KOSGEB Yeşil Sanayi Destek Programı için KOBİ Davranışlarının Davranışsal İktisat Temelinde Değerlendirilmesi: Ordu İli Örneği

Year 2025, Volume: 40 Issue: 3, 830 - 857, 16.07.2025

Cem Kalaycı

https://doi.org/10.24988/ije.1561486

Abstract

Küresel düzeyde iklim değişikliği ile mücadelede yeşil dönüşüm politikaları tüm ülkeler için önem kazanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti de Paris Anlaşması ve Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum gösterebilmek için, “Yeşil ve Dijital Dönüşümle Rekabetçi Üretim”i 2024-2028 yıllarını kapsayan 12.Kalkınma Planı’nda bir hedef ve politika olarak belirlemiştir. Bu kapsamda yürütücü bakanlık olan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB aracılığıyla ve Dünya Bankası desteğiyle “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi”ni yürütmektedir. Projenin amacı Türk sanayisinin verimli ve sürdürülebilir yeşil dönüşümünü desteklemektir. Bu projenin bileşenlerinden birisi, KOSGEB tarafından 2023 Aralık ayında yayınlanan Yeşil Sanayi Destek Programı’ndaki 2023-1 ‘Güneş Enerjisi Yatırımlarının Desteklenmesi’ çağrısıdır. Bu çalışmada Ordu ili özelinde çağrıya uygun olan işletmelerin bu çağrıya yaklaşımlarını görmek için bir anket yapılmıştır. Çalışmanın amacı ankete cevap veren işletmelerin görüşlerini davranışsal iktisat literatüründeki kavramlar eşliğinde incelemektir. İşletmeler, ekonomik raporlara göre ekonomideki olumsuz beklentiler yanında, Avrupa Yeşil Mutabakatı’na göre ilerde ihracatlarını kısıtlayabilecek ve mevcut ticaret bağlantılarını bozabilecek iki farklı risk altında akılcı davranmak zorundadırlar. Literatürdeki işbirlikli oyunlara benzer şekilde karşı tarafın hamlesini dikkate alarak seçim yapmak zorunda olan işletmelerin anket sonuçları davranışsal iktisat literatüründeki benzer teori ve kavramlar aracılığıyla yorumlanmıştır. Çalışma sonucu elde edilen sonuçlardan birisi, işletmelerin kısa dönemde karşılaşılacakları maliyet nedeniyle uzun dönemde elde edebilecekleri faydayı önemsememesidir. Bir başka sonuç ise işletmelerin uzun vadedeki riskleri algılayamamasıdır. Kriz dönemi kritik yatırım kararları açısından zorlayıcıdır. İşletmeler uzun vadede gelecek kazanca kıyasla sahip olduklarına çok yüksek değer biçmektedirler. Devletler yeşil dönüşüm ve döngüsel ekonomi için sanayiye yönelik teşvikleri artırmalıdır.

Keywords

Yeşil Dönüşüm , Davranışsal İktisat , KOBİ Davranışı , Oyun Teorisi

Ethical Statement

Bu çalışmada yayın etiğine bağlı çalıştığımı beyan ederim.

Thanks

Tüm değerlendiricilere ve editöre teşekkür ederim.

Evaluation of SME Behavior for KOSGEB Green Industry Support Program on the Basis of Behavioral Economics: The Case of Ordu Province

Abstract

Green transformation policies have gained importance for all countries in the global struggle against climate change. In order to comply with the Paris Agreement and the European Green Deal, the Republic of Turkey has set "Competitive Production with Green and Digital Transformation" as a target and policy in the 12th Development Plan, covering the years 2024-2028. In this context, the Ministry of Industry and Technology, as the responsible ministry, carries out the "Turkey Green Industry Project" with the mediation of TÜBİTAK and KOSGEB and with the support of the World Bank. The aim of the project is to support the efficient and sustainable green transformation of Turkish industry. One of the components of this project is the 2023-1 'Supporting Solar Energy Investments' call within the Green Industry Support Program published by KOSGEB in December 2023. In this study, a survey was conducted to assess the approaches of enterprises in Ordu province that are eligible for this call. Businesses have to act rationally under two different risks: negative economic prospects according to economic reports and the European Green Deal, which could restrict future exports and disrupt existing trade links. Similar to the cooperative games in the literature, the survey results of the businesses that have to make choices by considering the other party's move are interpreted through similar theories and concepts in the behavioral economics literature. One of the results of the study is that enterprises do not prioritize the benefits they could obtain in the long term due to the costs they will face in the short term. Another result is that businesses cannot perceive the risks in the long term. The crisis period is challenging for critical investment decisions. Businesses place a very high value on what they own compared to long-term earnings. Governments should increase incentives for the industry to facilitate green transformation and promote a circular economy.

