Sokağa Çıkma Yasağına İlişkin Emirnameler: KKTC’de Salgın Hastalıkla Mücadelede Olağan Hukuk ile Olağanüstü Tedbirler

Year 2021, Volume: 79 Issue: 2, 637 - 672, 29.07.2021

Demet Çelik Ulusoy , Emine Uzuner

https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0007

Abstract

Tüm dünyada etkisini gösteren yeni tip korona virüs (Covid 19) salgın hastalığı, hükümetlerin etkin ve hızlı kararlar almasını ve anayasal devletin sınırlarının sorgulanmasını gerektiren bir dönem olmuştur. İçinde bulunduğumuz dönemin, koşulları ve ortaya çıkardığı sonuçları itibariyle olağanüstü olduğuna şüphe yoktur. Hukukun üstünlüğüne dayanan demokratik bir devlette, ister olağan isterse olağanüstü dönemlerde olsun, iktidarın kullanılması bakımından siyasi iktidarlar her koşulda hukukla sınırlıdırlar. Olağanüstü durumlarla olağan hukuk çerçevesinde hareket etmek hukuk devletinin sınırlarını zorlayabilir. Bu tür olağanüstü durumlarla mücadele etmek için olağan hukukun uygun araçları da sunması gerekir. Bu araçların bulunmadığı durumlarda ise olağanüstü hukukun uygulanması beklenir. Bu süreç içerisinde Kuzey Kıbrıs’ta da salgın hastalığın önlenmesi amacıyla hızlı tedbirler alınarak uygulanmıştır. Çalışmada, olağanüstü durum ilanına gerek duyulmaksızın, temel hak ve hürriyetlerin durdurulması sonucunu ortaya çıkaran sokağa çıkma sınırlamasının hukuki boyutu üzerinde durulacaktır. Konu, Anayasa’nın temel ilkeleri üzerinden incelenecek, olağan hukuk kurallarıyla alınan salgın tedbirlerinin anayasallığı tartışılacaktır.

Keywords

KKTC Anayasası, Sokağa Çıkma Yasağı, Gezi ve Yerleşme Özgürlüğü, Emirnameler, KKTC’de Temel Hak ve Özgürlükler

Supporting Institution

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Orders for Curfew: Extraordinary Measures with Ordinary Law in Struggle against Epidemic Disease

Abstract

A new type of coronavirus epidemic affects the entire world. It requires governments to make quick and impactful decisions that push the limits of the constitutional state. There is no doubt that this period is extraordinary due to the circumstances of the situation and the consequences it produced. However, political power is limited in a democratic state based on the rule of law, whether circumstances are ordinary or extraordinary. Legal boundaries get pushed in exceptional circumstances within the framework of existing rules. Ordinary law must offer appropriate tools to combat extraordinary times. In the absence of these tools, extraordinary law is usually enforced. In the process, the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) Government has started to implement rapid measures to prevent epidemics. This study focuses on the legal dimension of the curfew. It reveals the outcome of the cessation of fundamental rights and freedoms without the need for an emergency declaration. The curfew will be evaluated based on the constitutional principles and the constitutionality of epidemic measures taken under the usual law regulations.
Keywords

Keywords

TRNC Constitution, Curfew, Freedom of Movement and Residence, Orders, Fundamental Freedom and Rights in TRNC

