Klasik Egemenlik Anlayışında Bir Kırılma: "Pozitif Yükümlülük Doktrini" ve Türkiye'ye Yansıması

Yıl 2021, Cilt: 39, 55 - 104, 31.03.2022

Burcu Değirmencioğlu

Öz

II. Dünya Savaşı’nda yaşanan acı tecrübelerin ardından, insan hakları egemen devletlerin iç işlerini ilgilendiren bir mesele olmaktan çıkartılarak, uluslararası hukukun bir konusu haline gelmiştir. Bu durum, insan hakları ihlallerine devletler üstü yaklaşımı ve küresel çözümleri beraberinde getirmiştir. İnsan haklarının korunması hedefiyle yola çıkan yeni dünya düzeni, küresel ve bölgesel ölçekli uluslararası örgütler oluşturmuştur. Bu sistemin birer parçası olarak egemen devletler, yeni dünya düzenin hayata geçirilebilmesi için pozitif yükümlülük olarak kavramsallaştırılan belli sorumluluklar üstlenmiştir. Yerel düzlemde bir adaptasyonu gerekli kılan pozitif yükümlülük, klasik egemenlik anlayışında önemli bir kırılmayı meydana getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Yükümlülük, Klasik Egemenlik, Yeni Dünya Düzeni, Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi.

A BREAK IN THE CONCEPTION OF CLASSICAL SOVEREIGNTY: “POSITIVE OBLIGATION DOCTRINE” AND ITS REFLETION ON TURKEY

Öz

Following the painful experiences in World War II, human rights have become a matter of international law by removing them from being an issue that concerns the internal affairs of sovereign states. This brought about a trans-state approach to human rights violations and global solutions. The new world system, which set out with the aim of protecting human rights, has created global organizations on a global and regional scale. The sovereign states that are part of this system assume certain responsibilities that are conceptualized as positive obligations for the realization of the new order. The positive obligation that requires an adaptation at the local level has caused a significant break in the understanding of classical sovereignty.

Anahtar Kelimeler

Positive Obligation, Classical Sovereignty, New World Order, United Nations, Council of Europe., Positive Obligation, Classical Sovereignty, New World Order, United Nations, Council of Europe.

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet Ali: “Bodin’den Hobbes’a Doğru”. Ağaoğulları, Mehmet Ali. (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi (s.401-426) içinde. İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali: “Niccolo Machiavelli: Prensin İktidarından Devlete”. Ağaoğulları, Mehmet Ali (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi (s.319-354) içinde. İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Akkaya Kia, Rukiye: Moderniteden Postmoderniteye: Egemenlik ve Hukuk, 2.Baskı, Beta Basım, İstanbul, 2011.
• Akın, İlhan: Devlet Doktrinleri, Beta Basım, İstanbul, 2013.
• Algan, Bülent: Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Aliefendioğlu, Yılmaz Ali: “2001 Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılmasına Getirdiği Yeni Boyut”, Anayasa Yargısı Dergisi, C.19, 2002, s.141-176.
• Amir, Gal: “1648 0r 1948? No Room For Westphalia in the Middle- East”, Journal of European History Law, Vol.9, No.1, 2018, s.99-106.
• Anayurt, Ömer: Avrupa İnsan Hakları Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2004.
• Aybay, Rona: İnsan Hakları Hukuku, 3.Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017,
• Bauman, Zygmunt: Avrupa: Bitmemiş Bir Macera, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2018.
• Berber, Emre: İnsan Haklarının Yükü: Kültürel ve İdeolojik Çerçevede Eleştirel Bir Değerlendirme, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Bond, Martyn: An Introduction to European Convention on Human Rights, Council of Europe, Strasbourg, s.6.
• Brancourt, Jean Pierre: “Estat’lardan Devlete. Bir Sözcüğün Evrimi”, (Baki Haleva, Pınar Güzelyürek, Çev.), Cemal Baki Akal (Ed.). Devlet Kuramı (s.177-190) içinde, 4.Baskı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2013.
• Campbell, A. (2006). Positive Obligations under the ECHR: Deprivation of Liberty by Private Actors, Edinburgh Law Review, 22(1), 399-412.
• Coşkun, Vahap: Ulus-Devletin Gelişimi ve Meşruluk Sorunu, Liberte Yayınları, Ankara, 2009. Croxton, Derek: Westphalia: The Last Christian Peace, Palgrave Macmillan, New York, 2013.
