İbn Nüceym’in Fuzûlînin Kıydığı Nikâhın Sıhhatine Dair Fıkhî Risâlesinin Çeviri ve Değerlendirmesi

Year 2021, Issue: 37, 397 - 420, 30.04.2021

Abdülkadir Şanalmış

Abstract

Makalede Hanefî mezhebinin önemli fakihlerinden İbn Nüceym’in fıkhî risâlelerinden “Risâle fî Nikâhı’l-Fuzûlî hel hüve Sahîhun em lâ’” (fuzûlî/yetkisiz temsilcinin kıydığı nikâhın sıhhati) hakkındaki risâlesinin çeviri ve değerlendirmesi yapılmıştır. Tarih boyunca Müslümanlar, toplumsal hayatta karşılaştıkları sorunların çözülmesi için yaşadıkları muhitte bulunan yetkin fukahaya problemlerini arz etmişlerdir. “Eğer bilmiyorsanız bilgi sahibi olanlara sorun.” (en-Nahl, 16/43) âyeti kerimesinin fehvasınca şer’î hükümlerin bilinmesinde rehber olan fıkıh bilginlerinden İbn Nüceym, söz konusu risâlesini kendisine sorulan boşama yemini ve buna bağlı olarak fuzûlînin kıydığı nikâhın sıhhati, bir hâkimin verdiği hükmün diğer bir hâkim tarafından bozulup bozulamayacağı sorularına cevap niteliğinde telif etmiştir. Mısır’da müellifin yaşadığı dönem içerisinde aile yapısını tehdit eden şartlı boşama lafızlarının çokça kullanılması, boşama yeminlerinin hukukî karşılığı ve bu problemin hukukçular nezdindeki çareleri risâlenin ana temasını teşkil eder. Günümüzde de boşama yeminlerini kullanma oranının artması evlilik hayatını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu sebeple toplumumuzda aile müessesesinin muhafaza edilmesi için günümüze de ışık tutacak hukuki çözüm yollarının arandığı risâlenin aktüel bir değere sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Keywords

İbn Nüceym, risâle, fuzûlî, şartlı boşama, boşama yemini

The Evaluation and Translation of Ibn Nüceym’s Booklet Entitled Risalah Fi Nikâh al-Fuzuli Hal Huwa Saheeh Em La

Abstract

In the article, the evaluation and translation of the booklet about “ Risalah Fi Nikâh al-Fuzuli Hal Huwa Saheeh Em La” (the validity of the wedding, that the unlawful/ the unauthorized representative solemnized), concerning the islamic jurisprudence (fiqh) of Ibn Nüceym,one of the prominent islamic jurisprudents (fukaha) in Hanafi sect, was made. Throughout history, Muslims have presented their problems to the competent islamic jurisprudents (fukaha) in their neighborhood in order to solve the problems they face in social life. With the fatwa from the verse of the Quran “If you don’t know, ask those who have knowledge.” Ibn Nujaym, one of the scholars of fiqh, who was a guide in knowing the judicial provisions, has compiled his aforementioned booklet as an answer to the questions of whether a judge’s judgment can be broken by another judge; the vow of divorce, which was asked to him, and the health of the wedding that the unlawful solemnized accordingly. In Egypt, during the period of the author’s lifetime, the use of conditional divorce words that threaten the family structure, the legal response of the divorce vows and the remedies of this problem before the lawyers constitute the main theme of the booklet. Today, the increase in the rate of using divorce vows has adversely affected the life of marriage. For this reason, we can say that the booklet, in which legal solutions are sought to shed light on the present day for the preservation of the family establishment in our society, has an actual value.