References

• 27/2013 Sayılı İyi İdare Yasası, Kanun Numarası: 27/2013, Kabul Tarihi:11.11.2013. <https:// www.mahkemeler.net/birlestirilmis/27-2013.doc> Erişim Tarihi 10 Ocak 2020.
• 39/1962 Sayılı İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Avrupa Sözleşmesi Ve Buna Ek Protokolün Tasdiki Hakkında Yasa, Kanun Numarası: 39/1962, Kabul Tarihi:24.05.1962, Cyprus Government Gazette No 157, Supplement I. <https://www.mahkemeler.net/ birlestirilmis/39-1962.doc> Erişim Tarihi: 16 Nisan 2020.
• 45/2018 Sayılı Bulaşıcı Hastalıklar Yasası, Kanun Numarası:45/2018, Kabul Tarihi: 10.12. 2018 <https://www.mahkemeler.net/birlestirilmis/45-2018.docx> Erişim Tarihi 17 Mart 2020.
• Akkanat S, ‘Kurucu İktidara Dayalı Bir Demokrasinin İmkânı: Siyasal Bir Yaklaşımı’(2015) 48( 2) Amme İdaresi Dergisi 1-21.
• Ali Karatay Başvurusu, AYM 2012/990, 10.12.2014.
• Altıparmak K ve Karahanoğulları O, ‘Pyrrhus Zaferi: Leyla Şahin/Türkiye, AİHM/Hukuk, Düzenleyici İşlem/Kanun’ (2004) 3(1) Hukuk ve Adalet Dergis 249-276.
• Arıkan C, Türk Anayasa Hukukunda Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi ( Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi 2011).
• Arslan Z, ‘Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması: Anayasa’nın 13. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler’ (2002) 19 Anayasa Yargısı 139-155. Association Ekin v. Fransa App no 39288/98 (ECHR, 2001) <https://hudoc.echr.coe.int/ eng#{itemid:[001-59603]}> Erişim Tarihi 19 Nisan 2020.
• Atay Ender E, ‘Hukukta Meşruiyet Kavramı’ (1997) 1(2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 121-166.
• AK Genel Sekreterliği, ‘COVID-19 Sağlık Krizi Çerçevesinde Demokrasi, Hukukun Üstünlüğü ve İnsan Haklarına Saygı’ (2020) <https://rm.coe.int/ak-genel-sekreteri-covid-19-uye-devletlere-yonelik-set> Erişim Tarihi 30 Nisan 2020.
• Azer C, ‘KKTC’de Düzenleyici İşlemlerin Denetlenme(me)si Sorunu Ve Buna Çözüm Yolu: İyi İdare Yasası’ (2018) 32(142) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 429-452 <http://tbbdergisi. barobirlik.org.tr/m2019-142-1854> Erişim Tarihi 21 Mart 2020.
• Bekir Coşkun Başvurusu, AYM 2014/12151, 04.06.2015.
• Bjørnskov C ve Voigt S, The State of Emergency Virus, ‘Verfassungsblog On Matters Constitutional’ (2020) <https://verfassungsblog.de/the-state-of-emergency-virus/> Erişim Tarihi 05 Nisan 2020.
• Curfew Law 1955, “A Law to Provide for The Imposition of Curfews in the Interests of Public Safety and the maintenance of Public Order” Supplement No. 2, Legıslation The Statute Laws of Cyprus No. 11 of 1955 The Cyprus Gazette No. 3821, Kabul Tarihi: 05.05.1955 <http://www. cylaw.org/nomoi/arith/1955_1_017.pdf> Erişim Tarihi 02 Nisan 2020.
• Çelik Ulusoy D, ‘Kıbrıs’ta Anayasa Yargısı ve Bireysel Başvuru’ (2017) <doi:https:// anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/10/Demet-CCCA7elik-Ulusoy- KC4B1brC4B1sE28099ta-Anayasa-YargC4B1sC4B1-ve-Bireysel-BasCCA7vuru1.pdf> Erişim Tarihi 19 Nisan 2020.
• Çelik Ulusoy D, ‘Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin Ertelenmesi ve Cumhurbaşkanının Göreve Devamına İlişkin Parlamento Kararının Yarattığı Anayasal Sorunlar’ (2020) 22(2) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yayınlanması Bekleniyor.34
• Deutsche W, ‘Koronavirüs İnsan Haklarına da Bulaşıyor’ (2020) <https://www.dw.com/tr/ koronavirC3BCs-insan-haklarC4B1na-da-bulaC59FC4B1yor/a-53127730> Erişim Tarihi 17 Nisan 2020.