• Çalık, Tacettin: “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşmeleri Kapsamında İnsan Haklarının Korunması”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.24, S.1, 2016, s.69-120.
• Çatlı, Mehmet: Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri Bağlamında Muktedir/ Erkli Demokrasi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Doğan, İlyas: İnsan Hakları Hukuku, 2.Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2015.
• Erdoğan, Mustafa: İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Orion Yayıncılık, Ankara, 2012.
• Gemalmaz, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Beta Yayınları, İstanbul, 1997.
• Gözler, Kemal: Devletin Genel Teorisi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2007.
• Göztepe, Ece: Avrupa Birliği’nin Siyasal Bütünleşmesi ve Egemenlik Yetkisinin Paylaşımı Sorunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• Gözübüyük, Şeref/ Gölcüklü, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 11.Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• Gross, Leo: “The Peace of Westphalia, 1648-1948”, American Journal of International Law, C.42, S.1, 1948, s.20-41.
• Gülmez, Mesut: “Gözden Geçirilmiş Avrupa Şartına Uyum Sağlayabilecek Miyiz?”, Çalışma ve Toplum, C.12, S.1, 2007, s. 27-51.
• Gürkan, Ülker: “Hukuk Sosyolojisi Açısından İbn-i Haldun”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.24, S.1, 1967, s.223-246.
• Hakyemez, Yusuf Şevki: Mutlak Monarşilerden Günümüze Egemenlik Kavramı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2004.
• Hammerberg, Thomas: Avrupa’da İnsan Hakları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Hanhimäki, Jussi M.: The United Nations: A Very Short Introduction, New York: Oxford University, 2008,
• Harris, David/ O’Boyle, Michel/ Warbrick, Colin: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku. (Ulaş Karan, Mehveş Bingöllü Kılcı, Çev.). Avrupa Konseyi Program Ofisi; Ankara: 2013.
• Hobbes, Thomas: Leviathan, (Semih Lim, Çev.), 16.Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2018.
• Hocart, Arthur Maurice: “Krallar ve Danışmanlar”, (Başak Baysal, Barış Erman, Çev.). Cemal Bali Akal (Ed.), Devlet Kuramı (s.71-92) içinde, 4.Baskı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2013.
• İbn-i Haldun: Mukaddime, 1.Cilt, (Arslan Tekin, Yay. Haz., Çev.) İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2015.
• Jackson, John H.: “Sovereignty- Modern: A New Approach to an Outdated Concept”, American Journal of International Law, Vol.97, 2013, s.782-802.
• Kaboğlu, İbrahim Özden: “2001 Anayasa Değişiklikleri: Ulusal- Üstü Etkiden Ulusal Tepkiye”, Anayasa Yargısı Dergisi, C.19, 2002, s.105-118.
• Kalabalık, Halil: İnsan Hakları Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 1999.
• Kapani, Münci: İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.
• Kapani, Münci: Politika Bilimine Giriş, 35.Basım, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Larkins, Jeremy: From Hierarchy to Anarchy: Territory and Politics Before Westphalia. The Palgrave Macmillan History of International Thought, London: Palgrave Macmillan, 2010.
• Machiavelli, Niccolo: Prens. (Alev Tolga, Çev.). Say Yayınları, İstanbul, 2013.
• Morin, Edgar/ Ceruti, Mauro: Bizim Avrupamız: Çözülüyor mu, Yoksa Başkalaşıma mı Uğruyor?, (Şirin Tekeli, Çev.), İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Onnekink, David: War and Religion After Westphalia, 1648-1713, Ashgate Publishing Limited, England, 2009.
• Özdemir, Haluk: Avrupa Mantığı: Avrupa Bütünleşmesinin Teori ve Dinamikleri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
• Philpott, Daniel: “Sovereignty: An Introduction and Brief History”, Journal of International Affairs, Vol.48, No.2, Transcending National Boundaries, Winter, 1995, s. 353-368.
• Poggi, Gianfranco: Devlet Doğası, Gelişimi ve Geleceği, 2.Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Rifkin, Jeremy: Avrupa Rüyası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar: “Mutlak Monarşiye Laik Savunma: Tevratın Canavarı Leviathan”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.62, S.3, s.819- 853.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılamada Kullandığı Yöntem, İlke ve Usuller, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar: Din ve Devlet Arasındaki İktidar Mücadelesi: Avrupa Örneği, 5.Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Salihpaşaoğlu, Yaşar/Boyacı Gümüş, Özgem Tuğçe: “Modern Devlet ve Egemenlik Miti: Westphalia Barışı”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.15, S.1, 2020, s.191-224.
