Öz Yeterlilik Algıları ve Riskli Sağlık Davranışları Arasındaki İlişki: Tanımlayıcı ve İlişki Arayıcı Araştırma. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 17(2), 599-607. https://doi.org/10.5336/nurses.2024-105515
• Perez-Fuentes, M. D. C., Molero Jurado, M. D. M., Barragán Martín, A. B., Simón Márquez, M. D. M., Martos Martínez, Á., & Gázquez Linares, J. J. (2018). The mediating role of perceived stress in the relationship of self-efficacy and work engagement in nurses. Journal of clinical medicine, 8(1), 10. https://doi.org/10.3390/jcm8010010
• Pettinger, C. B. (2000). Improvıng Occupatıonal Safety & Health Interventıons: Acomparison of Safety Self-Effıcacy & Safety Stages of Change. Unpublished PhD dissertation, Virginia Polytechnic Institute and State University, Virginia.
• Richard, S., Dionne, C. E., & Nouwen, A. (2011). Self-efficacy and health locus of control: relationship to occupational disability among workers with back pain. Journal of Occupational Rehabilitation, 21, 421-430. https://doi.org/10.1007/s10926-011-9285-5
• Schwarzer, R., & Fuchs, R. (1996). Self-efficacy and health behaviours. Predicting health behavior: Research and practice with social cognition models, 163(196), 9781315800820-10.
• Slazyk-Sobol, M., Dobrowolska, M., Zomerfeld, J., & Pieloch, A. (2021). Stress and self-efficacy as specific predictors of safety at work in the aviation sector. Medycyna Pracy. Workers’ Health and Safety, 72(5), 479-487. https://doi.org/10.13075/mp.5893.01104
• Taşdemir, C., & Gür, B. (2021). Sınıf öğretmenlerinin iş sağlığı ve güvenliği öz yeterliği (Iğdır ili örneği). International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 33(3), 467-477. https://doi.org/10.7240/jeps.888007
• Yiğit, D., Şayık, D., Açıkgoz, A., & Mumcu, Ö. (2023). Pandemide annelerin ev kazalarına yönelik güvenlik önlemlerini tanılama ve ilk yardım öz-yeterlik durumlarının belirlenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 31(6), 451-460. https://doi.org/10.17942/sted.1079094
• Zammitti, A., Magnano, P., & Santisi, G. (2020). “Work and Surroundings”: A training to enhance career curiosity, self-efficacy, and the perception of work and decent work in adolescents. Sustainability, 12(16), 6473. https://doi.org/10.3390/su12166473