Kant’ın Hukuk Felsefesinin Temel Taşları

Year 2025, Volume: 83 Issue: 2, 630 - 645, 21.08.2025

Altan Heper

Abstract

2024 yılında doğumunun 300. Yılı kutlanan Kant, felsefede olduğu kadar hukuk felsefesi ve devlet kuramında da bir dönüm noktasıdır. Bu çalışmada Kant’ın modern hukuka yaptığı önemli katkılardan normatif temel norm, hukuk ve ahlak ayrımının perde arkasındaki tarihsel koşullar, Kant’ta hukuk devleti kavramı gibi Türk literatüründe tartışılmamış konular ele alınmaktadır. Kant’a göre akli hukuka göre temellendirilmiş pozitif hukuk, akli hukuktan kesin önceliğe sahiptir. Hukuka itaati ahlaki bir görev olarak da anlayan Kant açısından pozitif hukuk kesin önceliğe sahipse, devletin koyduğu yasaya, devlet başkanına karşı direnme de reddedilmelidir. Özgürlüğe yapılan atıfla, hukukun merkezi görevi bireyin dışsal özgürlüğünün korunması olarak ortaya çıkar. Ama hukuk bununla aynı zamanda temel meşruiyetini ve sınırlamasını da bulur. Kant açısından hukuka uygun bir durum, sadece hukuk devletinde etkili bir biçimde güvence altındadır ve adil olarak sürdürülebilir. Kamu gücünün, hukukun belirlenmesi, icrası ve denetiminde devlet öncesi doğal durumun yerine geçmesi hukuk devletini ortaya çıkartmaktadır. “Ebedi Barış Üzerine” isimli çalışmasının ilk maddesinde Kant “her ülkenin sivil anayasası cumhuriyetçi olmalıdır” diye yazar. Böylece cumhuriyet her gerçek yasa koyuculuğun zorunlu temeli olmaktadır. Kant bugün için de hukuk kuramında normlar hiyerarşisi bağlamında temel norm idesi, yine hukuk kuramında hukuk ve ahlak ayırımı, bunun Anayasa hukukunda, temel haklar ve özgürlükler kuramında özgürlüklerin korunması açısından önemi, kişilerin hiçbir zaman sırf araç olarak görülemeyeceği, bizatihi amaç olması anlamında araçsallaştırma yasağı, hukuk devletinde devletin özgürlük ve eşitlik ilkeleriyle bağlılığı, güçler ayrılığı, hukuk felsefesinde ve anayasa hukukunda cumhuriyetçilik idesi, devletler hukukunda barış içinde birlikte yaşamanın koşulları bağlamında günümüzde hala hararetle tartışılan bir düşünür olmaya devam etmektedir.

Keywords

Kant , Normatif temel norm , Hukuk ve ahlak ayırımı , Kant’ta özgürlük , Hukuk devleti ve cumhuriyet

Cornerstones Kants Philosopy of Law

Abstract

This study outlines some of Kant’s key contributions to modern law. According to Kant, which is based on rational law (Vernunftrecht) has absolute priority over rational law. From this, Kant cocludes that obedience to the law is also understood as a moral duty. From Kant’s point of view, if positive law has absoluye priority then resistance tot he law laid down by the state, by the head of state, must also be rejected. The reference to freedom is the central task of law. It is the protection and preservation of the individuals external freedom. This is fundamental legitimation of law. The Substitution of public power for the prestate in the determination, enforcement and control of law gives rise to the rule of law. In the first article of his work ‘Perputual Peace’ Kant writes: ‘the civil constitution of every country must be republican’. For Kant, the republic is the necessary foundation of every true legislature. Kant’s ideas are important in the philosophy of law and legal theory today: the idea of the fundamental norm in the context of the hierarchy of norms, the separation of law and morality in legal theory, the importance of this separation for the protection of freedoms in constitutional law, the prohibition of instrumentalisation in the sense that individuals can never be seen as mere means but as ends in themselves, the commitment of the state to the principles of freedom and equality in the rule of law.