• Sancar, Mithat: “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Sunay, Reyhan: Tartışılan Egemenlik, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2007.
• Sunay, Reyhan: Hukuk ve Siyaset Ekseninde İnsan Hakları, Çizgi Yayıncılık, Konya, 2013
• Şenol, Cem: “AİHS Hükümleri ve AİHM Kararlarının Devletlerin Egemenlik Yetkisi Üzerindeki Etkisi”, Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, 2012, 259-287.
• Şirin, Tolga: Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Taşdemir, Fatma: “Uluslararası Hukukta Toprak Bütünlüğü İlkesi, Tanıma Doktrini ve Bir Norm Olarak Ayrıma Hakkı”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.18, S.3, 2016, s.644-668.
• Tekinsoy, Özge: “Avrupa Kamu Düzeni Kavramı”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C.1, S.1, 2011, s.66-79.
• Teschke, Benno: 1648 Söylencesi, 2.Baskı, Can Yayınları, İstanbul, 2017.
• Teziç, Erdoğan: Anayasa Hukuku, 21.Basım, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Türk, Duygu: “Egemen: Devlet”, Mehmet Ali Ağaoğulları (Ed.), Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi (s.355-400) içinde. İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• Uygun, Oktay: Devlet Teorileri, 2.Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Ülger, İrfan Kaya: Avrupa Birliğinde Siyasal Bütünleşme, Gündoğan Yayınları, Ankara, 2002.
• Zabunoğlu, Yahya Kemal: Devlet Kuramına Giriş, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Xenos, Dimitris: The Positive Obligations of the State under the Europen Convention of Human Rights. Routledge Publishing, London/ New York, 2013.
• AİHM, Al-Seikini and Others v. The United Kingdom, BN. 55721/07, KT. 07.07.2001.
• AİHM, Baka v. Hungary, BN. 20261/12, KT. 23.06.2016.
• AİHM, Bankovic and Others v. Belgium and Others, BN. 52207/99, KT. 12.12.2001.
• AİHM, Bosphorus Hava Yolları Turızm ve Tıcaret Anonım Sırketı v. Ireland, BN. 45036/98, KT. 30.06.2005.
• AİHM, Cyprus v. Turkey, BN. 25781/94, KT. 10.05.2001.
• AİHM, Cyprus v. Turkey, BN. 25781/94, KT. 12.05.2014.
• AİHM, Ermankov v. Russia, BN. 43165/10, KT. 07.11.2013.
• AİHM, Handyside v. The United Kingdom, BN. 5493/72, KT. 07.12.1976.
• AİHM, Ivantoc and Others v. Moldova and Russia, BN. 23687/05, KT. 15.11.2011
• AİHM, Issa and Others v. Turkey, BN. 31821/96, KT. 16.11.2004.
• AİHM, Loizidou v. Turkey, BN. 15318/89, KT. 23.03.1995.
• AİHM, Öneryıldız v. Turkey, BN. 48939/99, KT. 30.11.2004.
• AİHM, Michaud v. France, BN. 12323/11, KT. 06.12.2012.
• AİHM, N.D. and N.T. v. Spain, BN. 8675/15, 8697/15, KT. 13.02.2020.
• AİHM, Neulinger and Shuruk v. Switzerland, BN. 41615/07, KT. 06.07.2010.
• AİHM, Tautkus v. Lithuania, BN. 29474/09, KT. 27.11.2012.
• AYM, Bilal Turan ve Diğerleri Başvurusu (2), BN. 2013/2075, KT. 04.12.2013.
• AYM, Çetin Doğan Başvurusu, BN. 2014/3494, KT. 27.02.2019.
• AYM, Engin Karabaşlar ve Esra Karabaşlar Başvurusu, BN. 2016/4790, KT. 04.07.2019.
• AYM, Erbil Tuşalp Başvurusu, BN. 23.10.2019, KT. 23.10.2019
• AYM, İbrahim Telli Başvurusu, BN. 2016/1085, KT. 12.11.2019.
