HAZAR’IN HUKUKİ STATÜSÜ VE ENERJİ KAYNAKLARININ PAYLAŞIMI: KIYIDAŞ ÜLKELER ARASINDAKİ ANLAŞMAZLIK VE MÜCADELE

Yıl 2018, Sayı: 38, 202 - 217, 09.07.2018

Muazzez Harunoğulları

https://doi.org/10.32003/iggei.440886

Öz

Hazar havzası, sahip olduğu petrol ve doğal
gaz kaynakları bakımından dünya enerji rezerv ve üretim sahası olarak büyük bir
öneme sahiptir. Orta Doğu’da yaşanan istikrarsızlık ve çatışma ortamına nazaran
daha güvenli bir yer olarak karşımıza çıkan havza, enerji talep eden ülkeler
için “enerji arz güvenliği” açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı
bölgedeki enerji kaynaklarının durumunu ve aynı zamanda Hazar denizi kıyıdaş
ülkeleri arasındaki Hazar’ın hukuki sorununu incelemektir. Hazar’ın hukuki
sorununun bölge enerji kaynaklarının paylaşımında büyük bir etkisi
bulunmaktadır. Özellikle son yıllarda yeni petrol ve doğal gaz boru hatları
projelerinin hayata geçmesiyle birlikte Hazar’ın hukuki statü sorunu çözülmesi
gereken önemli bir konu haline gelmiştir. Bu bağlamda kıyıdaş ülkelerin
Hazar’ın statüsü konusunda yaptıkları antlaşmalar ve görüşleri ile bölge
ülkeleri arasında yaşanan enerji mücadelesi değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Bu çalışma, ampirik bir araştırma yöntemi olan durum çalışması şeklinde ele
alınmıştır. Araştırma için kapsamlı bir literatür taraması yapılmış, elde
edilen veriler nitel ve nicel yaklaşımla değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hazar Havzası, Enerji Kaynakları, Hazar Denizinin Statüsü, Enerji Politikaları, Enerji Arz Güvenliği

LEGAL STATUS OF THE CASPİAN SEA AND SHARİNG OF ENERGY RESOURCES: DİSPUTES AND STRUGGLES BETWEEN THE RİPARİAN COUNTRİES

Öz

The Caspian
basin is a major reserve for the world's energy reserves and production in
terms of its oil and natural gas resources. The basin emerges as a safer place
compared to the instability and conflict environment in the Middle East, which
is important for energy demanding countries in terms of "energy supply
security".  The purpose of this
study is to identify the state of the energy resources in the region and to
examine the legal problem between countries that are coastal to the Caspian
Sea. The legal problem of the Caspian has a great impact on the sharing of
regional energy resources. Especially in recent years, with the passage of new
oil and natural gas pipeline projects, the Caspian legal status issue has
become an important issue to be solved. In this context, the energy struggle
between the countries of the region and the treaties of the Caspian countries
regarding the status of the Caspian will be tried to be evaluated. This study
is considered as a case study which is an empirical research method. A
comprehensive literature search was conducted for the research and the data
obtained were evaluated qualitatively and quantitatively.

Anahtar Kelimeler

Caspian Basin, Energy Resources, Status of the Caspian Sea, Energy Politics, Energy Supply Security

