Kambiyo Senetlerinde Şahsî Def’ilerin İleri Sürülmesi Bakımından “Bilerek” ve “Bile Bile” Borçlunun Zararına Hareket Etme Kavramları ile Hamilin Bile Bile Borçlu Zararına Hareket Ettiğinin İspatına İlişkin Düşünceler

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 213 - 235, 06.05.2025

Vural Seven

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0010

Abstract

Bu çalışma, Türk Ticaret Kanunu’nda şahsî def’ilerin senet hamiline karşı ileri sürülebilmesi için aranan “bilerek” ve “bile bile” borçlunun zararına hareket etme şartlarının kavramsal ve uygulamaya yönelik farklarını incelemeyi amaçlamaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun 659. ve 825. maddelerine göre hamiline ve emre yazılı senedin hamili, bilerek borçlunun zararına hareket ettiği hallerde şahsî def’iler ileri sürülebilmektedir. Kambiyo senetleri özelinde ise Türk Ticaret Kanunu’nun 687. maddesine göre bu hak yalnızca hamilin bile bile borçlunun zararına hareket etmesi şartına bağlamaktadır. Bu çalışmada, kanun koyucuyu mehaz hukuk sistemlerinden farklı olarak hamiline/emre yazılı senetler ve kambiyo senetleri bakımından iki farklı kavram kullanmaya yönlendiren sebepler irdelenmiştir. Zira kanun koyucu tarafından farklı senet türleri için farklı kavramlar kullanılmış olması, uygulamada borçlunun hangi şartlar altında şahsî def’ilerini hamile karşı ileri sürebileceği konusunda önemli bir ayrım yaratmaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde bu iki kavramın içerdiği bilinç ve saik düzeyleri açıklığa kavuşturulmuş, ikinci bölümde ise borçlunun hamilin kast derecesindeki iradesini nasıl ispat edebileceği değerlendirilmiştir. Yargıtay içtihatlarında hamil ile ciranta arasındaki yakınlık ilişkilerinden hareketle kötüniyet varsayımının nasıl temellendirildiği analiz edilmiştir. Bu bağlamda bile bile borçlunun zararına hareket etme kavramının somutlaştırılmasına ilişkin olarak İcra ve İflas Kanunu’ndaki tasarrufun iptali davasına ilişkin hükümlerle benzerlik kurulmuş, buradaki ispatı kolaylaştırıcı karinelerin Türk Ticaret Kanunu’nun 687. maddesi bakımından kıyasen uygulanabilirliği tartışılmıştır. Bu analiz, uygulamada borçlunun ispat yükünü hafifletecek ve şahsî def’ilerin etkin şekilde ileri sürülebilmesini sağlayacak yöntemlerin tartışılmasına katkı sunmaktadır.

Keywords

Bilerek Borçlunun Zararına Hareket Etme, Bile Bile Borçlunun Zararına Hareket Etme, Kambiyo Senetleri, Şahsî Def’i, Kıymetli Evrakta Def’iler

Thoughts on the Concepts of Acting ‘Knowingly’ and ‘Deliberately’ to the Detriment of the Debtor in Terms of Raising Personal Defenses in Negotiable Instruments, and on the Proof That the Holder Deliberately Act ed to the Debtor’s Detriment

Abstract

This study examines the conceptual and practical differences between the terms “knowingly” and “deliberately” acting to the detriment of the debtor, which determine whether personal defenses can be raised against the holder of a negotiable instrument under the Turkish Commercial Code (TCC). Articles 659 and 825 of the TCC allow such defenses for order instruments if the holder knowingly acted to the debtor’s detriment. However, Article 687 permits personal defenses only if the holder of a bills of exchange deliberately acted with intent to harm the debtor. Unlike source legal systems, the Turkish legislator consciously adopted two distinct concepts for these different types of instruments. This distinction has significant implications in practice, as it affects when a debtor may assert personal defenses. The first part of the study explores the difference in levels of awareness and intent between the two concepts. The second part addresses how a debtor may prove that the holder acted with intent tantamount to willful misconduct—a requirement that imposes a heavy evidentiary burden. The study also examines Turkish Court of Cassation decisions in which personal or commercial ties between the holder and the endorser are used to infer bad faith. Finally, drawing a parallel to the actio pauliana provisions under the Turkish Execution and Bankruptcy Law, the study discusses whether evidentiary presumptions found there can be applied by analogy to Article 687 TCC. The analysis aims to offer practical solutions for easing the debtor’s burden of proof and ensuring the effective application of personal defenses.