• AYM, İlhan Cihaner Başvurusu (2), BN. 2013/2014, KT. 30.06.2014.
• AYM, Mustafa Kemal Çelik Başvurusu, BN. 2015/20153, KT. 10.10.2018.
• AYM, Oğulcan Büyükkalkan ve Diğerleri Başvurusu, BN. 2014/17226, KT. 10.01.2018.
• AYM, Orhan Pala Başvurusu, BN. 2014/2983, KT. 15.02.2017, p.24.
• AYM, Tevfik Gayretli Başvurusu, BN. 2014/18266, KT. 25.01.2018.
• AYM, Uğurlu Gazetecilik Basın Yayın Matbaacılık Reklamcılık Ltd. Şti. Başvurusu (2), BN. 26.12.2019, KT. 26.12.2019.
• AYM, Ulvi Bacıoğlu Başvurusu, BN. 2015/3175, KT. 10.10.2019.
• AYM, Selçuk Kozağaçlı Başvurusu, BN. 2014/10715, KT. 10.01.2018.
• 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (Gümrük Birliği Kararı). (http://www.mfa.gov.tr/1-95-sayili-ortaklik-konseyi-karari-gumruk-birligi-karari.tr.mfa, Erişim: 06.10.2020).
• 11 Nolu Protokol ile Değişik İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Avrupa Sözleşmesine Özüm Cezasının Kaldırılmasına Dair Ek 6 Nolu Prokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun, Kanun No: 4913, Kabul Tarihi: 26.06.2013, RG Tarih/ Sayı: 01.07.2003/ 25155. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/07/20030701.htm , Erişim: 08.03.2020).
• “14.7.1965 Tarihli ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu” ile “13.12.1983 Tarihli ve 190 Sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”nin Eki Cetvellerde Değişiklik Yapılması ve Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Kanun No: 4587, Kabul Tarihi: 27.06.2000, RG Tarih/ Sayı: 04.07.2000/ 24099. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2000/07/20000704.htm#1, Erişim: 06.03.2020).
• Alix, Noé/ Agostini, Célia/ Gamet, Cyprien/ Gaspari, Gianluca: “L’exitence d’un Ordre Public Corporel”, La Revue des Droits de L’Homme, No.8, 2015, s.1. (https://journals.openedition.org/revdh/1629?lang=en , Erişim: 22.11.2021)
• Akadji- Kombe, Jean François: Positive Obligations under the European Convention on Human Rights, Council of Europe, Strasbourg. (https://rm.coe.int/168007ff4d+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr, Erişim:23.11.2021)
• Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun, Kanun No: 6216, Kabul Tarihi: 30.03.2011, RG Tarih/ Sayı: 03.04.2011/ 27894. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110403-1.htm, Erişim: 09.03.2020).
• Avrupa Birliği ile İlgili Çalışmaların Eşgüdümüyle İlgili Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, 2019/22, RG Tarih/ Sayı: 17.10.2019/ 30921. (https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/hcdb/20191017-9.pdf., Erişim: 08.03.2020).
• Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair 19 Mart 2001 tarih ve 2001/2129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG Tarih/ Sayı: 24.03.2001/ 24352 (Mükerrer). (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/03/20010324M1-1.pdf, Erişim: 06.03.2020).
• Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı ile Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair 23.06.2003 tarih ve 2003/5930 sayılı Bakanlar Kurulu Karar, RG Tarih: 24.07.2003/ 25178 (Mükerrer). (https://www.ab.gov.tr/59.html. Erişim: 06.03.2020).
• Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı ile Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair 10.11.2008 tarih ve 2008/14481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG Tarih/ Sayı: 31.12.2008/ 27097 (Mükerrer). (https://www.ab.gov.tr/42261.html, Erişim: 06.03.2020).
• Avrupa Konseyi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme, 04.11.1950, Roma. (https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf, Erişim: 02.03.2020).
• Avrupa Konseyi Statüsü, 05.05.1949, Yürürlük: 03.06.1949. (http://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2712020093815001_tur.pdf, Erişim: 02.03.2020).
• Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Anlaşması, 26 Haziran 1945. (https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2212020141836bm_01.pdf, Erişim:13.10.2020).
• Birleşmiş Milletler, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 20 Kasım 1989. (http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin132.pdf, Erişim: 05.03.2020).
• Birleşmiş Milletler- Diğer Belgeler. (https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/27-birlesmis-milletler-diger-belgeler/ , Erişim: 23.04.2021).