Kaynakça

• Abilov, S. (2013). Hazar’ın Hukuki Statüsü, Hazar Raporu.
• AVİM (Avrasya İncelemeleri Merkezi) (2017). Hazar’a Kıyısı Olan Ülkeler Toplantısı, 04.10.2017 tarihinde, Http://Avim.Org.Tr/Tr/Bulten/Hazar-A-Kıyısı-Olan-Ulkeler-Toplantısı, adresinden edinilmiştir.
• Ayhan, V. (2009). Ortadoğu ve Petrol İmparatorluk Yolu. Bursa: Dora Yayınları.
• Bagirov, S. (2001). Azerbaijan’s strategic choice in the Caspian Region, the book: The Security of the Caspian Sea Region (Oxford University Press, 178-194.
• Bahgat, G. (2007). Prospects for energy cooperation in the Caspian Sea, Communist and Post-Communist Studies, 40, 157-168.
• Bantekas, I. (2011). Bilateral delimitation of the Caspian Sea and the exclusion of third parties, The International Journal of Marine and Coastal Law, 26, 47-58.
• Bayraktar, G. (2007). Hazar’daki jeopolitik mücadelenin Türkiye’nin enerji güvenliğine etkileri, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 7(1), 83-93.
• Bayraktar, G. (2008). Orta Asya ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejileri. İstanbul, Bilgeoğuz Yayınları.
• Bilgin, M. (2005). Hazarda Son Darbe. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Birsel, H. (2006). Eski Dünyanın Karanlık Yüzü Orta Asya Jeopolitiği. İstanbul: IQ Kültür-Sanat Yayıncılık.
• Brzezinski, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası, -Amerika’nın Küresel Üstünlüğü ve Bunun Jeostratejik Gereklilikleri- (Çev. Y. Türedi). İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Coffey, L. (2016). Caspian Sea ownership: not an issue the U.S. should ignore, Issue Brief, The Heritage Foundation, 4611.
• Çolakoğlu, S. (1998). Uluslararası hukukta hazar'ın statüsü sorunu, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 53 (1-4), 107- 122.
• Dorian, P. J. (2006). Central Asia: A major emerging energy player in the 21st century, Energy Policy, 34, 544–555
• Effimoff, I. (2000). The oil and gas resource base of the Caspian region, Journal of Petroleum Science and Engineering, 28, 157–159.
• EIA (2013). Today in Energy, 15 Kasım 2017 tarihinde https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=12911, adresinden edinilmiştir.
• Folger, J. M. (2003). A proposal to end the stalemate in the Caspian Sea negotiations. Ohio St. J. Disp. Reso, 18, 529.
• Gustafson, T., A. Reteyum, & L. Ruseckas (1995). "The Caspian Sea: whose waters? whose oil?, Cambridge Energy Research Associates, July, 1-26.
• İlhan, S. (2006). Türklerin Jeopolitiği ve Avrasyacılık. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Janusz, B. (2005). The Caspian Sea legal status and regime problems, Stiftung Wissenschaft und Politik, 1-8.
• Karagöl, E.T., Kızılkaya, M. & Kaya, S. (2016). Statü sorunu ikileminde Hazar’da enerji denklemi, Seta Analiz, 155, 7-28.
• Kleveman, L. (2004). Yeni Büyük Oyun. (Çev. Hür Güldü). İstanbul: Everest Yayınları.
• Mamedov, R. (2001). ‘International legal status of the caspian sea: ıssues of theory and practice’, Turkish Yearr-book of ınternational relations, 32, 217–259.
• Mehdiyoun, K. (2000). Internatıonal law and the dıspute over ownershıp of oıl and gas resources ın the Caspıan Sea, The Amerıcan Journal Of Internatıonal Law, 94(1), 1-17
• Metin, M. (2004). Politik ve Bölgesel Güç Hazar. İstanbul: IQ Sanat Yayıncılık.
• Ogan, S. (2007). Yeni Global Oyun ve Hazar’ın Statüsü, 09.10.2007 tarihinde TURKSAM, http://turksam.org.tr/yazılar.asp?kat1=153, adresinden edinilmiştir.
• Oruç, T. Ç. (2010). Kıyıdaş devletlerin talepleri çerçevesinde Hazar’ın Hukuki Statüsü ve paylaşılması sorunu, Asya’da güvenlik sorunları ve yansımaları. Sosyoekonomi, 12(12), 83-102.
• Pala, C. (2007). 20. Yüzyılın Şeytan Üçgeni -ABD-Petrol-Dolar-. İstanbul: Yasak Elma Enerji Kitaplığı Dizisi.
• Pamir, A.N. (2000). Avrupa’nın ve Türkiye’nin Kafkasya, Orta Asya ve Orta Doğu’da Ortak İlgi Alanları. Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 13–14 Kasım 2000, 10 Aralık 2017 tarihinde http://www.yusufsen.sitemynet.com/analizmain.htm adresinden edinilmiştir.
• Schofield, C. & M. Prau (1996). Claims to the Caspian Sea, Jane's Intelligence Review, 75-78.
• Suver, A. (2008). Gelecek Avrasya’dır. İstanbul: Yeni Yüzyıl Yayınları.
• Turan, A. P. (2010 ). Hazar Havzası’nda enerji diplomasisi, Bilge Strateji, 2(2), 43-73
• Uğuz, S. (2007). 02 Ekim 2017 tarihinde http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/ 668/paylasilamayan _bolge_hazar, adresinden edinilmiştir.
• Vinogradov, S. & Wouters, P. (1995). The Caspian Sea: current legal problems. Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, 55, 604-623.
• Yüce, Ç. (2006). Kafkasya ve Orta Asya Enerji Kaynakları Üzerinde Mücadele. Ankara: Ötüken Yayınları.