Toplumsal Adalet Algısının Örgütsel Adalet ve Sinizm Üzerindeki Rolü: Literatür Temelli Bir İnceleme

Year 2025, Issue: TAOM2024, 93 - 106, 14.07.2025

Meral Sert , Olcay Bige Aşkun

https://doi.org/10.18394/iid.1564811

Abstract

Bu çalışma, adalet algısının yalnızca toplumsal ilişki ve etkileşimleri değil örgütsel süreçleri de nasıl etkileyebildiğini açıklayabilmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın amacı ilgili literatür bağlamında toplumsal adalet algısı, örgütsel adalet algısı ve sinizm arasındaki döngüsel etkileşimi ortaya koyabilmektir. Bireylerin ait oldukları toplumda güven duygularını güçlendiren adalet olgusu, bireylerin kendilerinin olduğu kadar diğerlerinin de yaşamları aracılığıyla varoluşunun ve varoluşsal ihtiyaçlarının korunma altında olduğuna dair inançlarını temsil etmektedir. Bireylerin ait oldukları topluma ilişkin adalet algıları, toplumu oluşturan daha alt sitemler olarak örgütlerine ilişkin adalet algılarını da etkileyebilme gücüne sahiptir. Bireyler, toplumdaki uygulamaların adaletli olduğu inancını kaybettikçe çalıştığı örgütün adaletli olup olmadığını sorgulayabilmekte, adaletli olabileceğine dair inançlarını kaybedebilmektedir. Adaletin varlığına dair güven duygusu azaldığında ise sinizm olarak tanımlanan topluma ve örgüte ilişkin olumsuz bilişsel, duygusal ve davranışsal tutumların gelişme olasılığı artabilmektedir. Yaşadıkları topluma güvenini kaybetmiş bireyler, toplumun diğer üyelerinin bencil, güvenilmez vb. özelliklere sahip olduklarını düşünerek olumsuz tutumlar sergileyebilmekte, bir noktada diğerlerinde var olduğuna inandıkları davranışlarla karşılık vermektedirler. Örgütlerde ise performans düşüklüğünden, iş tatminsizliğine, çalışanlarda yabancılaşmadan, yüksek düzeyde tükenmişliğe vb. çok farklı düzeylerde etkilerinin olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, toplumsal adalet algısı, yalnızca toplumsal açıdan değil örgütsel açıdan da önem taşımakta, sinizm gibi istenmeyen sonuçları ile değişim ve gelişimi engelleyen önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Keywords

Adalet Algısı , Toplumsal Adalet , Örgütsel Adalet , Sinizm , Örgütsel Sinisizm

Ethical Statement

Makale literatür temelli olduğu için etik onay alınmamıştır.

The Role of Social Justice Perception on Organizational Justice and Cynicism: A Literature-Based Review

Abstract

This study was conducted to explain how perceptions of justice can affect not only social relations and interactions but also organizational processes. The aim of the study is to reveal the cyclical interaction between social justice perception, organizational justice perception and cynicism in the context of the relevant literature. The phenomenon of justice, which strengthens individuals' feelings of trust in the society they belong to, represents individuals' beliefs that their existence and existential needs are under protection through the lives of others as well as their own. Individuals' perceptions of justice in the society to which they belong have the power to influence their perceptions of justice in their organizations as sub-systems that make up the society. As individuals lose the belief that the practices in the society are fair, they may question whether the organization they work for is fair and lose their belief that it can be fair. When the sense of trust in the existence of justice decreases, the likelihood of developing negative cognitive, emotional and behavioural attitudes towards the society and the organization, defined as cynicism, may increase. Individuals who have lost trust in the society they live in can exhibit negative attitudes by thinking that other members of the society are selfish, untrustworthy, etc., and at some point, they respond with behaviours that they believe exist in others. In organizations, it is seen that it has effects at many different levels such as low performance, job dissatisfaction, alienation, high level of burnout, etc. As a result, the perception of social justice is important not only from a social perspective but also from an organizational perspective, and it emerges as an important factor that prevents change and development with its undesirable consequences such as cynicism.

Keywords

Perception of Justice , Social Justice , Organizational Justice , Cynicism , Organizational Cynicism

Ethical Statement

This study does not involve human participants.