Keywords

Ibn Nujaym, booklet, the unlawful, conditional divorce, vow of divorce

References

• Abdülhamid, Muhammed Muhyiddîn b. Abdilhamîd el-Mısrî (1900-1973), el-Aḥvâlü’ş-şaḫṣiyye fi’ş-şerîʿati’l-İslâmiyye, İstanbul: Hanefiyye Yayınları, ts.
• Acar, Halil İbrahim, İslâm Aile Hukuku, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Ahmed el-Borno, Muhammed Sıddîkī, el-Vecîz fî îzâhi kavâʿidi’l-fıkhi’l-külliyye, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1996.
• Ahsâî, Ebû Bekr b. Muhammed b. Ömer el-Mollâ (ö. 1270/1853), Zevâhirü’l-ḳalâʾid ʿalâ mühimmâti’l-ḳavâʿid, thk. Yahya b. Muhammed b. Ebubekir, Beyrut: Darül-kütübü’l-ilmiyye, 2013.
• Amr, Abdülmünim Selim, el-Câmi’-fî ahkâmi’t-talâk, Tanta: Dârü’z-ziyâ, 2008.
• Attâsî, Muhammed Hâlid (ö. 1359/1940), Şerḥu’l-Mecelle, nşr. Muhammed Tâhir Attâsî, Beyrut: Darü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2016.
• Din İşleri Yüksek Kurulu, Fetvalar, İzmir: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Din İşleri Yüksek Kurulu Mütalaaları, “Şarta Bağlı Boşama (Muallak Talâk)”, https://kurul.diyanet. gov.tr/KurulKarar/. (erişim tarihi: 23.02.2021).
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889), es-Sünen, thk. İzzet Ubeydu’d-duâs- Adil Seyyid, Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1998.
• Ebü’l-Feyz, Muhammed Fıkhî el-aynî el-Hanefî (ö. 1147/1735), Risâle fî edebi’l-müftî, thk. Osman Şahin, İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Ebu’l-Hâc, Salâh, el-Beyan fi’l-eymân ve’n-nüzûr ve’l-hazri ve’l-ibâha, Ürdün: Dârü’l-cinan, 2004.
• Ebû Zehre, Muhammed b. Ahmed b. Mustafâ (ö. 1394/1974), el-Aḥvâlü’ş-şaḫṣiyye, Kahire: Darü’l-fikri’l-arabî, 1957.
• Ferîdüddin, Âlim b. Âlâ’ (ö. 786/1384), el-Fetâva’t-Tatarḫâniyye, thk. Abdüllatif Abdurrahman, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2005.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hasenî el-Hüseynî (ö. 1098/1687), Ġamzü ʿuyûni’l-beṣâʾir ʿalâ meḥâsini’l-Eşbâh ve’n-neẓâʾir, Beyrut: Darül-kütübü’l-ilmiyye, 1985.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī (ö. 1252/1836), Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvid, Riyad: Dârü âlemi’l-kütüb, 2003.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī (ö. 1252/1836), Mecmûʿatü resâʾili İbn ʿÂbidîn, ed. Muhammed el-Ğazârî, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2014.
• İbn Kemal (ö. 940/1534), Mühimmati’l-müftî fî fürûu’l-Hanefiyye, thk. Abdülaziz b. Abdullah, Riyad: Ubeykan Neşriyat, 2018.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1563), Resâil-i İbn Nüceym el iktisâdiyye, thk. Ali Cuma Muhammed-Muhammed Ahmed Serrâc, Kahire: Dârü’s-Selâm, 2006.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî (ö. 970/1563), el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerhu Kenzi’d-dekâik, nşr. Zekeriyyâ Umeyrat, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2013.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî (ö. 728/1328), el-Ḳavâʿidü’n-nûrâniyye, thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahîn, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 1994.
• Karaman, Hayrettin, Ana Hatlarıyla İslam Hukuku, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Karaman, Hayrettin, İslâm Hukukunda İçtihad, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî (ö. 587/1191), Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ- fî tertîbi’ş-şerâʾi, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvid, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 1986.
• Komisyon, Şeyh Nizâm (ö. 1090/1679), el-Fetâva’l-Hindiyye, thk. Abdüllatif Hasan Abdurrahman, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2000.
• Kuhistânî, Şemsüddîn Muhammed b. Hüsâmiddîn el-Horasânî (ö. 962/1555), Câmiu rumûzi’r-rivâye fî şerhi muhtasari’l-Vikâye, thk. Muhammed Ahmed Abdülaziz, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2018.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd el-Mevsılî (ö. 683/1284), el-İḫtiyâr li-taʿlîli’l-Muḫtâr, thk. Mahmud Ebû Dakîka, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2012.
• Pekcan, Ali, Fıkhî Risaleler, İstanbul: Ek Kitap Yayınları, 2012.
• Pekcan, Ali, “İslâm Hukuku Literatüründe Fıkhın Genel Kurallarına Dair İlk Risale (Kerhî’nin (ö. 340) “el-Usûl” Adlı Risâlesinin Çeviri ve Değerlendirilmesi)”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, sy. 2 (2003), 303.
• Remlî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ahmed b. Hamza er-Remlî el-Menûfî el Ensârî (ö. 957/1550), Fetâva’r-Remlî, thk. Muhammed Abdüsselam Şahin, Beyrut: Darü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2004.
• Şimşirgil, Ahmet-Ekinci, Ekrem Buğra, Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle, İstanbul: KTB Yayınları, 2012.
• Şürünbülâlî, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî eş-Şürünbülâlî el-Vefâî el-Mısrî (ö. 1069/1659), el-ʿİḳdü’l-ferîd li-beyâni’r-râciḥ min cevâzi’t-taḳlîd, thk. Ahmed Muhammed Ferruh Senevbir, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2007.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl ed-Dûkātî (ö. 1231/1816), Ḥâşiye ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr, thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut: Dârül-kütübü’l-ilmiyye, 2017.
• Temîmî, Takiyyuddin b. Abdülkadir ed-Dârî el-Ğazzî el-Mısrî el-Hanefî (ö. 1010/1601), et- Tabakâtü’s-seniyye fi Terâcimi’l Hanefiyye, thk. Abdülfettah Muhammed el-Hülüv, Riyad: Daru’r Rıfâî, 1989.
• Okur, Kâşif Hamdi, “İslam Hukukunda Boşama Yemini (Talâka Yemin) Meselesi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 8 (2009), 9-10-15.
• Özel, Ahmet, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Özel, Ahmet, “İbn Nüceym, Zeynüddin”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: 1999, XX, 236-237.
• Useymin, Muhammed b. Salih (ö. 1422/2001), Şerhu’l-mümti’ alâ Zâdi’l-müstenki’, thk. Ömer b. Süleyman el-Hafiyyan, Dammam: Dârü İbnü’l-Cevzî, 2002.
• Yıldırım, Mustafa, Mecelle’nin Külli Kaideleri, İzmir: İL-VAK Yayınları, 2009.
• Zerka, Ahmed b. Muhammed b. Osmân ez-Zerkā el-Halebî (ö. 1356-1938), Şerḥu’l-ḳavâʿidi’l-fıḳhiyye, nşr. Abdüssettâr Ebû Gudde, Dımeşk: Dârü’l-kalem, 1989.
• Zeydan, Abdülkerim (ö. 1435-2014), el-Vecîz fî şerhi’kavâidi’l-fıkhiyye fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye, Dımeşk: Müessesetü’r-risâle, 2011.
• Zuhayli, Vehbe (ö. 1436-2015), el-Fıkhu’l-İslamî ve edilletuh, Dımeşk: Dârü’l-fikr, 2011.