• Birleşmiş Milletler, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 10 Aralık 1948. (https://tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/203-208.pdf, Erişim: 13.10.2020).
• Birleşmiş Milletler Türkiye, Türkiye’de BM Kuruluşları. (https://turkey.un.org/tr/about/un-entities-in-country, Erişim: 09.03.2020).
• Bodin, Jean: The Six Books of a Comonnweale, (Richard Knolles, Çev.). Impensis G. Bishop, London, 1606, (https://archive.org/details/sixbookesofcommo00bodi, Erişim: 10.03.2020).
• Council of Europe, Additional Protocol to the European Social Charter, Strasbourg, 05.05.1998. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168007a84e, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, Additional Protocol to the European Social Charter Providing for the System of Collective Complaints, Strasbourg, 9.11.1995. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168007cdad, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, CODICES. (http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll?f=templates&fn=default.htm, Erişim:09.03.2020):
• Council of Europe, Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, Rome, 04.11.1950. (https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ENG.pdf, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, European Convention on Social and Medical Assistance, Paris, 11.12.1953. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016800637c2, , Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, Europe Convention on Action Against Trafficking in Human Beings, Varsaw. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168008371d, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, European Cultural Convention, Paris, 19.12.1954. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168006457e, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, European Social Charter, Turin, 1961. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168006b642, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, Protocol Amending the European Social Charter, Turin, 21.10.1991. (https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168007bd24, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, Protocol No.11 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, Restructing the Control Machinery Established Thereby, Strasbourg, 11.05.1994. (https://www.echr.coe.int/Documents/Library_Collection_P11_ETS155E_ENG.pdf, Erişim: 05.03.2020).
• Council of Europe, Venice Commission. (https://www.venice.coe.int/webforms/events/, Erişim: 09.03.2020).
• Encyclopaedia Britannica, San Francisco Conference, 1945 (https://www.britannica.com/event/San-Francisco-Conference, Erişim: 22.11.2021)
• Erdoğan, Mustafa: “Küreselleşme, Hukuk ve Türkiye”, Liberal Düşünce Dergisi. (http://www.liberal.org.tr/sayfa/kuresellesme-hukuk-ve-turkiye-mustafa-erdogan,242.php, Erişim: 28.02.2020).
• European Court of Human Rights: “Positive Obligation”. (https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22\%22positive%20obligation\%22%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22]}, Erişim: 24.11.2021).
• European Parliament, 2018 Report on Turkey: European Parliament resolution of 13 March 2019 on the 2018 Commission Report on Turkey (2018/2150(INI)), 13 March 2019. (https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0200_EN.pdf, Erişim: 08.03.2020).
• HUDOC, European Court of Human Rights, “Positive Obligation”. (https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22\%22positive%20obligation\%22%22],%22documentcollectionid2%22:[%22JUDGMENTS%22,%22DECISIONS%22]}, Erişim: 05.03.2020). Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu, Kanun No: 6328, Kabul Tarihi: 14.06.2012, RG Tarih/ Sayı: 29.06.2012/ 28338. (https://www.ombudsman.gov.tr/contents/files/1.5.6328.pdf, Erişim: 08.03.2020).
• Katma Protokol. (https://www.ab.gov.tr/_119.html, Erişim: 06.10.2020).
• Kişisel Verileri Koruma Kanunu, Kanun No: 6698, Kabul Tarihi: 24.03.2016, RG Tarih/ Sayı: 07.04.2016/ 29677. (https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6698.pdf, Erişim: 08.03.2020). Message to Europeans, The Hague, 10 May 1948. (https://www.cvce.eu/en/obj/message_to_europeans_the_hague_10_may_1948-en-b14649e7-c8b1-46a9-a9a1-cdad800bccc8.html, Erişim: 02.03.2020).
• Moscow Declaration on Atrocities by President Roosevelt, Mr. Winston Churchill and Marshall Stalin, issued on November 1, 1943, (https://www.cvce.eu/en/obj/moscow_declaration_on_atrocities_1_november_1943-en-699fc03f-19a1-47f0-aec0-73220489efcd.html, Erişim: 22.11.2021).
• Mulcaire, Camille: “How ‘Westphalian’ is the Westphalian Model?”, E- International Relations, 2014, WEB: https://www.e-ir.info/2014/02/03/how-westphalian-is-the-westphalian-model/ adresinden 22.09.2020’de alınmıştır.
