İmar Kanunun 9. Maddesi Bağlamında Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığının İmar Planlamasına İlişkin Yetkileri

Year 2025, Volume: 83 Issue: 1, 369 - 394, 06.05.2025

Hayrettin Yıldız

https://doi.org/10.26650/mecmua.2025.83.1.0004

Abstract

3 Mayıs 1985 tarih ve 3194 sayılı İmar Kanunu, imar ve yapılaşma konusunda hangi idarelerin yetkili olduğunu ve bu alana ilişkin olarak idarelerin yetkilerinin kapsam ve içeriğini düzenlemektedir. Bu idarelerin başında da il özel idareleri ve belediyeler ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı gelmektedir. 3194 sayılı Kanun’da adı geçen mahalli idarelerin imar planlaması konusunda genel yetkili, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ise istisnai yetkili olduğu ifade edilebilir. Bununla beraber, 3194 sayılı Kanun’un 9. maddesinde Bakanlığın yetkileri o derece geniş düzenlenmiştir ki mahalli idarelerin yetkilerinin Bakanlığınkine nazaran ikinci planda kaldığı belirtilebilir. Zira buradaki düzenlemeye göre Bakanlık, gerekli görülen hallerde mahalli idareler tarafından yapılan imar planlarını değiştirmek konusunda yetkili olduğu gibi bu planları yapmak, yaptırmak ve re’sen onaylamak konularında da yetkilidir. Buna ilave olarak Bakanlığın, imar planlarında bir kamu hizmetinin görülmesi maksadı ile resmi bina ve tesislere yer ayılmasının gerekmesi veya değişiklik hallerinde valilik aracılığıyla belediyeye talimat verme veya bu hususu konu alan planı yapma ve onaylama, birden fazla belediyeyi ilgilendiren imar planları ile ilgili ihtilafları çözme gibi yetkileri de bulunmaktadır. Bakanlığın bu düzenlemedeki yetkilerinin bazıları kendisine verilmiş asli yetkiler iken, bazıları da vesayet yetkileridir. Vesayet yetkisi genel itibariyle, kamu tüzel kişiliğine sahip bir idarenin işlem ve personeli üzerinde başka bir idarenin yürüttüğü denetim ve müdahale yetkisidir. Ancak 9. maddedeki yetkiler o derece geniştir ki Bakanlığın, mahalli idarelerin imar planlaması konusundaki yetkilerini devre dışı bırakma imkanına sahip olduğu ifade edilebilir. Bu bakımdan Bakanlığın, bahsi geçen maddedeki yetkilerinin içeriğinin ve hukuki niteliğinin ortaya konmasında yarar bulunmaktadır.

Keywords

İmar Hukuku, İmar Planlaması, İmar Kanunu Madde 9, Vesayet, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

The Powers of The Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change Regarding The Zoning Planing in The Context of Article 9 of The Zoning Law

Abstract

Zoning Law No. 3194 dated May 3, 1985, regulates which administrations are authorised in terms of zoning and construction and the extent and content of the powers of these administrations in this sphere. Special local administrations and municipalities, as well as the Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change, are among these administrations. According to Law No. 3194, local administrations are considered the general authorities, and the Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change is the exceptional authority. However, Article 9 of Law No. 3194, the powers of the Ministry are regulated so broadly that it can be revealed that the powers of local administrations are secondary to those of the Ministry. According to this regulation, the Ministry is authorised to change the zoning plans made by local administrations when deemed necessary, as well as to make, have these plans made, and approve them ex officio. In addition to this, the Ministry can give instructions to the municipality through the governorship in case of a need to include official buildings and facilities in the zoning plans for the purpose of performing public services, or in case of changes, or making and approving the plan on this issue, and resolving disputes related to zoning plans that concern more than one municipality. While some of the powers of the Ministry under this regulation are the primary powers given to it, some of them are tutelage powers. In general, the tutelage authority is the control and intervention authority carried out by another administration over the transactions and personnel of an administration with a public legal personality. However, the authorities in Article 9 are so wide that it can be expressed that the Ministry has the opportunity to override the authorities of local administrations on zoning planning. In this respect, revealing the content and legal characteristics of the Ministry’s powers in the aforementioned article deems useful.

Keywords

Zoning Law, Zoning Planning, Zoning Law Article 9, Tutelage, Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change