• Durmuş B, ‘Bireysel Başvuru Kararlarında Demokratik Toplumda Gereklilik Ölçütü’ (2017) <https:// anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/08/BetuCC88l- DurmusCCA7-Bireysel- BasCCA7vuru-KararlarC4B1nda-Demokratik-Toplumda-Gereklilik-.pdf> Erişim Tarihi: 27 Mart 2020.
• Eren A, ‘Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi’ (2019) 36( 1) Anayasa Yargısı 1-72.
• Tufan Erhürman, Yüksek İdare Mahkemesi’nin Görev Alanı, (1. Bası, Işık Kitabevi, Lefkoşa, 2013).
• Tufan Erhürman, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İdari Yargılama Hukuku, (1. Bası, Işık Kitabevi, Lefkoşa, 2012).
• Eşitli Aygün E, ‘Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi’ (2013) 104 TBB Dergisi 226-246 <http:// tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2013-104-1249> Erişim Tarihi 19 Nisan 2020.
• Fasıl 156 Sokağa Çıkma Yasağı Yasası, Kanun Numarası: 1955, Kabul Tarihi: 2.05.1955, Suplement No 2 The Cyprus Gazette No 3821 05.05.1955 <https://www.mahkemeler.net/ birlestirilmis/f_156.doc> Erişim Tarihi 27 Mart 2020.
• Fasıl 260 Karantina Yasası (1932), Karantinaya Koymayı Düzenleyen ve Tehlikeli Enfeksiyöz Hastalıkların Ülkeye Girişini Ve Yayılmasını Veya Ülkeden Başka Yerlere Geçmesini Önleyici Ek Kurallar Öngören Yasa.
• Fendoğlu H T, ‘2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması’ 2002 18 (1) Anayasa Yargısı 111-149.
• Gazette The Cyprus, Supplement No. 3, Subsidiary Legıslation (28.11.1957) <https:// sbaadministration.org/home/legislation/01_02_09_02_PartII-SubLeg-Cyprus/CyGaz-.pdf> Erişim Tarihi 10 Nisan 2020.
• Görür H, ‘Hukuk Devletinde Meşruiyet Sorunu’ Hukuk Politik (2010) <https://www.hukukpolitik. com.tr/2016/12/05/hukuk-devletinde-mesruiyet-sorunu> Erişim Tarihi 02 Nisan 2020.
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (10. Bası, Bursa: Ekin Yay 2018).
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi: Cilt 1 (2. Bası, Bursa: Ekin Yay 2020).
• Gözler K, İnsan Hakları Hukuku ( 2. Bası, Bursa: Ekin Yay 2018).
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (22. Bası, Bursa: Ekin Yay 2018).
• Gül C, İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti (1. Bası, Ankara: Adalet Yayınevi 2010).
• Gülcü v Türkiye App. No. 17526/10 (ECHR, 2016).
• Greece v. United Kingdom, App. No. 176/56, (26.09.1958).
• Jefferson T, ‘Thomas Jefferson to James Madison’(1789) 15(27) Princeton University Press 1958 392- 8 <https://jeffersonpapers.princeton.edu/selected-documents/thomas-jefferson-james-madison> Erişim Tarihi 20 Mart 2020.
• Kalabalık H, ‘İdare Hukukunda Takdir Yetkisi Kavramı Ve Benzer Kurumlarla Karşılaştırılması’ (1997) 1(2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 205-232.
• Kaneti S, ‘Anayasa Mahkemesi Kararları’na Göre Yasama Yetkisi İle Yürütmenin Düzenleme Yetkisinin Sınırları’ (1994) 54(1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 33-44.
• Karantina Yasası, The Quarantine Law, 1932, Kabul Tarihi: 26.02.1932. RG 09.03.19327 Cyprus Gazette No. 2201 of the No. 17 of 1932 < http://www.cylaw.org/nomoi/arith/1932_1_017.pdf> Erişim Tarihi 03 Nisan 2020.35
• Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası, Numarası: 0/1960, Kabul Tarihi:06.04.1960 Yürürlük Tarihi:16 Ağustos 1960 <https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/anayasa/1960.doc> Erişim Tarihi 22 Nisan 2020.
• KKTC Anayasa Mahkemesi, S 7/89 (D6/89), 30.06.1989 <https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/ yenikararara3.aspx> Erişim Tarihi 22 Mart 2020. 1985 KKTC Anayasası, Kabul Tarihi: 5.05.1985. RG 07.05.1985. <https://www.mahkemeler.net/ cgi-bin/anayasa/anayasa.doc> Erişim Tarihi 02 Ekim 2019.
