Considering Possible Resuslts in Ijtihad and Fatwa Activities

Year 2016, Issue: 27, 183 - 218, 30.04.2016

Mehmet Selim Aslan

Abstract

Mujtahid and mufti are not considered to have carried out their duties by commenting through applying wording of proofs or by adjudicating through looking at conditions of the form of disposition. Their job is to make assesments considering conditions of the time, of people and, more over, consequences of the judgement and fetawa. Value of a judgement is evaluated according to the consequences it created in individual and societal perspective. The consequences are robust criteria showing whether a judgement and a fetawa is appropriate to the purpose of the law. Functionality of rules of law is assessed according to the consequences it created/will create in society. Due to this reason, muctehid of mufti has to consider the results of his judgements. It can be seen that method of considering the results plays an important role in providing a balance between life and law as well as in application of the judgements. There are also some permissible and even legitimate uses that sometime lead to results contrary to desired outcomes. Because these dispositions sometimes cause disorders rather than business. When it comes to discrepancy between business and disorder, the canonist should take these into consideration. But business and disorder concepts are not clear. But the same unclarity is also true for the results. Therefore, the result which will be taken into account in law and fatwa activities must not in a conflict with the Quran, the Sunnah and the analogy. It also should not lead to loss of a greater business. In this way, the considered results are taken for granted. In other words, the jurisprudents should be sensitive and be aware of their responsibilities in law and fatwa issues. In this study, the method of this important fatwa issue, namely, possible results which will be taken into account in matters of ijtihad and fatwa, and some details related to the relationship ijtihad-result and fatwa-result will be investigated in different ways.

Keywords

Ijtihad , Fatwa , Busines , Disorder , Considering Results

İctihad ve Fetva Faaliyetlerinde Olası Sonuçların Dikkate Alınması (İ‘Tibâru’l-Meâlât)

Abstract

Müctehid ve müftî, yalnızca nassların/delillerin lafızlarına başvurarak yorum yapmak veya tasarrufun şekil şartlarına bakarak hüküm vermekle görevlerini yerine getirmiş sayılmazlar. Onların görevi, belirli bir metodu takip ederek günün şartlarını, kişinin içinde bulunduğu durumları ve dahası verilecek olan hükmün ve fetvanın ne tür sonuçlara yol açacağını hesaba katarak değerlendirmelerde bulunmaktır. Zira herhangi bir hükmün değeri, fert ve toplum açısından bu hükmün yarattığı sonuçlara göre değerlendirilir. Çünkü sonuçlar, varılan hükmün ve verilen fetvanın hukukun gayesine uygun olup olmadığını ölçen sağlam kriterlerdir. Nitekim hukuk kurallarının işlevselliği bu kuralların toplumda neden olduğu/olacağı sonuçlara göre belirlenir. Bu nedenle müctehid ve müftî, verdikleri hükümlerin yol açacağı sonuçları da nazar-ı itibara almak zorundadırlar. Zira sonuçları dikkate alma yönteminin hukuk ve hayat arasında uyum sağlaması açısından ve dolayısıyla hükümleri uygulama bakımından önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Ayrıca mubah hatta meşru bazı tasarruflar, bazen istenilen sonuçların aksine neticeler doğurmaktadır. Çünkü bu tasarruflar maslahattan ziyade bazen mefsedetlere yol açabilmektedir. İşte maslahat ve mefsedetin uyuşmazlığı söz konusu olduğu durumlarda fakih bunları nazar-ı itibara almalıdır. Ancak menfaat ve mefsedet kavramları belirgin değildir. Aynı belirsizlik sonuçlar için de söz konusudur. Dolayısıyla ictihad ve fetva faaliyetlerinde dikkate alınacak olan sonuç, Kitab, Sünnet ve kıyasla çatışmamalı, aynı şekilde daha büyük bir maslahatın zayi olmasına neden olmamalıdır. Böylece dikkate alınacak sonuçlar zapturapt altına alınmış olur. Bir başka ifade ile fakih, ictihad ve fetva faaliyetlerinde hassas davranmalı ve sorumluluk bilincinde olmalıdır. Bu çalışmada fetva usulünün bu önemli meselesi, yani ictihad ve fetva hususlarında olası sonuçların dikkate alınıp alınmayacağı meselesi, ictihad-sonuç ve fetva-sonuç ilişkisiyle bağlantılı bir şekilde değişik açılardan inceleme konusu yapılacaktır.

Keywords

İctihad , Fetva , Maslahat , Mefsedet , Sonuçları Dikkate Alma