Ahmet İhsan’ın (Tokgöz) İktisadi Anlayışı

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 375 - 394, 17.05.2024

Kenan Demir

https://doi.org/10.17336/igusbd.1159732

Öz

1870’lerle birlikte basında birçok iktisat kitabı tefrika edilmiş ve tefrika edilen iktisat kitaplarından biri de 1891’de öncelikle Servet-i Fünun sütunlarında çıkan sonra kitap olarak yayımlanan Ahmet İhsan’ın İlm-i Servet adlı eseridir. Kitap, halkın anlayacağı şekilde dili sade ve içeriği de basit hazırlanmıştır. Ahmet İhsan’ın kitabı yayımlamadaki amacı halka liberal iktisat düşüncesinin temel ilkelerini öğretmektir. Ahmet İhsan, kitabını liberalizm doğrultusunda yazmış ve kitabı yazmadaki amacı liberalizmin sadece okuma yazma bilen bir kitleye ulaştırmak olmuştur. Bu çalışmanın kapsamı 19. yüzyılın ikinci döneminde yaygın bir şekilde benimsenen liberal iktisadın İlm-i Servet kitabı ışığında incelemektir. Çalışmanın amacı dönemin ikinci yarısında basında çok fazla dile getirilen ve kitap tefrikaların çıktığı liberal iktisadın, İlm-i Servet adlı kitabın içeriğini vererek halka öğretilen iktisadi düşünceyi tespit etmektir. Çalışmada görüldüğü gibi Ahmet İhsan, okurlara liberalizm ilkelerini öğretmeyi amaçlamıştır. Çalışmada önce Ahmet İhsan’ın hayatı hakkında bilgi verilmiş ve basında tefrika edilen iktisat kitapların kronolojisi aktarılmış, sonra ise İlm-i Servet adlı kitabının içeriği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet İhsan, Basın, İlm-i Servet, Ekonomi, Liberalizm

Ahmet İhsan's (Tokgöz) Economic Understanding

Öz

In the 1870s, many economics books were serialized in the press, and one of the serialized economics books is Ahmet İhsan's İlm-i Servet, which was first published in the columns of Servet-i Fünun in 1891 and later published as a book. The language of the book is simple and the content is simple in a way that the public can understand. Ahmet İhsan's aim in publishing the book is to teach the basic principles of liberal economic thought to the public. Ahmet İhsan wrote his book in line with liberalism and his aim in writing the book was to convey liberalism to a literate audience. The scope of this study is to examine in the light of the book İlm-i Servet of liberal economics, which was widely adopted in the second period of the 19th century. The aim of the study is to determine the economic thought that was taught to the public by giving the content of the book titled İlm-i Servet of liberal economics, which was mentioned a lot in the press in the second half of the period and the book serials were published. As seen in the study, Ahmet İhsan aimed to teach the principles of liberalism to the readers. In the study, firstly, information about Ahmet İhsan's life was given and the chronology of the economics books serialized in the press was conveyed, and then the content of his book named İlm-i Servet was examined.