Keywords

Kant , Normative basic norm , Separation between law and moral , Kant’s concept of freedom , The rule of law , Republic

References

• Akal, C.B, ‘Grundnormun Yolları Sonsuzdur’ iç Kadir Has Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014 cilt 2 sayı: 12, 19-30. google scholar
• Alexy R, Begriff und Geltung des Rechts (4. Bası, Karl Alber 2020). google scholar
• Braun J, Einführüng in die Rechtsphilosophie ( 1.Bası, Mohr Siebeck 2006). google scholar
• Brocker M, Kant und Rechtstaat und Demokratie ( 1.Bası, Springer 2006). google scholar
• Çağıl OM, ‘Filozof Immanuel Kant’ın Sisteminde Ahlâk ve Hukukun Felsefi Esasları’ (1947) (3) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 1106-1133. google scholar
• Çataloluk G, ‘Kant Düşüncesinde Hukukun Sınır Hatları’ (2019) 10 (1) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 202-209. google scholar
• Dengiz D, Hans Kelsen’in Temel Norm Kuramı, (Onikilevha 2021) google scholar
• Dietze G, Kant und der Rechtsstaat (1.Bası, J.C. Mohr 1982) google scholar
• Dreier H, ‘Kants Republik’ iç Horst Dreier (ed.) Rechts-und Staatstheoretische Schüsselbegriffe: Legitimität -Representätion-Freiheit. Symposium für Hasso Hoffman zum 70. Geburtstag (Duncker & Humbolt 2005 151-192). google scholar
• Dreier R, ‘Rechtsgehorsam und Widerstandsrecht’ iç Christian Broda (ed), “Festschrift für Rudolf Wassermann” (Luchterhand 1985) 299-316. google scholar
• Dreier R, ‘Bemerkungen zur Rechtserkenntnisse’ (1979) (Beiheft 1) Rechtstheorie 89-105. google scholar
• Dreier H, ‘Kants Republik’ iç Horst Dreier (ed.) Rechts-und Staatstheoretische Schüsselbegriffe: Legitimität -Representätion-Freiheit. Symposium für Hasso Hoffman zum 70. Geburtstag Duncker & Humbolt 2005 151, 167 vd. google scholar
• Hoffman H, Einführung in die Rechts-und Staatsphilosophie (3.Bası, Wissenschaftliche Buchgesellschaft 2006). google scholar
• Hruschka J, Kant und der Rechtsstaat und andere Essays zu Kants Rechtslehre und Ethik (1.Bası, Karl Alber 2015). google scholar
• İşsevenler, O. V, Kurucu İktidarın Eleştirisi-Anayasanın Maddi ve Fail Nedeni, (Pinhan 2019) google scholar
• Kant I. ‘Metaphysik der Sitten’ iç von der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften (ed), Kant’s Gesammelte Schriften (Reimer1907) Bd. VI. google scholar
• Kant I, Ahlakın Metafiziği Hukuk Öğretisi, Çev. Altan Heper, (2. Bası, Fol Yayınları 2023) google scholar
• Kant I, ‘Der Streit der Fakultäten’ iç von der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften (ed), Kant’s Gesammelte Schriften (Reimer 1917) Bd. VII. google scholar
• Kant I, Fakültelerin Çatışması, Çev. Mevlüt Albayrak (Fol Yayınları, 2021). google scholar
• Kant I, ‘Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein, taught aber nicht für die Praxis’ iç von der Königlich Preußischen Akademie der Wissenschaften (ed), Kant’s Gesammelte Schriften (Reimer 1912) Bd. VIII, 273-313. google scholar
