GEMİ İNSANLARININ ÖRGÜTSEL ADALET ALGISI İLE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: KİŞİ-ÖRGÜT UYUMUNUN ARACILIK ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 20, 121 - 132, 30.06.2025

Utku Sözeri , Murat Yorulmaz

Öz

Bu araştırma, ticaret gemilerinde çalışan gemi insanlarının örgütsel adalet algılarının işten ayrılma niyetleri üzerindeki etkisini incelemek ve bu etkileşimde kişi-örgüt uyumunun aracılık rolünü araştırmaktadır. Çalışmada, örgütsel adalet algısı üç boyutta (dağıtımsal, işlemsel ve etkileşimsel adalet) ele alınmış, işten ayrılma niyeti ise çalışanların mevcut iş yerlerinden ayrılma düşüncesi olarak tanımlanmıştır. Araştırma verileri, anket tekniği ile 576 gemi insanından toplanmış ve Hayes Process Macro Model 4 yöntemleriyle analiz edilmiştir. Bulgular, örgütsel adalet algısının işten ayrılma niyetini negatif yönde etkilediğini göstermiştir. Diğer bir ifade ile gemi insanlarının örgüt içinde adaletli bir ortam algılamaları, işten ayrılma niyetlerini azaltmaktadır. Ayrıca kişi-örgüt uyumunun, bu ilişkide bir aracılık rolü üstlendiği görülmüştür. Yüksek kişi-örgüt uyumu, çalışanların örgüte daha bağlı olmasına katkı sağlarken, işten ayrılma niyetini azaltmaktadır. Bu bulgular, denizcilik sektöründe çalışanların iş tatmini ve bağlılığını artırmak için örgütsel adalet algısının önemini vurgulamaktadır. Çalışmanın sonuçları, örgütlerin adil uygulamalara odaklanarak çalışanların uyum düzeyini artırabileceklerini ve bu sayede iş gücü kaybını azaltabileceklerini ortaya koymaktadır. Bu yönüyle çalışma, denizcilik sektöründe çalışan bağlılığını artırmak adına yöneticilere stratejik öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denizcilik , Gemi insanları , Örgütsel adalet algısı , İşten ayrılma niyeti , Kişi-örgüt uyumu.

Kaynakça

• AHMAD JAN, S., ANWAR, M., RAHMAN, W., & KHAN, A. (2023). Exploring linkages between psychological contract breach and employees' counterproductive work behavior in the power and electricity sector of Pakistan. Elementary Education Online, 20(2), 1436–1442. https://doi.org/[Insert
• BOZKURT, S. (2023). Process makro ile aracılık, düzenleyicilik ve durumsal aracılık etki analizleri. Ekin Yayınevi.
• CAMMANN, C., FICHMAN, M., JENKINS, D., & KLESH, J. (1979). The organizational assessment questionnaire. In S. Seashore, E. Lawler, P. Mirvis, & C. Cammann (Eds.), Assessing organizational change: A guide to methods, measures, and practices (pp. 71-138). Wiley.
• COHEN-CHARASH, Y., & SPECTOR, P. (2001). The role of justice in organizations: A meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86, 278-321. https://doi.org/10.1006/obhd.2001.2958
• CROPANZANO, R., BOWEN, D., & GILLILAND, S. (2007). The management of organizational justice. Academy of Management Perspectives, 21(4), 34-48. https://doi.org/10.5465/amp.2007.27895338
• DEMİR, İ. (2020). SPSS ile istatistik rehberi. Efe Akademi Yayınevi.
• DEMİR, M., & GÜRKAN, N. (2022). İş yerinde yalnızlığın işten ayrılma niyetine etkisi: Gemi adamları üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 14(1), 1-25. https://doi.org/10.18613/deudfd.1130213
• GREENBERG, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 16(2), 399-432. https://doi.org/10.1177/014920639001600208
• KHAN, J., & JAN, D. (2021). Organizational justice: The way it works. Journal of Business & Tourism, 3(2). https://doi.org/10.34260/jbt.v3i2.69
• LÖNNGVIST, K., FLINKMAN, M., VEHVILÄINEN-JULKUNEN, K., & ELOVAINIO, M. (2021). Organizational justice among registered nurses: A scoping review. International Journal of Nursing Practice, 27(6), e12983. https://doi.org/10.1111/ijn.12983
• MASKEY, R., Fei, J., & NGUYEN, H.-O. (2018). Use of exploratory factor analysis in maritime research. *The Asian Journal of Shipping and Logistics, 34*(2), 91–111. https://doi.org/10.1016/j.ajsl.2018.06.006
• MIGNONAC, K., HERRBACH, O., & GUERRERO, S. (2006). The interactive effects of perceived external prestige and need for organizational identification on turnover intentions. Journal of Vocational Behavior, 69(3), 477–493. doi:10.1016/j.jvb.2006.05.006
• NIEHOOF, B. P., & MOORMAN, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36(3), 527-556.
• PAN, X., CHEN, M., HAO, Z., & BI, W. (2018). The effects of organizational justice on positive organizational behavior: Evidence from a large-sample survey and a situational experiment. Frontiers in Psychology, 8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.02315
• PIASENTIN, K. A. (2003). The development and validation of a measure of person-organization fit (Master’s thesis). University of Calgary.
• RIKETTA, M., & VAN DICK, R. (2005). Foci of attachment in organizations: A meta-analytic comparison of the strength and correlates of workgroup versus organizational identification and commitment. Journal of Vocational Behavior, 67(3), 490–510. doi:10.1016/j.jvb.2004.06.001
• TURUNÇ, D. Ö. (2011). Örgütsel adaletin çalışanların örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: Örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. İşGüç: The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 13(1), 143-166.
• TURUNÇ, D. Ö. (2011). Örgütsel adaletin çalışanların örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyetine etkisi: Örgütsel özdeşleşmenin aracılık rolü. İşGüç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(1).
• TURUNÇ, D., & ÇELİK, D. (2012). İş tatmini - kişi örgüt uyumu ve amire güven - kişi-örgüt uyumu ilişkisinde dağıtım adaletinin düzenleyici rolü. İşGüç: The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(2), 57-78.
• VAN KNIPPENBERG, D., & SLEEBOS, E. (2006). Organizational identification versus organizational commitment: Self-definition, social exchange, and job attitudes. Journal of Organizational Behavior, 27(5), 571–584. doi:10.1002/job.359
• VAN KNIPPENBERG, D., & VAN SCHIE, E. C. M. (2000). Foci and correlates of organizational identification. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 73(2), 137–147. doi:10.1348/096317900166949
• VERQUER, M., BEEHR, T., & WAGNER, S. (2003). A meta-analysis of relations between person–organization fit and work attitudes. Journal of Vocational Behavior, 63, 473-489. https://doi.org/10.1016/S0001-8791(02)00036-2
• YEAN, T., & YUSOF, A. (2016). Organizational justice: A conceptual discussion. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 219, 798-803. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.05.082
• YÜCEL, İ., DEMİREL, Y., & YÜCEL, İ. (2013). Mevcut iş alternatiflerinin iş tatmini ve işten ayrılma ilişkisi üzerine etkisi: “Başka bir yol daha olmalı!”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 159-177.