References

• Acaray, A. (2019). Örgütsel adalet ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkide güç mesafesinin düzenleyici etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 24, 197-214.
• Aktaş, Z. (2024). ‘Leviathan’ ve adalet: Hobbes’un adalet temellendirmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 64, 215-229.
• Andersson, L. M. (1996). Employee cynicism: An examination using a contract violation framework. Human Relations, 49(11), 1395-1418.
• Andersson, L. M., & Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: Some causes and effects. Journal of Organizational Behavior, 18, 449-469.
• Arık, F. (2019). Sosyal adalet için sosyal politika. İçinde M. Çakır (Eds.), Sosyal adalet kuramında güncel tartışmalar: Doğu batı ekseninde farklılaşan izdüşümleri içinde (s. 120-140). İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Aydın, G. Ç. (2022). Amartya Sen’de özgürlük, eşitlik ve adalet: Sosyal haklar açısından bir değerlendirme. Eğitim Yayınevi.
• Aydın, Y. (2022). Thomas Hobbes ve John Rawls'da doğal durum ve toplumsal sözleşme. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(6), 437-458.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Worth Publishers.
• Bandura, A. (2000). Exercise of human agency through collective efficacy. American Psychological Society, 9(3), 75-78.
• Beugre, C. D. (1998). Managing fairness in organizations. Greenwood Publishing Group.
• Beugre, C. D., & Baron, R. A. (2001). Perceptions of systemic justice: The effects of distributive, procedural and interactional justice. Journal of Applied Psychology, 31(2), 324-339.
• Brandes, P. M. (1997). Organizational cynicism: Its nature, antecedents, and consequences (Yayımlanmamış doktora tezi). The University of Cincinnati.
• Cengiz, E. (2023). Bir adalet kritiği: John Rawls’ın adalet anlayışı hakkında. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 556-579.
• Colquitt, J. A., & Greenberg, J. (2003). Organizational justice: A fair assessment of the state of the literature. In J. Greenberg (Eds.), Organizational behavior: The state of the science (pp. 165-210). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., Porter, C. O., & Ng, K. Y. (2001). Justice at the millennium: A meta-analytic review of 25 years of organizational justice research. Journal of Applied Psychology, 86(3), 425-445.
• Cropanzano, R., & Greenberg, J. (1997). Progress in organizational justice: Tunneling through the maze. In C. Cooper & I. Robertson (Eds.), International review of industrial and organizational psychology (pp. 317-372). Wiley.
• Çağlar, A. F. (2023). Stoa felsefesinin Thomas Hobbes’un siyaset felsefesi üzerindeki etkileri. İnsan ve Toplum, 14(2), 68-86.
• Çakır, M. (2017). Geçmişten günümüze “sosyal adalet”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(2), 560-572.
• Çoban, R. (2017). Sosyal adalet, eşitlik ve sosyal hizmet. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 252-260.
• Dean, J., Brandes, P., & Dharwadkard, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23(2), 341-352.
• Dworkin, R. (2007). Hakları ciddiye almak. Çev. A. U. Türkbağ. Dost Kitabevi.
• Erdost, H. E., Karacaoğlu, K., & Reyhanoğlu, M. (2007). The testing of scales on organizational cynicism at a company in Turkey. In 15th Proceedings of the National Management and Organization Congress, Sakarya University (pp. 514-524).
• Folger, R. (1987). Distributive and procedural justice in the workplace. Social Justice Research, 1, 143-159.
• Gök, A. (2019). Dağıtımdan tanınmaya toplumsal adaletin anlamı. International Journal of Political Science and Urban Studies, 7(1), 236-259.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12(1), 9-22.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 16(2), 399-432.
• Greenberg, J. (1993). Justice and organizational citizenship: A commentary on the state of the science. Employee Responsibilities and Rights Journal, 6(3), 249-256.
• Güriz, A. (1990). Adalet kavramı. Anayasa Yargısı Dergisi, (7)1, 11-20.
• Güriz, A. (2001). Adalet kavramının belirsizliği. İçinde B. Çotuksöken (Eds.), Cumhuriyet döneminde Türkiye’de öğretim ve araştırma alanı olarak felsefe içinde (s. 315-330). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Güzel, B., & Ayazlar, G. (2014). Örgütsel adaletin örgütsel sinizm ve işten ayrılma niyetine etkisi: Otel işletmeleri araştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(1), 133-142.
• Hobbes, T. (2009). Leviathan. Penguin Classics.
• Hofstede, G. (2001), Culture’s Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions and Organizations Across Nations. Thousand Oaks, CA: Sage.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
• James, M. S. L. (2005). Antecedents and consequences of cynicism in organizations: An examination of the potential positive and negative effects on school systems (Yayımlanmamış doktora tezi). The Florida State University.
• Kabadayı, T. (2013). “Hakkaniyet” adaletin temelidir. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 49-57.
• Kanbur, E., & Canbek, M. (2018). Algılanan örgütsel adaletin örgütsel sinizm üzerine etkisi: Algılanan örgütsel desteğin aracılık rolü. Business & Management Studies: An International Journal, 6(3), 36-57.
