Kur’ân Tedrisatında Harf Taliminin Önemi ve Usûlü

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 372 - 397, 16.01.2021

Emrullah Tuncel

Öz

İnsanlar için sağlıklı hücreler, binalar için sağlam temeller ne kadar önemliyse, nitelikli bir Kur’ân tilaveti için de harfler o derece önemlidir. Dolayısıyla sahih bir Kur’ân tilavetinin ön şartı harflerin isimlerini, mahreçlerini, sıfatlarını ve seslendirmelerini (müsemmâ) doğru bir şekilde bilip icra edebilmektir. Zira teorik tecvit bilgisiyle tamamen muttasıf olsa bile, harf telaffuzu problemli olan bir kişinin hem tilaveti hem de -namazın rükünlerinden olması hasebiyle- namazdaki kıraati gayr-ı sahih olacaktır. Bu nedenle harf talimi, Kur’ân tedrisatının en önemli ve hatta en öncelikli meselelerindendir.
Kur’ân eğitimcisinin, öğrencilerinin kıraatinin sahih olabilmesi için özenle üzerinde durması gereken bir mevzu olan harf talimi, alan bilgisi (uzmanlık) gerektirdiği kadar pedagojik ve metodolojik yaklaşım (usûl) becerisini de gerektiren bir özelliğe sahiptir. Zira aksi bir tutum, öğrencilerin hem Kur’ân tilavetlerini hem de Kur’ân’a olan muhabbetlerini olumsuz bir şekilde etkileyecektir. Böyle bir olumsuz etki ise onların Kur’ân’a ömürlük bir kitap olarak değil, derslik (sezonluk) bir kitap gibi yaklaşmalarına neden olacaktır.
Bu makalede eğitimcilere, nitelikli bir Kur’ân tilavetinin yapı taşlarından olan harf talimi hususunda, ifrat ve tefrit savrulmasına kapılmadan mutedil, pedagojik ve metodolojik bir tedrisatın nasıl icra edilebileceğine (usûle) dair pratik öneriler sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kıraat, Kur'an Tilaveti, Tecvid, Mehâric-i Hurûf, Sıfât-ı Hurûf, Harf Talimi, Usûl

Teşekkür

Teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.

THE IMPORTANCE OF LETTER PRONUNCİATİON TRAİNİNG AND ITS APPLİCATİON METHODS İN TEACHİNG QURĀN RECİTATİON

Öz

Arabic letters are significantfor a qualified Qur’ān recitation just as the importance of healthy cells for human-beings and solid bases for buildings. Therefore, the prerequisite for an accurate Qur’ān recitation is to know the names, articulation, characteristics and pronunciation of letters and apply them correctly. Even if a person has a complete theoretical tajwīd knowledge, having a problematic pronunciation willmake his recitation (tilawat) incorrect as well as his qirāʾāt in the prayer, since the qirāʾāt is one of the pillars (rukn) of the prayer. For this reason, a letter pronunciation practice is one of the most important and even the primary issue of Quran teaching.
The pronunciation practice, which is the matter that the Quran educators must overemphasize to make their pupils’ recitation accurate, requires field knowledge (expertise) as well as the skills of pedagogical and methodological approaches (usul). In case the mentioned requirements are not fulfilled, the student’s Quran recitation and their attachment to Quran will be affected in a negative way. Such a negative effect will cause them to approach the Qur'an not as a lifetime book, but as aseasonal coursebook.
In this article, it is aimed to offer practical suggestions to Quran educators on how to apply a mild, pedagogical and methodological approaches about pronunciation practice which is one of the building blocks of Quran teaching.

Anahtar Kelimeler

Qirâ'ât, Qur'ân tilawat, Tajwîd, Mehâric el-Hurof, Sıfaat el-Hurof, Letter pronunciation, Method