References

• Abacıoğlu M ve Abacıoğlu A, Açıklamalı İçtihatlı İmar Kanunu Mevzuatı ve Uygulaması (8. Baskı, Seçkin 2007). google scholar
• Akdemir B, ‘İmar Planlarında Hiyerarşi’, (2021) (1) Konya Barosu Dergisi 133-173. google scholar
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (14. Baskı, Savaş 2021). google scholar
• Akyılmaz B, ‘Takdir Yetkisinin Yargısal Denetimi’, (1998) (1) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi 23-55. google scholar
• Artukmaç S, Türk İmar Hukuku (5. Baskı Olgaç Matbaası 1979). google scholar
• Chapus R, DroitAdministratif General, Tome 1, (15e Edition Montchrestien, 2001). google scholar
• Çağlayan R, İdare Hukuku Dersleri (7. Baskı, Adalet 2019). google scholar
• Demir H ve Karakütük M, ‘Yerel Yönetimler ve Hizmette Yerellik: Subsidiarite İlkesi’, (2003) (2) Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 65-77. google scholar
• Ergen C, İmar Planları, (2. Baskı, Seçkin 2009). google scholar
• Gülan A, ‘Şehircilik Sorunlarının Ağırlaşmasında Hukukun Rolü Hakkında Düşünceler’, (2011) 3 (22) Sosyoloji Dergisi 295-303. google scholar
• Gözler K, İdare Hukuku C. I, (2. Baskı, Ekin, 2019). google scholar
• Gözübüyük Ş ve Tan T, İdare Hukuku, C.1 (8. Bası, Turhan 2011). google scholar
• Kalabalık H, İmar Hukuku Dersleri, (Seçkin 2019). google scholar
• Karahanoğulları O, “Yerel Özerklik: Mahalli Müşterek İhtiyaçların Yerinden Yönetimi”, iç Beşinci Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu (2013) Türkiye Belediyeler Birliği 65-97. google scholar
• Kaya T P ve Pekküçükşen Ş, Türkiye’de İdarenin Bütünlüğü İlkesi ve Yerel Yönetimler Üzerinde İdari Vesayet Denetimi (Iksad 2019). google scholar
• Keleş R, Kentleşme Politikası (14. Baskı, İmge 2015). google scholar
• Keleş R ve Mengi A, İmar Hukukuna Giriş (2. Baskı, İmge 2014) 62-63. google scholar
• Keskin B, ‘Boğaziçi Bölgesinde İmar Planı Yapma Yetkisi’, iç Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yeni Yaklaşımlar Eğilimler Kongresi, (2018) 46-52. google scholar
• Muratoğlu T, Teşkilat, Planlama ve Uygulama Boyutlarıyla İmar Hukuku (2. Baskı, Seçkin 2021). google scholar
• Öngören G, Yargı Kararları Işığında İmar Hukuku (Öngören Hukuk Yayınları, 2017). google scholar
• Özkaya E, Açıklamalı ve Uygulamalı İmar Kanunu Şerhi ve Mevzuatı (Seçkin 2000). google scholar
• Özkaya Özlüer I, ‘Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği Işığında İmar Planlarında Yetki Sorunu’, (2015) 64 (2) AÜHFD 435-457. google scholar
• Sezer Y, Kalkan R E ve Şahin M E, İdare Hukuku Dersleri (3. Baskı, Adalet 2018). google scholar
• Sancakdar O, İmar Hukuku, (Soru Bankası 2020). google scholar
• Tan T, İdare Hukuku (5. Baskı, Turhan 2016). google scholar
• Ulu G, İdari İşlemin Yetki Unsuru (Seçkin 2012). google scholar
• Ulusoy A D, Türk İdare Hukuku (5. Baskı, Yetkin 2022). google scholar
• Yaşar H N, İmar Hukuku (Filiz 2008). google scholar
• Yılmaz S, İmar Planlarının Hukuki Rejimi (Seçkin 2021). google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 38/32, 26.9.1991. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 100/191, 29.11.2012. google scholar
• Anayasa Mahkemesi, 102/207, 27.12.2012. google scholar
• Danıştay 5 D, 2439/1281, 13.04.1988. google scholar
• Danıştay 5 D, 1711/1421, 15.04.2003. google scholar
• Danıştay 5 D, 680/1380, 21.04.2006. google scholar
• Danıştay 5 D, 92/4709, 30.03.2021. google scholar
• Danıştay 6 D, 266/714, 29.03.1989. google scholar
• Danıştay 6 D, 1120/2086, 13.11.1989. google scholar
• Danıştay 6 D, 80/319, 12.03.1990. google scholar
• Danıştay 6 D, 2786/871, 26.04.1991. google scholar
• Danıştay 6 D, 1347/1630, 21.04.1993. google scholar
• Danıştay 6 D, 401/5193, 08.12.1993. google scholar
• Danıştay 6 D, 1438/1633, 21.04.1993. google scholar
• Danıştay 6 D, 1999/6523, 14.12.1999. google scholar
• Danıştay 6 D, 1999/5191, 03.11.1999. google scholar
• Danıştay 6 D, 161/6523, 14.12.1999. google scholar
• Danıştay 6 D, 5729/4168, 21.06.2000. google scholar
• Danıştay 6 D, 6820/803, 04.02.2003. google scholar
• Danıştay 6 D, 6820/80, 04.02.2003. google scholar
• Danıştay 6 D, 8989/521, 10.03.2011. google scholar
• Danıştay 6 D, 160 /421, 20.01.2021. google scholar
• Danıştay 6 D, 4380/4711, 30.03.2021. google scholar
• Danıştay 6 D, 6731/4270, 06.04.2022. google scholar
• Danıştay 6 D, 886/6052, 24.05.2022. google scholar
• Danıştay 8 D, 1978/3979, 28.12.1979. google scholar
• Danıştay 8 D, 1831/1942, 29.04.2003. google scholar
• Danıştay 15 D, 2818/6180, 16.10.2015. google scholar