• Kanter, D., & Mirvis, P. (1990). Managing a cynical workforce. Business Ethics: The Magazine of Corporate Responsibility, 4(2), 30-35.
• Kılıç, S., & Toker, K. (2020). Örgütsel adalet ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15(58), 288-303.
• Kılıç, T., Kaya, A., & Özaraz, S. (2020). Kolektif adalet kavramı. International Journal of Management and Administration, 4(8), 337-347.
• Kibar, S. (2017). Dört bireyci kuramın toplumsal adalet sorununu ele alışlarındaki temel varsayımlarının bir eleştirisi. Kaygı: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 28, 1-16.
• Kocabaş, D. A., & Köse, E. K. (2024). Öğretmenlerin örgütsel adalet, örgütsel bağlılık ve iş doyumu algıları arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1-20.
• Konovsky, M. (2000). Understanding procedural justice and its impact on business organizations. Journal of Management, 26(3), 489-511.
• Latané, B. (1981). The psychology of social impact. American Psychologist, 36(4), 343.
• Leventhal, G. S. (1976). The Distribution of Rewards and Resources in Groups and Organizations. Advances in experimental social psychology/Academic Press.
• Lewin, K. (1947). Frontiers in Group Dynamics: Concept, method and reality in social science; Social equilibria and social change. Human Relations, 1(1), 5-41. https://doi.org/10.1177/001872674700100103
• Lind, E. A., Tyler, T. R., Lind, E. A., & Tyler, T. R. (1988). Procedural justice in organizations. The social psychology of procedural justice, 173-202.
• Mill, J. S. (2003). Düşünce ve tartışma özgürlüğü üstüne. Çev. C. Aktaş, İstanbul: Koç Kültür Sanat ve Tanıtım Hizmetleri.
• Mill, J. S. (2005). Özgürlük üstüne ve seçme yazılar. Çev. A. Ertan, İstanbul: Belge Yayınları.
• Miller, D. (1999). Principles of social justice. Harvard University Press.
• Noer, D. M. (1993). Healing the wounds: Overcoming the trauma of layoffs and revitalizing downsized organizations. Jossey-Bass/Wiley.
• Nozick, R. (2000). Anarşi, devlet ve ütopya. Çev. A. Oktay. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Okşar, M. (2009). Sosyal adaletin onuncu köye sürgünü. Ankara Barosu Dergisi, 2, 106-122.
• Oktal, Ö., & Erkara, C. (2020). Genel sinizmin örgütsel sinizme etkisi: Kuşaklararası bir karşılaştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 589-614.
• Plato. (2004). The Republic (C. D. C. Reeve, Ed. & Trans.). Hackett Publishing.
• Rawls, J. (2017). Bir adalet teorisi. Çev. V. A. Coşar. Phoenix Yayınları.
• Rotter, J. R. (1954). Social learning and clinical psychology. Prentice-Hall.
• Serpen, A. S. B., Duyan, V., & Aldoğan, E. U. (2014). Sosyal adalet savunuculuğu ölçeği güvenirlik ve geçerlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 25(1), 21-34.
• Stouffer, S. A. (1949). An analysis of conflicting social norms. American Sociological Review, 14(6), 707-717.
• Sunal, O. (2011). Sosyal politika: Sosyal adalet açısından kuramsal bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 283-305.
• Taşkıran, E. (2010). Liderlik ve örgütsel sessizlik arasındaki etkileşim-örgütsel adaletin rolü. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Taştan, S. B. (2015). Örgütsel güven ve sosyal adalet algısının örgütlerde sosyal sermaye yapısı ile ilişkilerinin incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(2), 13-58.
• Torun, Y., & Çetin, C. (2015). Örgütsel sinizmin kuşaklar bazında değerlendirilmesi: Kuşaklara göre örgütsel sinizmin hedefinde ne var?. İş ve İnsan Dergisi, 2(2), 137-146.
• Turner, J. C., Brown, R. J., & Tajfel, H. (1979). Social comparison and group interest in ingroup favouritism. European Jjournal of Social Psychology, 9(2), 187-204.
• Tülübaş, T. (2021). Öncel ve çıktılarıyla akademisyenlerde örgütsel adalet algısı: Türkiye’de yapılmış çalışmaların sistematik analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 43-61.
• Vardarlıer, P., & İncesu, E. (2021). Örgütsel adalet ve örgütsel sinizm ile ilgili tez çalışmalarının incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 704-727.
• Weick, K. E., & Roberts, K. H. (1993). Collective mind in organizations: Heedful interrelating on flight decks. Administrative Science Quarterly, 357-381.
• Wu, C., Nuebert, M., & Yi, X. (2007). Transformational leadership, cohesion perceptions, and employee cynicism about organizational change: The mediating role of justice perception. The Journal of Applied Behavioral Sciences, 43(3), 327-351.
• Yazıcıoğlu, İ., & Gençer, E. Ö. (2017). Örgütsel adalet algısının sinizm üzerine etkisi: Devlet üniversiteleri meslek yüksekokullarında bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(4), 106-119.
• Yıldırım, F. (2011). Üniversite gençliği “sosyal adalet” ten ne anlıyor? Sosyal adalet ilkelerinin sosyal adalet algısı üzerindeki etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 25(25), 113-124.
• Yılmaz, A. (2018). Adalet ve sosyal düzen arayışında özgürlük ve eşitlik çatışması. Liberal Düşünce Dergisi, 23(89), 65-76.
• Yılmaz, A. (2024). Örgütsel adalet algısının çalışanların prososyal hizmet davranışları üzerindeki etkisi: Banka çalışanları üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 67, 69-78.