Anahtar Kelimeler

Ahmet İhsan, Press, İlm-i Servet, Economy, Liberalism

Kaynakça

• AHMET İHSAN, (1307-1309/1891-1893). İlm-i Servet, Dersaadet: Alem Matbaası.
• AHMET İHSAN, (1308/1892). Demiryolları, Dersaadet: Alem Matbaası.
• AHMET MİTHAT, (1296a/1879). Ekonomi Politik, İstanbul: Kırkanbar Matbaası.
• AHMET MİTHAT, (1307/1891). Hall u Ukad, Dersaadet: Kırkanbar Matbaası.
• AHMET MİTHAT, (1296b/1879). Sevda-yı Sa’y u Amel, İstanbul: Kırkanbar Matbaası.
• AHMET MİTHAT, (1296c/1879). Teşrik-i Mesai ve Taksim-i Mesai, İstanbul: Kırkanbar Matbaası.
• AYDAR, M. (2019). Osmanlı Devleti’nde Modern İktisat Düşüncesinin Doğuşu Risale-i Tedbir-i Umran-ı Mülki, İstanbul: Kitabevi.
• AYDAR M. (2018). Risale-i Tedbir-i Umran-ı Mülki Adlı Risalede İbn-i Haldun’un iktisadi Düşüncelerinin Yansımaları, Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi, 2/3.
• BERKES, N. (1975). 100 Soruda Türkiye İktisat Tarihi 2, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BUDAK, A. (2004). Batılılaşma Sürecinde Çok Yönlü Bir Osmanlı Aydını Münif Paşa, İstanbul: Kitabevi.
• CANDEMİR, A.- SEROPYAN V. (1999). Sahak Abroyan, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ÇELİK, H. (1994). Ali Suavi ve Dönemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• DOĞAN, İ. (1991). Tanzimat’ın İki Ucu: Münif Paşa ve Ali Suavi (Sosyo-Pedagojik Bir Karşılaştırma, İstanbul: İz Yayıncılık.
• DIĞIROĞLU, F.-GENÇ, H.-ÖZGÜR M. E. (2015). Osmanlı’da Modern İktisadın İzinde 1, Mebadi-i İlm-i Servet-i Milel Sakızlı Ohannes Efendi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• DEMİR, K. (2018a). Modern İktisadın Öğretilmesinde Gazetelerin Rolü ve Gazetelerdeki İktisadi Tefrikaları (1860-1870), A. Ü. İletişim Fakültesi Dergisi, 30.
• DEMİR, K. (2018b). Osmanlı’da Sa’y u Amel Tartışmaları, Erciyes İletişim Dergisi, 5/3.
• ERGİNÖZ, G. Ş. (2008). Aylık Türkçe Bilim Dergisi Mecmua-ı Fünun, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10/1.
• EBUZZİYA, Z. (1999). Ahmet İhsan Tokgöz (1867-1942), İA 2, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• ERCİLASUN, B. (1996). Ahmet İhsan Tokgöz, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• FINDIKOĞLU, Z. (1948). Türk İktisadi Tefekkür Tarihi ve Mehmet Şerif, III. Türk Tarih Kongresi Ankara 15-20 Kasım 1943 Kongreye Sunulan Tebligler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• FINDIKOĞLU, Z. (1946). İktisat Tedrisatı Tarihçesi, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• GENÇ H.- ÖZGÜR M. E. (2011). Osmanlı’da Bir Politik İktisad Kitabı Tasarrufat-ı Mülkiye Serendi Arşizen, İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• GÖVSA, İ. A. (1936). Sakızlı Ohannes Paşa, Meşhur Adamları Hayatları ve Eserleri 4, İstanbul.
• İNCEOĞLU, S. (2005). Tanzimat’ta Bir Düşünür ve Bürokrat: Münif Paşa ve İktisat Tasavvuru, Divan, 19.
• KOLOĞLU, O. (1999). Ahmet İhsan Tokgöz, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi 2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KÖMÜRCAN, K. (1946). Ahmet Hilmi Efendi, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi 1, İstanbul.
• KILIÇKAYA, D. (2010). Ahmet İhsan’ın Romanları Üzerine Bir Değerlendirme, S. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27.
• KURDAKUL, N. (1997). Tanzimat Dönemi Basınında Sosyo-Ekonomik Fikir Hareketleri, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• MARDİN Ş. (1990). Siyasal ve Sosyal Bilimler Makaleler II, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ORTAYLI, İ. (1980). Osmanlılarda İlk Telif İktisat Elyazması, Yapıt Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 46/1.
• ORMAN, S. (2010). İktisat Tarih ve Toplum, İstanbul: Küre Yayınları.
• ÖZDEMİR, Z. (2017). Servet-i Fünun Dergisinde Seyahat Yazıları (1891-1901) ve Ahmet İhsan’ın Suriye Seyahati, Turkish Studies, 12/15.
• ÖZKUL, A. S. (2016). Servet-i Fünun Mecmuası’nda Yayımlanan Ticaret Mektebi Yazıları Üzerine Bir Değerlendirme, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25.
• PARLATIR, İ. (2009). Servet-i Fünun, İA 36, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• PAKALIN, M. Z. (2008). Abro Efendi, Sicil-i Osmani Zeyli 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• PAMUKCUYAN, K. (1958). Abro Efendi (Sahak), İstanbul Ansiklopedisi 1, İstanbul.
• RUKANCI, F.- ANAMERİÇ, H. (2009). Türk Matbaacılığının Önemli İsimlerinden Ahmet İhsan (Tokgöz) ve Matbaası, Erdem Dergisi, 54,
• SAYAR A. G., (2000). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• SAYAR, A. G., (2003). İlk İktisat Muallimi: Serendi Arşizen, İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 29.
• SAYAR, A. G. (2001). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• SAYAR, A. G. (1987). Marjinalizm’in Türkiye’ye Girişine Dair Notlar, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 45/1-4.
• SAYAR, A. G. (2015). Cumhuriyetin Erken Döneminde (1923-1938) İktisat Düşüncesinde Eğilimler ve Yaklaşımlar, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri 2, Ankara: Nobel Yayınları.
• ŞENER, A. (1994). Osmanlı Mali Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu Ankara 31 Ekim-3 Kasım 1989, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• TANPINAR A. H. (2013). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• TOKGÖZ, A. İ. (1993). Matbuat Hatıralarım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• TOPRAK, Z. (1984). Fikir Dergiciliğinin Yüzyılı, Türkiye’de Dergiler ve Ansiklopediler (1849-1984), İstanbul: Gelişim Yayınları.
• TÜTENGİL, C. O. (1965). Türkçe’de İlk İktisat Kitabı Konusu ve Yeni Bir Eser Üzerine Notlar, İ. Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası 25/1-2.