The problems caused by boron mining operations in Bigadiç (Balıkesir) from the perspective of the local population

Yıl 2025, Sayı: 54, 243 - 262, 31.01.2025

Alper Uzun , Arzu Alevkayalı

https://doi.org/10.32003/igge.1570868

Öz

Türkiye’s geological history has made the country one of the rich and significant nations in terms of mining activities. The economic returns generated from these activities also contribute significantly to the country’s economy. On the other hand, the impact of mining activities on the local area must also be addressed. The research in question focuses on the economic returns of a mining operation, as well as its relationship with the local community. The aim of the study is to reveal the socio-economic and environmental effects of mining activities on the local people in the neighborhoods of Yeniköy, İskeleköy, and Çamköy, located near the boron mine operation site in the Bigadiç district of Balıkesir, from the perspective of the local community. The settlements around the boron mine operation site in the district have started to be affected by boron extraction activities in various ways. Through observations and semi-structured interviews with the local people, categories for these impacts have been identified. These categories have been analyzed using the MAXQDA software. As a result, it can be said that boron mining operations in Bigadiç have profoundly affected the local population’s way of life. Environmental problems, economic difficulties, and management shortcomings have increased the public’s concerns about these activities. Taking the local community’s views into account during the boron mining process is critical for solving environmental and socio-economic issues. A participatory management model should be adopted, and the local community should be involved in the process.

Anahtar Kelimeler

Bigadiç, Boron Mine, Mining Activity, Local Community, Socioeconomic Impact

Proje Numarası

2017/130

Yerel halkın gözünden Bigadiç’teki (Balıkesir) bor madeni işletmeciliğinin neden olduğu sorunlar

Öz

Türkiye’nin jeolojik geçmişi ülkenin madencilik faaliyetleri konusunda zengin ve önemli ülkeler arasında olmasını sağlamıştır. Bu faaliyetlerle birlikte elde edilen ürünlerin ekonomik getirileri de ülkeye önemli katkılar sağlamaktadır. Diğer taraftan madencilik faaliyetlerinin yöreye olan etkilerine de odaklanılması gerekmektedir. Sözü edilen bu araştırma, bir madencilik faaliyetinin ekonomik getirisi yanında yöre halkıyla olan ilişkilerini ele almaktadır. Araştırmanın amacı; Balıkesir'in Bigadiç ilçesine bağlı bor madeni işletme sahasının yakınında yer alan Yeniköy, İskeleköy ve Çamköy mahalleleri çevresindeki madencilik faaliyetlerinin yöre halkı üzerinde meydana getirdiği sosyoekonomik ve çevresel etkilerini yerel halkın perspektifinden ortaya koymaktır. İlçedeki bor madeni işletme sahası çevresinde kalan yerleşmeler, bor çıkarma faaliyetlerinden farklı açılardan etkilenmeye başlamışlardır. Gözlemler ve gözlem sonrası yerel halkla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla, bu etkilerin kategorize edildiği başlıklar belirlenmiştir. İlgili başlıklar MAXQDA programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Sonuç olarak Bigadiç’teki bor madeni işletmeciliğinin, yerel halkın yaşamını derinden etkilediği söylenebilir. Çevresel sorunlar, ekonomik sıkıntılar ve yönetim eksiklikleri, halkın bu faaliyetlere karşı duyduğu endişeleri artırmaktadır. Bor madeni işletmeciliği sürecinde yerel halkın görüşlerinin dikkate alınması, çevresel ve sosyoekonomik sorunların çözümü açısından kritik önem taşımaktadır. Katılımcı bir yönetim modeli benimsenerek yerel halk sürece dâhil edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Bigadiç, Bor Madeni, Madencilik Faaliyeti, Yerel Halk, Sosyoekonomik Etki