Keywords

Knowingly Causing Detriment to The Debtor, Intentional Detriment to The Debtor, Bills of Exchange, Personal Defence, Defences in Negotiable Instruments

References

• Adıgüzel B, ‘Yargıtay Kararları Işığında Kambiyo Senetlerinde Bile Bile Borçlu Zararına Hareket’ (2018) 4 (2) TFM 129-148. google scholar
• Akkanat H, Türk Medeni Hukukunda İyiniyetin Korunması (Filiz 2010). google scholar
• Antalya G ve Topuz M, Medeni Hukuk Cilt I - Giriş, Temel Kavramlar, Başlangıç Hükümleri (4. Bası, Seçkin 2021). google scholar
• Arslanlı H, Ticareti Senetler Dersleri (3. Bası, Üniversite Kitapevi 1954). google scholar
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, İcra ve İflâs Hukuku (5. Bası, Yetkin 2022). google scholar
• Bahtiyar M, Kıymetli Evrak Hukuku Ders Notları (19. Bası, Beta 2022). google scholar
• Bozer A ve Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (10. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2021). google scholar
• Bozkurt T, Kıymetli Evrak Hukuku (3. Bası, Yetkin 2022). google scholar
• Can M, Kıymetli Evrak Hukuku (4. Bası, İmaj 2019). google scholar
• Çamoğlu E, ‘Kambiyo Senetlerinde Borçlunun Def’ileri (Savunmaları)’ (2019) 35 (3) BATİDER 5-38. google scholar
• Çamoğlu E, Kıymetli Evrak Hukukunun Temel İlkeleri (Vedat 2020). google scholar
• Dural M ve Sarı S, Türk Özel Hukuku Cilt 1 - Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri (18. Bası, Filiz 2023). google scholar
• Doğan Ö, Kambiyo Senetlerinde Geçersizlik Defileri, Ankara 2020. google scholar
• Edis S, ‘Türk Medeni Hukukunda İyiniyet (Sübjektif Hüsnüniyet)’ iç Ali Naim İnan ve Erol Cansel et al (edr), Profesör Dr. H. C. Oğuzoğlu’na Armağan (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1972) 135-166. google scholar
• Gencer A R, Kıymetli Evrakta Ciro Kavramı, İstanbul 2020. google scholar
• Göktürk K, Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler (Adalet 2022). google scholar
• Görgün L Ş, Börü L ve Kodakoğlu M, İcra ve İflâs Hukuku (3. Bası, Yetkin 2022). google scholar
• Gözler K, Hukuka Giriş (10. Bası, Ekin 2013). google scholar
• Helvacı M, ‘Kambiyo Senetlerinde Defiler’ iç Ömer Teoman, Arslan Kaya ve Cenker Değirmenci (edr), Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Aramağan (Vedat 2007) 647-703. google scholar
• Helvacı M, Kambiyo Senetlerinde Defiler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1985). google scholar
• Honsell H, Kurzkommentar Obligationenrecht (Helbing Lichtenbahn 2014). google scholar
• Honsell H, Vogt N P ve Watter R, Basler Kommentar - Wertpapierrecht Art. 965-1186 OR, Bucheffektengesetz, Haager Wertpapier-Übereinkommen, Art. 108a-108d IPRG (Helbing Lichtenbahn 2012). google scholar
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku Dersleri - Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri) (3. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1964). google scholar
• Kendigelen A ve Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku (6. Bası, On İki Levha 2022). google scholar
• Kınacıoğlu N, Kıymetli Evrak Hukuku (4. Bası, Gazi Büro 1993). google scholar
• Kırca Ç, ‘Örtülü (Gizli) Boşluk Ve Bu Boşluğun Doldurulması Yöntemi Olarak Amaca Uygun Sınırlama (Teleologische Reduktion)’ (2001) 50 (1) AÜHFD 91-119. google scholar
• Kren Kostkiewicz J, Wolf S, Amstutz M ve Fankhauser R, Orell Füssli Kommentar - Schweizerisches Obligationenrecht (4. Bası, Orell Füssli 2016). google scholar
• Kuru B, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı (3. Bası, Yetkin, 2019). google scholar
• Oktay S, Poliçede Def’iler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1984). google scholar
• Özdamar M, Göktürk K, Can M Ç ve Kaşak E, Kıymetli Evrak Hukuku (4. Bası, Adalet 2023). google scholar
• Öztan B, Medeni Hukuk’un Temel Kavramları (45. Bası, Yetkin 2020). google scholar
• Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2. Bası, Turhan 1997). google scholar
• Pekcanıtez H, Atalay O, Özkan S ve Özekes M, İcra ve İflâs Hukuku Ders Kitabı (9. Bası, On İki Levha 2022). google scholar
• Poroy R ve Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları (24. Bası, Vedat 2021). google scholar
• Pulaşlı H, Kıymetli Evrak Hukukunun Esasları (10. Bası, Adalet 2023). google scholar
• Roberto V ve Trüeb H R, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Band 7 - GmbH, Genossenschaft, Handelsregister und Wertpapiere inkl. Bucheffektengesetz. Art. 772-1186 OR (3. Bası, Schulthess 2016). google scholar
• Serozan R, Hukukta Yöntem-Mantık (3. Bası, On İki Levha 2024). google scholar
• Sönmez N S, Kambiyo Senetlerinde Şahsi Defiler (On İki Levha 2019). google scholar
• Tuncer Kazancı İ, Tasarrufun İptali Davalarında İspat (Yetkin 2015). google scholar
• Türk A, Maddî Hukuk ve İcra-İflâs Hukuku Yönleriyle Menfi Tespit Davaları (Yetkin 2006). google scholar
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A ve Nomer Ertan N F, Kıymetli Evrak Hukuku, (13. Bası, Vedat 2021). google scholar
• Yılmaz A L, Kambiyo Senetlerinde (Çek - Bono Poliçe’de) Def’iler (2. Bası, Aristo 2017). google scholar