• OHCHR. The Core International Human Rights Instruments and Their Monitoring Bodies. (https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/coreinstruments.aspx , Erişim: 26.06.2021).
• Online Etimology Dictionary, Sovereignty. (https://www.etymonline.com/search?q=sovereignty, Erişim: 24.02.2020).
• January 6, 2018 marks the 77th anniversary of Franklin D. Roosevelt’s “Four Freedom” Speech. (https://www.fdrlibrary.org/four-freedoms, Erişim: 26.02.2020).
• San Fransisco’da 26 Haziran 1945 tarihinde Yapılmış ve İmzalanmış Olan Birleşmiş Milletler Andlaşması ile Milletlerarası Adalet Divanı Statüsünün Onanması Hakkında Kanun, Kanun No: 4801, Kabul tarihi: 15.08.1945, RG Tarih/ Sayı: 24.08.1945/6092. (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6092.pdf , Erişim: 13.01.2021).
• Statue of Council of Europe, 05.05.1949, London. (https://rm.coe.int/1680306052, Erişim: 02.03.2020).
• TBMM, “Almanya ve Japonya’ya Harp İlanına ve 1 Ocak 1942 tarihli Birleşmiş Milletler Beyannamesine Türkiye’nin Katılmasına Dair Karar”, No.1452, RG Tarih/ Sayı: 24.02.1945/5940. (https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc027/karartbmmc027/karartbmmc02701452.pdf+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr, Erişim: 03.12.2020).
• TBMM, Meclis Haber Dergisi, “Partilerarası Komisyon, 51 Maddenin Değiştirilmesi Konusunda Uzlaştı”, Mayıs 2001, Sayı:83, s.4-5. (https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/meclis_bulteni.sayfa?psayi=83&psayfa=4, Erişim: 08.03.2020).
• TBMM Tutanak Dergisi, 131 inci Birleşim (Olağanüstü), 24.09.2001, C.70, S.737. (https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d21/c070/tbmm21070131.pdf, , Erişim: 08.03.2020). TBMM Genel Kurul Tutanağı, 21. Dönem, 3. Yasama Yılı, 135. Birleşim, 28.09.2011. (https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/Tutanak_B_SD.birlesim_baslangic?P4=6044&P5=B&PAGE1=1&PAGE2=51 , Erişi: 10.03.2020).
• T.C. Adalet Bakanlığı, 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının İlk ve Son Hali. (http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/1982ilkson.pdf, , Erişim: 08.03.2020).
• T.C. Anayasa Mahkemesi, Görev ve Yetkileri: Bireysel Başvuru. (https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/gorev-ve-yetkileri/bireysel-basvuru/ , Erişim: 09.03.2020).
• T.C. Anayasa Mahkemesi, Tarihi: Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu. (https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme/tarihi/4/ , Erişim: 09.03.2020).
• T.C. Anayasa Mahkemesi Kararlar Bilgi Bankası, Bireysel Başvuru Kararları, “Pozitif Yükümlülük”, (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Ara?KelimeAra%5B%5D=pozitif+y%C3%BCk%C3%BCml%C3%BCl%C3%BCk, Erişim: 04.10.2020).
• T.C. Başbakanlık, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Avrupa Birliği Uyum Yasa Paketleri, Ankara, 2007. (https://www.ab.gov.tr/files/pub/abuyp.pdf, Erişim Adresi: 08.03.2020).
• T.C. Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Avrupa Birliği Uyum Süreci Perspektifinden Anayasa Değişikliği Paketi, 9 Nisan 2010. (https://www.ab.gov.tr/files/Bas%C4%B1nMusavirlik/anayasadegisiklikpaketi_abperspektifi.pdf, Erişim: 08.03.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum Rehberi, 2019, (https://www.ab.gov.tr/51847.html, Erişim: 08.03.2020).
• T.C. Dış İşleri Bakanlığı, Avrupa Konseyi, (http://www.mfa.gov.tr/avrupa-konseyi_.tr.mfa, Erişim : 06.03.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı, Türkiye- AB İlişkilerinin Tarihçesi. (https://www.ab.gov.tr/turkiye-ab-iliskilerinin-tarihcesi_111.html, Erişim Adresi: 06.10.2020).