Kaynakça

• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat Eğitim Öğretim Metotları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan. el-Minehu’l-fikriyye alâ metni’l-Cezeriyye. Mısır, 1335.
• Aydın, Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: Nobel Yayınları, 2014. Birgivî, Takıyüddin Mehmed Muhammed b. Ali. Dürr-i Yetîm. İzmir: 1301.
• Bisse, Mahmûd Ali. Fethu’l-Mecîd şerhu kitâbi’l-‘amîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. Thk. Muhammed es-Sādık Kamhâvî. Kāhire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1992. Çetin, Abdurrahman. Kur’ân Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Dağdeviren, Alican. “Kur’an Kıraatinin Ana Dinamiği: Harfler”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2008), 47-81.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Sa‘îd b. Osman ed-Dânî. et-Tahdîd fi’l-itkān ve’t-tecvîd. Thk. Gānim Kaddûrî el-Hamed. Ürdün: Dâru ‘Ammâr, 2000.
• Eskicizâde, Seyyid Ali b. Hüseyin. Terceme-i dürr-i yetîm. İzmir, 1301.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Kırâat-i ‘aşere. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Gülle, Sıtkı. Açıklamalı Örnekleriyle Tecvid İlmi. İstanbul, 2005.
• Ğavsânî, Yahya Abdürrezzâk. ‘İlmü’t-tecvîd. Dımaşk: Dâru’l-Ğavsânî, 2016.
• Halil b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-‘Ayn. Thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Husarî, Mahmûd Halil. Ahkâmü kırâati’l-Kur’âni’l-Kerîm. Mekke: el-Mektebetü’l-Mekkiyye, 1995.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman b. Cinî el-Mevsılî el-Bağdâdî. Sırru sınâ‘ati’l-i‘râb. Thk. Hasan Hindâvî b.y., ts.
• İbn Sînâ, Ebû Ali el-Hüseyn b. Abdillah b. Ali b. Sînâ. Esbâbü hudûsi’l-hurûf. Thk. Muhammed Hasan et-Tayyân-Yahyâ Mîr Alem. Dımaşk: Matbûâtü Mecma‘i’l-lügati’l-‘arabiyye, 1983.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali Ali b. Yûsuf el-Cezerî. el-Mukaddime fîmâ yecibü ‘alâ kârii’l-Kur’âni en ya‘lemeh. Thk. Eymen Rüşdi Süveyd. Cidde: Dâru Nûri el-Mektebât, 2003. ----------------. et-Temhîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. Thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• İmam Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref b. Mûrî. et-Tibyân fî âdâbi hameleti’l-Kur’ân. Thk. Abdülkâdir Arnavut, Kuveyt, 1988.
• Kara, Ömer. Tecvid Kur’ân Okuma Kâideleri. İstanbul: İfav Yayınları, 2018.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerim’in Faziletleri ve Okunma Kâideleri. İstanbul: İfav Yayınları, 1984.
• Kılıç, Mustafa. “Kur’an Eğitiminde Harflerin Sıfatlarından Renklendirme Yoluyla Yararlanma: Zıt Sıfatlar Örneğinde Bir Yöntem Önerisi”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 5/2 (2019), 233-280.
• Koç, Mehmet Akif. “Harf Eğitiminde Arap-Türk Ağzı İkilemi Üzerine”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi: Uluslararası Kıraat Sempozyumu. 585-596. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Kurtubî, Abdülvehhâb b. Muhammed. el-Mûdıh fi’t-tecvîd. Thk. Gānim Kaddûrî el-Hamed. Ürdün: Dâru ‘Ammâr, 2009.
• Küçük, Cemil. “Kurân Harflerinin Sıfatları”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (2017), 63-76.
• Mağnîsî, Ahmed b. Muhammed Mağnîsâvî. Terceme-i Cezerî. İzmir, 1301.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed el-Kaysî. er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâ’e ve tahkîki lafzi’t-tilâve. Thk. Ahmed Hasan Ferhât. Ürdün: Dâru ‘Ammâr, 1996.
• Mersafî, Abdülfettâh es-Seyyid Acemî. Hidâyetü’l-kârî ilâ tecvîdi kelâmi’l-Bârî. Mısır: Dâru’n-Nasr, 1982.
• Nasr, Muhammed Mekkî. Nihâyetü’l-kavli’l-müfîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. Kâhire, 1930.
• Saban, Ahmet. Çoklu Zekâ Teorisi ve Eğitim. Ankara: Nobel Yayınları, 2003.
• Saçaklızâde, Muhammed b. Ebî Bekr el-Mar‘aşî. Cühdü’l-mukıll. Thk. Salim Kaddûrî el-Hamed. Ürdün: Dâru ‘Ammâr, 2008.
• Saîdî, Ebü’l-Hasan ‘Ali b. Ca‘fer b. Muhammed el-Muqri’ er-Râzî es-Sa‘îdî. et-Tenbîh ‘ale’l-lahni’l-celiyyi ve’l-lahni’hafî. Thk. Gānim Kaddûrî el-Hamed. Bağdat: Mecelletü’l-Mecma‘u’l-‘İlmî, 1985.
• Sarı, Mehmet Ali. Kur’ân-ı Kerîm’i Güzel Okuma Tekniği ve Kuralları. İstanbul, ts.
• Sîbeveyhî, Ebû Bişr ‘Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. Thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kāhire: Mektebetü’l-Hancî, 1982.
• Şükrî, Ahmed Hâlid vd. el-Münîr fî ahkâmi’t-tecvîd. Ammân: Cem‘iyyetü’l-Muhafaza ale’l-Kur’âni’l-Kerîm, 2003.
• Tetik, Necati. “Kur’an Tilavetinin veya Kıraat İlminin Öğretilmesi Usûllleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1990), 238-244.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre et-Tirmizî. el-Câmi‘u’s-sahîh (Sünen). nşr. İbrahim Atve. b.y.: ts.