• Kant I, ‘Yaygın Bir Söz Üstüne: Teoride Doğru Olabilir Ama Pratikte Bir İşe Yaramaz’ iç Hakan Çörekçioğlu (ed), Kant Felsefesinin Politik Evreni (Bilgi Üniversitesi Yayınları 2010). google scholar
• Kant I, ‘Zum Ewigen Frieden’ iç Preussische Akademie der Wissenschaften (ed), Zum Ewigen Frieden (Akademische Ausgabe1900) VIII. google scholar
• Kant I, Edebi Barış Üzerine Felsefi Bir Tasarı çev. Celal Yeşilçayır (Fol yayınları 2022). google scholar
• Kant I, ‘Antropologie in Pragmatischer Hinsich’ iç Reinhard Brandt (ed), Antropologie in Pragmatischer Hinsich (Meiner 2000). google scholar
• Kant I, Pragmatik Bakış Açısından Antropoloji çev. Mukadder Erkan (Fol yayınları Ankara 2022). google scholar
• Kelsen H, ‘Allgemeine Theorie der Normen’ iç Kurt Ringhofer ve Robert Walter (edr), Allgemeine Theorie der Normen (Manz 1979). google scholar
• Kelsen H, ‘Reine Rechtslehre’ (Studienausgabe der 2. Auflage 1960) iç Matthias Jestaedt (ed), Reine Rechtslehre (Mohr Siebeck 2017). google scholar
• Kersting W, Wohlgeordnete Freiheit. Immanuel Kants Rechts und Staatsphilosophie (1. Bası, Suhrkampf 1984). google scholar
• Kerstin W, Kant über Recht (1.Bası, Mentis 2004). google scholar
• Keyman S, Hukuka Giriş (1. Bası, Yetkin 2000). google scholar
• Köhler M, ‘das Angeborene Recht ist nur ein Einziges’ iç Karsten Schmidt (ed) , Vielfalt des Rechts-Einheit der Rechtsordnung ? (Duncker & Humboldt1994). google scholar
• Köveker D, Grenzverhältnisse, Kant und das regulative Prinzip in Wissenschaft und Philosophie (1.Bası, Duncker & Humblot 1996). google scholar
• Kraewitz K, ‘Grundnorm’ iç Joachim Ritter (ed), Historisches Wörterbuch der Philosophie Cilt 3, (Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1974). google scholar
• Link Christian, Herrschaftsordnung und bürgerliche Freiheit, (Hermann Böhlhaus 1979. google scholar
• Metin S ve Heper A, Ceza Hukukuna Katkı: Radbruch Formülü (4. Bası, Tekin 2020). google scholar
• Satıcı M, Kant’ın Hukuk Felsefesi (1. Bası, Doruk 2020). google scholar
• Savaşcın Z, ‘Kant Felsefesine Hukuk, Kamusallık ve Yurttaşlık (Ekim 2020) (2) Kilikya Felsefe Dergisi 197-217. google scholar
• Schmitt, C, Verfassungslehre, ilk bası 1928, atıf yapılan bası 11. Bası (Duncker & Humblot 2017). google scholar
• Pawloski H-M, Einführung in die Juristische Methodenlehre (2. Bası CF Müller 2000) . google scholar
• Rabenau v. F, Das Naturecht der Gegenwart und die Unverfügbarkeit des Rechts (Duncker & Humblot 2022) google scholar
• Radbruch G‚ ‘Gesetliches Unrecht und übergesetzliches Recht’ (1946) iç: Gustav Radbruch Rechtsphilosophie (8.Bası, Koehler 1973). google scholar
• Röhl, K.F Hans/ Röhl, C, Allgemeine Rechtslehre 3.Bası, (Carl Heymanns 2008) google scholar
• Unruh P, Die Herrschaft der Vernunft, Zur Staatsphilosophie Immanuel Kants (1.Bası, Nomos 1993). google scholar
• Türkbağ AU, ‘Immanuel Kant’ta Özgürlük, Ahlak, Hukuk ve Devlet’ iç Hayrettin Ökçesiz (ed.), Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi (İstanbul Barosu Yayınları 1995). google scholar