• KKTC Başbakanlık, ‘Bakanlar Kurulu Kararları Açıklandı’ (13.03.2020) <http://kktcbasbakanlik. org/ArtMID/3765/ArticleID/124068/> Erişim Tarihi 13 Mart 2020.
• KKTC Cumhurbaşkanlığı B O, ‘Kişilerden çok, kurumların demokratik, eşitlikçi ilişkileri önem taşır’ (08.05.2020) <https://kktcb.org/tr/cumhurbaskani-akinci-kisilerden-cok-kurumlarin-demokratik-esitlikci-iliskileri-onem-tasir-7592> Erişim Tarihi 08 Mayıs 2020.
• KKTC Resmi Gazete 22.03.2020/S 48, Kısmi Sokağa Çıkma Yasağı Emirnamesi (22.03.2020) (KKTC Bakanlar Kurulu, Düzenleyen, & A. S.-K. EK III, Prodüktör), <https://basimevi.gov. ct.tr/> Erişim Tarihi 25 Mart 2020.
• KKTC Resmi Gazete 25.03.2020/S 50, KKTC Başbakanlık Basımevi (25.03.2020) <https:// basimevi.gov.ct.tr/> Erişim Tarihi 25 Mart 2020.
• Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası (KTFD), Numarası:0/1975, Numarası: 0/1975, Kabul Tarihi: 13.02.1975 Yürürlük Tarihi: 08.06.1975 <https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/anayasa/ ktfdana.doc> Erişim Tarihi 10 Nisan 2020.
• KTFD AYM, KS D 1/82, D 1/82, Yargıtay/Asli Yetki İstinaf 1/82, 01.06.1982.
• Minister of Health Cyprus, Decree on Quarantine (Determination of Measures to Prevent Spread of the COVID-19 Coronavirus) Decree (No 18) of 2020, <https://www.pio.gov.cy/coronavirus/en/ press/.pdf> Erişim Tarihi 18 Nisan 2020.
• Necatigil Z, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Anayasa ve Yönetim Hukukunun Esasları (2. Bası, Lefkoşa: Işık Kitabevi 2015).
• Onur Karahanoğulları, ‘İngiliz Hukukunda İkincil Yasama’ (1995), AÜSBF, 03(50), 212-230. <https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/36423> Erişim Tarihi 16 Mart 2020. 36
• Özay İ, Günışığında Yönetim (1. Bası, İstanbul: Alfa Yay 1994).
• Özbudun E, ‘İngiliz Hukukunda Hükümet Tasarrufları’ (1961) 18(1) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 333-372.
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (17. Bası, Ankara: Yetkin Yayınları 2017).
• Özpolat H, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Maddi Anlamda Kanun Kriteri’ (2018) 9(33) TAAD 609-622.
• Sağlam F, Anayasa Hukuku Ders Notları, (1. Bası, Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları 2013).
• Sağlam F, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasa Hukuku Dersleri (1. Bası, Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları 2015).
• Gözübüyük Ş, Yönetim Hukuku (13. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi 2000).
• Van Der Sloot B, ‘Is All Fair in Love and War? An Analysis of the Case Law on Article 15 ECHR’ (2014) 53 (1) Military Law and the Law of War Review <https://bartvandersloot.com/ onewebmedia/Is_all_fair_in_love_and_war_forthcomming.pdf> 26.04.2020.
• Strauss David A, ‘Common Law, Common Gorund and Jefferson’s Principle’ (2003) 112 The Yale Law Journal 1717-1755.
• Sunday Times v Birleşik Krallık (no 1) Series A no 30, App No 6538/74 (ECHR, 26.04.1979).
• TC AYM, BB No: 2012/1246,§ 60, Tahsin Erdoğan, 06.02.2014.
• Teziç E, ‘Yasama Yetkisi ve Kanun Hükmünde Kararnameler’ (1972) 5(3) Amme İdaresi Dergisi 3-14.
• The Quarantine Law, 1932, Kabul Tarihi: 26.02.1932. RG 09.03.19327 Cyprus Gazette No. 2201 of the No. 17 of 1932 < http://www.cylaw.org/nomoi/arith/1932_1_017.pdf> Erişim Tarihi 03 Nisan 2020.
• Yılmaz H, ’Türk Hukukunda Düzenleme Yetkisinin Tarihsel Gelişimi ve Niteliği’ (2014) 110 Türkiye Barolar Birliği 220-240 <http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/ViewPDF- i-1345> Erişim Tarihi 10 Nisan 2020.