• T.C. Dış İşleri Bakanlığı, Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerinde Önemli Tarihler 1959-2019. (https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/kpb/kronoloji-trkce-ocak2020.pdf, Erişim Adresi: 06.03.2020).
• The Congress of Europe in The Hague, 7 to 10 May 1948. (https://www.cvce.eu/en/education/unit-content/-/unit/7b137b71-6010-4621-83b4-b0ca06a6b2cb/4b311dc0-cbe6-421d-9f9a-3bc8b1b155f6, Erişim Adresi: 26.02.2020).
• The Council of the European Union, Council Desicion of 8 March 2001 on the principles, priorities, intermediate objectives and conditions contained in the Accession Partnership with the Republic of Turkey, 8 March 2001. (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2001.085.01.0013.01.ENG&toc=OJ:L:2001:085:TOC, Erişim: 06.03.2020).
• The Covenant of the League of Nations. (https://avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp, Erişim: 26.02.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 143 üncü Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun, Kanun No: 4388, Kabul Tarihi: 18.06.1999, RG Tarih/ Sayı: 18.06.1999/ 23729 (Mükerrer), (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23729_1.pdf, Erişim: 08.03.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun No:334, Kabul Tarihi: 09.07.1961. (https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/, Erişim: 08.03.2020). Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun No:4709, Kabul Tarihi: 03.10.2001, RG Tarih/ Sayı:17.10.2001/ 24556 (Mükerrer). (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/10/20011017m1.htm, Erişim: 08.03.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun, Kanun No: 5170, Kabul Tarihi: 07.05.2004, RG Tarih/ Sayı: 22.05.2004/ 25469. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/05/20040522.htm#1, Erişim: 08.03.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması hakkında Kanun, Kanun No: 5982, Kabul Tarihi: 07.05.2010, RG Tarih/ Sayı: 13.05.2010/ 27580. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/05/20100513-1.htm, Erişim: 08.03.2022).
• Türk Medeni Kanunu, Kanun No: 4721, Kabul Tarihi: 22.11.2001, RG Tarih/ Sayı: 08.12.2001/ 24607. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/12/20011208.htm#1, Erişim: 08.03.2020). Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasında Bir Ortaklık Yaratan Anlaşma (Ankara Anlaşması), 12 Eylül 1963. (https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/AB/ankara_antalasmasi.pdf, Erişim: 06.10.2020).
• United Nations, 1942: Declaration of The United Nations. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1942-declaration-united-nations/index.html, Erişim: 28.02.2020).
• United Nations, 1944-1945: Dumbarton Oaks and Yalta. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1944-1945-dumbarton-oaks-and-yalta/index.html, Erişim: 28.02.2020).
• United Nations, Maastricht Guidelines on Violations Economis, Social and Cultural Rights, Maastricht, 22-27 January 2016. (http://hrlibrary.umn.edu/instree/Maastrichtguidelines_.html, Erişim: 05.03.2020).
• United Nations, 1943: Moscow and Teheran Conferences. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1943-moscow-and-teheran-conferences/index.html, Erişim: 28.02.2020).
• United Nations, 5 March 1945: San Francisco- An İnvitation. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1944-1945-dumbarton-oaks-and-yalta/index.html, Erişim: 28.02.2020).
• United Nations, 1941: The Atlantic Charter. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1941-atlantic-charter/index.html, Erişim: 26.02.2020).
• United Nations, 1945: The San Francisco Conference. (https://www.un.org/en/sections/history-united-nations-charter/1945-san-francisco-conference/index.html. , Erişim: 28.02.2020).
• United Nations, Charter of the United Nations. (https://www.un.org/en/charter-united-nations/, Erişim: 28.02.2020).
• United Nations Human Rights Office of the High Commissioner (UNCHR), Vienna Declaration and Programme of Action, Vienna, 25 June 1993. (https://www.ohchr.org/Documents/ProfessionalInterest/vienna.pdf, Erişim:09.03.2020).
• United Nations, Human Rights Universal Declaration, 10.12.1948. (https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/, Erişim: 04.03.2020).
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Kanun N0:6458, Kabul Tarihi: 04.04.2013, RG Tarih/ Sayı: 04.04.2013/ 28615. (https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf, Erişim: 08.03.2020).
• World Conference on Human Rights, 14-25 June 1993, Vienna, Austria. (https://www.ohchr.org/EN/ABOUTUS/Pages/ViennaWC.aspx, Erişim: 09.03.2020).