Destekleyen Kurum

Balıkesir Üniversitesi Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

2017/130

Kaynakça

• Akay, T. (2023). Karesi borasit imtiyazları (1870-1914). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 19(39), 1295-1331.
• Akın, B., Bingöl, N. A. & Leblebici, S. (2014). Triticum durumun bazı çimlenme parametreleri ve fide gelişimi üzerine Emet Çayı (Kütahya) sulama suyunun etkisi. 22. Ulusal Biyoloji Kongresi Bildiri Kitabı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 927.
• Alp, E., Karaçay, E., & Cabbar, H. C. (2014). Düşük sıcaklıkta bor karbür üretimi ve karakterizasyonu. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 28(2), 293-302.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bigadiç Kaymakamlığı (2023). İlçemizde bor. 28 Kasım 2023 tarihinde http://www.bigadic.gov.tr/ilcemizde-bor adresinden edinilmiştir.
• Bolaños, L., Lukaszewski, K., Bonilla, I., & Blevins, D. (2004). Why boron?. Plant Physiology and Biochemistry, 42(11), 907-912. https://doi.org/10.1016/j.plaphy.2004.11.002
• Böcük, H. & Türe, C. (2014). Türkiye’de yüksek bor içeren topraklarda doğal yayılış gösteren bor tolerant bitkiler. 22. Ulusal Biyoloji Kongresi Bildiri Kitabı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, 204.
• Cartwright, B., Zarcinas, B. A., & Mayfield, A. H. (1984). Toxic concentrations of boron in a red-brown earth at Gladstone, South Australia. Australian Journal of Soil Research, 22(3), 261-272.
• Deliboran, A. (2020). Neden bor? Borun çevre ile insan, hayvan ve bitki sağlığı açısından önemi. Bahçe, 49(2), 127-141.
• Dereli, A. B. (2023). MAXQDA: Yaratıcı veri analizi üzerine notlar. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 13(1), 149-152. https://doi.org/10.53495/e-kiad.1319405
• Demirtaş, A. (2010). Bor'un insan beslenmesi ve sağlığı açısından önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 41(1), 75-80.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı 2000-2005. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Devlet Planlama Teşkilatı (2008). Dokuzuncu kalkınma planı 2007-2013, kimya sanayii özel ihtisas komisyonu, bor-soda külü- krom kimasalları çalışma grubu raporu. Devlet Planlama Teşkilatı Yayın No: DPT: 2776- ÖİK: 705. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Doğan, G., Sabah, E., & Erkal, T. (2005). Borun çevresel etkileri üzerine Türkiye'de yapılan bilimsel araştırmalar. 19. Uluslararası Türkiye Madencilik Kongresi ve Fuarı IMCET Bildiriler Kitabı, İzmir, 425-431.
• Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013 (2006, 1 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 26215- Mükerrer). Erişim adresi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf
• Dünya Bankası (1998). Pollution prevention and abatement handbook 1998: Toward cleaner production. Retrieved 7 March 2024 from: http://documents.worldbank.org/curated/en/758631468314701365/Pollution- prevention-and-abatement-handbook-1998-toward-cleaner-production
• Ertuğrul, E. (2004). Bor ve toryum madenleri sektörü. Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası.
• Eti Maden (2023). Bigadiç. 27 Kasım 2023 tarihinde https://www.etimaden.gov.tr/bigadic adresinden edinişmiştir.
• Eti Maden (2024a). Bor elementi. 20 Haziran 2024 tarihinde https://www.etimaden.gov.tr/bor- elementi#:~:text=Do%C4%9Fada%20hi%C3%A7bir%20zaman%20serbest%20halde,metal%20d%C4%B1%C5%9F% C4%B1%20bile%C5%9Fikler%20gibi%20davran%C4%B1r. adresinden edinilmiştir.
• Eti Maden (2024b). 2023 yılı bor sektör raporu. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü. 20 Haziran 2024 tarihinde https://www.etimaden.gov.tr/storage/2023%20YILI%20BOR%20SEKT%C3%96R%20RAPORU.pdf adresinden edinilmiştir.
• Gülersoy, A. E. (2014). Yanlış arazi kullanımı. Elektronik Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi , 1(2), 49-128.
• Helvacı, C. (2015). Bor yataklarının mineral ve kimyası yönünden genel değerlendirilmesi ve gelecek öngörüsü. Madencilik ve Yer Bilimler Dergisi, 6(47), 66-78.
• Kalkınma Bakalnlığı (2013). Onuncu kalkınma planı 2014-2018. Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Kalkınma Bakanlığı (2018). On birinci kalkınma planı (2019-2023) madencilik politikaları özel ihtisas komisyonu raporu. Yayın No: KB: 3041 - ÖİK: 822, Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Karakoç, K. (2004). Osmanlı'dan günümüze maden mevzuatı ve bor madenciliği özelleştirme ve bor politikaları üzerine düşünceler. içinde H. Özdağ, H. Akdaş, V. Bozkurt & M. İphar, II. Uluslararası Bor Sempozyumu Bildiriler Kitabı (17-30) TMMOB Maden Mühendisleri Odası.
• Kaya, İ. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. İçinde Y. Arı & İ. Kayan (Eds), Coğrafyada araştırma yöntemleri (267- 301) Coğrafyacılar Derneği.
• Kuru, R., & Yarat, A. (2017). Bor ve sağlığımıza olan etkilerine güncel bir bakış. Clinical and Experimental Health Sciences, 7(3), 107-114.
• Nable, R. O., Bañuelos, G. S. & Paull, J. G. (1997). Boron toxicity. Plant and Soil, 193, 181–198.
• Nielsen, F. H. (1997). Boron in human and animal nutrition. Plant and Soil, 193: 199–208.
• Parks, J. L., Edwards, M. (2005). Boron in the Environment. Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 35 (2), 81-114. https://doi.org/10.1080/10643380590900200
• Resmi Gazete (1994). 21854 sayılı, 19 Şubat 1994 tarihli Resmi Gazete, 22 Mayıs 2024 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21854.pdf adresinden edinilmiştir.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023). On ikinci kalkınma planı (2024-2028). Ankara: Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Tenmak Boren (2024). Rezervler. 27 Mayıs 2024 tarihinde https://boren.tenmak.gov.tr/tr/calisma- alanlari/rezervler.html adresinden edinilmiştir.
• TESAM (2024). Bor raporu. 24 Nisan 2024 tarihinde https://tesam.org.tr/bor-raporu/ adresinden edinilmiştir.
• TMMOB (2016 ). Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği bor raporu. Ankara: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği.
• Ulusoy, H. (2012). Eskişehir Kırka yöresinde bor madeni çevresinde yaşayan ilköğretim çağındaki çocuklarda kan bor düzeyinin ölçülmesi. (Tıpta Uzmanlık Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Eskişehir).
• U.S. Geological Survey (2024). Mineral commodity summaries 2024. Retrieved 4 April 2024 from: https://pubs.usgs.gov/periodicals /mcs2024/mcs2024.pdf. https://doi.org/10.3133/mcs2024
• Ünlü, M. İ., Bilen, M., & Gürü, M. (2011). Kütahya-Emet bölgesi yeraltı sularında bor ve arsenik kirliliğinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 26(4), 753-760.
• Velioğlu, S., Şaylı, B. S. ve Altunsoy, S. (1999). Bor madeni havzalarında üretilen bazı gıdalarda bor miktarlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. GIDA, 24 (1), 13-19.
• Velioğlu, S. & Şimşek. A. (2003). İnsan sağlığı ve beslenme açısından bor. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(2), 123-129.
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (Özel Sayı 2), 213-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227345
• Yiğitbaşıoğlu, H. (2004). Türkiye için önemli bir maden: Bor. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (2), 13-25. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000046