İbn-i Arabi’de Ölüm Ötesi Hayat

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 707 - 735, 25.07.2024

Gülsüm Turhan

https://doi.org/10.69576/ihya.1463377

Öz

Ölüm, tarih boyunca insanların zihnini meşgul eden önemli felsefi konularından biri olmuştur. Ölümle birlikte organizmanın yaşam süreci sona ermektedir. Bu durum insanlarda ölümsüzlük isteğine neden olmaktadır. Ölümsüzlük isteği bu dünyada biyolojik olarak ölümsüz kalma ya da öldükten sonra ruhun ölümsüz olması şeklinde iki farklı türde karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, ölümsüzlük isteği ve ölüm sonrası varoluş arayışları İbnü’l-Arabî'nin düşünceleri bağlamında ele alınmaktadır. Bu makale yöntem olarak, İbnü’l-Arabî'nin ölüm ve ölüm sonrası hayatla ilgili düşüncelerinin detaylı bir şekilde analiz edilmesi ve bu düşüncelerin diğer İslam filozoflarının görüşleriyle karşılaştırılması üzerine odaklanmaktadır. Bu anlamda çalışma, bu konudaki farklı yaklaşımları anlamamıza yardımcı olması açısından önemlidir. Makalede İbnü’l-Arabî’nin eserlerindeki ölüm, berzah, diriliş, mead ve Cennet-Cehennem kavramları üzerinden onun ölüm ve ölüm, ötesi hayat konusundaki görüşleri ortaya konularak değerlendirilmiştir. Ele aldığımız bu kavramları genel olarak değerlendirdiğimizde, ilk sırada ölüm yer almaktadır. Ölümü İbnü’l-Arabî, insanın Hakk'a dönüşü ve bir uyanışı olarak değerlendirmiştir. Berzah kavramı ise dünya ile âhiret arasındaki geçiş dönemini simgeler ve ruhların hazırlık aşamasıdır. Ölüm ötesi hayatla ilgili olarak İbnü’l-Arabî’nin kullanmış olduğu, mead kavramı, insanın varoluşsal sürecini, manevi gelişimini ve âhirete yönelik beklentilerini anlamak için kullanılır. İbnü’l-Arabî, ölüm sonrası dirilişi cismani bir birleşme ve aşkın bir tecelli olarak tanımlar. Cehennemle ilgili düşüncelerinde İbnü’l-Arabî, Cehennemin hem yaratılmış hem de yaratılmamış bir yönü olduğunu savunur. Ona göre Cehennem, günahkarların cezalandırıldığı yer olmanın ötesinde manevi temizlik ve eğitim amacı taşır. O, Cehennemin ebedi olduğunu düşünür, ancak bazı eleştirilere maruz kalır. İbnü’l-Arabî, Allah'ın rahmetinin azabına üstün geldiğine inanarak Cehennem azabının bir süre sonra etkisiz hale geleceği görüşünü benimser. Bu düşünce, bazı alimler tarafından eleştirilmiş ve Allah'ın azap ve gazabını vurgulayan ayet ve hadislere aykırı olduğu düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Ölüm, Ölüm Ötesi Hayat, Berzah, Mead, Diriliş

Life After Death in Ibn Arabi

Öz

Death has been one of the important philosophical issues that have occupied people's minds throughout history. With death, the life cycle of the organism ends. This situation causes people to desire immortality. The desire for immortality appears in two different ways: remaining biologically immortal in this world or the soul becoming immortal after death. In this study, the desire for immortality and the search for post-mortem existence are discussed in the context of Ibn Arabi's thoughts. This article methodologically focuses on a detailed analysis of Ibn Arabi's thoughts on death and life after death and on comparing these thoughts with the views of other Islamic philosophers. In this sense, the study is important in helping us understand different approaches on this subject. In the article, Ibn Arabi's views on death and life beyond death are presented and evaluated through the concepts of death, isthmus, resurrection, mead and Heaven-Hell in his works. When we generally evaluate these concepts, death comes first. Ibn Arabi evaluated death as man's return to God and an awakening. The concept of barzakh symbolizes the transition period between this world and the afterlife and serves as the preparation phase for the souls. The notion of mead, used by Ibn Arabi regarding life after death, helps to understand man's existential process, spiritual development, and expectations for the afterlife. Ibn Arabi defines the resurrection after death as a bodily union and a transcendental manifestation. In his thoughts about Hell, Ibn Arabi argues that Hell has both a created and an uncreated aspect. According to him, Hell, beyond being a place where sinners are punished, has the purpose of spiritual cleansing and education. He thinks Hell is eternal, but is subject to some criticism. Ibn Arabi believes that Allah's mercy prevails over His torment and adopts the view that the torment of Hell will become ineffective after a while. This idea was criticized by some scholars and was thought to be contrary to the verses and hadiths that emphasize the torment and wrath of Allah.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Death, Life After Death, Barzakh, Mead, Resurrection

Kaynakça

• Afifi, A. E. Muhyiddin İbnul Arabi’nin Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Akbaş, Muhsin. “Ölüm ve Ölümsüzlük”. Din Felsefesi El Kitabı, ed. Recep Kılıç vd, 319-340. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
• Chittick.W. C. “Death and World of İmagination: Ibn Al-Arabi’s Eschatology, the Müslüm Word”. The Müslim World 79/1 (January 1988), 51-82.
• Efil, Şahin. “Düşünce Tarihinde ve Modern Tıpta Ölümsüzlük Arayışı ve Eleştirisi”. Beytulhikme 6/1 (6 Haziran 2016), 265-286.
• El-Fârâbî. Ebu Nasr. İdeal Devlet El Medînet’ül-Fazıla. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Yayınları, 2. Basım, 1997.
• Fatiş, Emrullah. “Gazali Ve İbn Sina’nın Cismani Haşre Yaklaşımı”. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi 12/2 (Ağustos 2014), 147-170.
• Gündoğan, Saim. “İslâm Düşüncesinde Eskatolojiye Yönelik Heterodoksal Bir Yorum: Kazanılan Ölümsüzlük”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 7/16 (Mart 2019), 607-620.
• Gündoğan, Saim. Muhammed İkbal’de Ölümsüzlük Düşüncesi. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem. thk. Ebü’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l Arabiyye, 1980.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fütuhat-ı Mekkiyye. thk. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Darül Kütübil İlmiyye, 1999.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Levazımu’l-Hubbi’l-İlâhî. thk. Fevzi el-Cebr. Şam: Dar Al-Numair. 1. Basım, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Tedbîrât-ı İlâhiyye Tercüme ve Şerhi, trc. Ahmed Avni Konuk.Haz.: Mustafa Tahralı. 1.Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 3. Basım 2004.
• İbn Rüşd, “el-Keşf an Menabici’l-Edille fi Akaidi’l-Millel/Ahiret ve Ahvali”, Felsefe ve Ölüm Ötesi, çev. & nşr. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları. 2. Basım, 2011.
• İbn Sinâ, “el-Adhaviyye fi’l-me’âd”, çev. Mahmut Kaya İstanbul: Klasik Yayınları. İkinci Basım, 2011.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsü’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. çev. Ahmet Avni Konuk. thk. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın. 1.Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Hatmu’l-Kur’an: Kur’an Mührü, çev. Vahdettin İnce, der. Abdulbaki Miftah. İstanbul: Kitsan Yayıncılık, 2007.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Hikmette Son Nokta, çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Kitsan Yayınları. 2013.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Marifet ve Hikmet. çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İz Yayıncılık, 12. Basım, 2020.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Nurlar Risalesi, çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İnsan Yayınları. 7. Basım 2018.
• İmam-ı Gazâlî. Âhiret Âleminin Sırları. çev. Ömer Dönmez. İstanbul: Hisar Yayınevi, 2013.
• İmam-ı Gazâli. Filozofların Tutarsızlığı. çev. Mahmut Kaya, Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 11. Basım, 2020.
• İmam-ı Gazâli. İhya-u Ulûmi’d-Dîn. 7. Cilt. Cidde: Dar Al-Minhaj, 2011.
• İmamoğlu, Tuncay. “Paul Tillich Felsefesinde Ölüm ve Ötesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (Eylül 2005), 95-110.
• Karagöz, İsmail. “Cehennemin Sonsuzluğunun Ayet ve Hadislerdeki Delilleri”. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2018), 1-19.
• Koç, Turan. Ölümsüzlük Düşüncesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 1991.
• Mensia, Mogdad. “La mort chez les soufis (Mutasavvıflara Göre Ölüm)”, IBLA, no. 146, Tunus 1980, çev. Mehmet Demirci, İslâmi Araştırmalar Dergisi 3 (1987), 89-104.
• Okumuş, Mesut “Endülüslü Fakih ve Filozof İbn Rüşd Düşüncesinde Ahiret Hayatı”. Diyanet İlmi Dergi 48/3 (2012), 61-78.
• Piyadeoğlu, Çiğdem. “Popüler Kültür Odağında Bireyin Ölümsüz Olma Arzusu”. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 11 (Mart 2021), 480-500.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “İslam Düşüncesinde Cehennemin ve Cehennem Azabının Ebediyeti ve Fenası Problemi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2006), 15-33.
• Yaran, Cafer Sadık, “Death and Immortalıty ın Islamıc Thought”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1998), 97-123.
• Yaran, Cafer Sadık. Din Felsefesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Yasa, Metin. Bütüncül ve Eleştirel Din Felsefesi. Ankara: Elis Yayınları, 2013.