Keywords

Green Transformation , Behavioral Economics , SME Behaviour , Game Theory

References

• Akerlof, G. (1970). The market for "lemons": Quality, uncertainity and the market mechanism. The Quarterly Journal of Economics, 84, 488-500.
• Allais, M. (1953). La psychologie de l'homme rationnel devant le risque: la théorie et l'expérience. Journal de la Société de Statistique de Paris, 94, 47-73.
• Alunöz, U. (2013). Türk bankacılık sistemindeki asimetrik bilgi probleminin oyun teorisi çerçevesinde analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(5), 1-19.
• Asch, S. E. (1955). Opinions and social pressure. Scientific American, 193(5), 31-35.
• Axelrod, R. ve Hamilton, W. D. (1981). The evolution of cooperation. Science, 211(4489), 1390-1396.
• Avrupa Komisyonu (2023). A green deal ındustrial plan fort the net-zero age. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52023DC0062, Erişim Tarihi:14 Mayıs 2024.
• Bilit, P., & Özarı, Ç. (2019). Farklı kredi türleri için banka stratejilerinin oyun teorisi yaklaşımı ile incelenmesi. Social Sciences, 14(4), 1307-1320.
• Camerer, C. F. ve G. Loewenstein (2004), Behavioral economics: Past, present, future. Ed. Colin F. Camerer, George Loewenstein ve Matthew Rabin. İçinde Advances in Behavioral Economics. New York: Princeton University Pres.
• Clark, J. M. (1918). Economics and modern psychology. Constructive statement: Outline of the theory of economic guidance. Journal of Political Economy, 26(2), 120-154.
• Cournot, A. (1838). Recherches sur les principes mathématiques de la théorie des richesses. Paris: Hachette.
• Çolak, K. (2017). Toplu pazarlık uygulamamlarına oyun teoriksel bir yaklaşım (Türkiye'de Cam Sektörü Örneği). (Yayınlanmamış Doktora Lisans Tezi). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dinçer, S. E., & Demir, E. (2016). Global kriz koşullarının aşılmasında devlet ve kobilerin beklentilerinin eşanlı optimizasyonuna ilişkin oyun teorisi ile çözüm yaklaşımı. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 5(1), 26-49.
• Dönmez, G. (2019). Oligopol piyasalarında oyun teorisinin rekabet geliştirme amacıyla kullanılması üzerine bir araştırma.(Yüksek Lisans Tezi). İstanbul:İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Dresher, M. ve Flood, M. M. (1950). Methods of solution in game theory. Econometrica, 18(4), 179-181.
• Dünya Bankası (2023, Ekim). Ekonomik görünüm. https://www.worldbank.org/en/country/turkey/overview#3, Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2024.
• Edwards, W. (1954). The theory of decision making. Psychological Bulletin, 41, 380–417.
• Edwards, W. (1962). Dynamic decision theory and probabilistic information processings. Human factors, 4(2), 59-74.
• Eichberger, J. (1997). Game theory for economists. New York: McGraw-Hill Book Company.
• Ellsberg, D. (1961). Risk, ambiguity, and the Savage axioms. The quarterly journal of economics, 75(4), 643-669.
• Frey, B. S. ve M. Benz (2002), From ımperialism to ınspiration: A survey of economics and Psychology. Institute for Empirical Research in Economics, University of Zurich Working Paper Series, No: 118.
• Fudenberg, D. ve Maskin, E., (1986). The folk theorem in repeated games wilth discounting ot with ıncomplete ınformation. Econometrica, 54(3), 533-554.
• Fudenberg, D. ve Tirole, J. (1991). Game theory. London: The MIT Press.
• Green, L., ve Myerson, J. (2004). A discounting framework for choice with delayed and probabilistic rewards. Psychological bulletin, 130(5),769–792.
• Harsanyi, J. C. (1967). Games with incomplete information played by 'Bayesian' players. Management Science, 14(7),486-502.
• Harsanyi, J.C. ve Selten R. (1988). A general theory of equilibrium selection in games. Cambridge: MIT Press.
• Houser, D. ve McCabe, K. (2009). Experimental neuroeconomics and non-cooperative games. İçinde Neuroeconomics (pp. 47-62). Academic Press.
• Kahneman, D. (2003). Maps of bounded rationality: Psychology for behavioral economics. American economic review, 93(5), 1449-1475.
• Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Kahneman, D., Knetsch, J. L. ve Thaler, R. H. (1990). Experimental tests of the endowment effect and the coase theorem. Journal of Political Economy, 98(6), 1325-1348.
• Kahneman, D., Knetsch, J. L. ve Thaler, R. H. (1991). Anomalies: The endowment effect, loss aversion, and status quo bias. Journal of Economic Perspectives, 5(1), 193-206.
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1973). On the psychology of prediction. Psychological Review, 80(4), 237- 251.
• Kahneman, T. ve Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decisions under risk. Econometrica, 47, 2, 263-291.
• Karabacak, H. (2008). Oyun teorisi ve kamuyu aydınlatmada bir denge modeli. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabacak, H. (2021). Oyun teorisi: strateji analizi için yönetsel bir araç (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Katona, G. (1946). Psychological analysis of business decisions and expectations. The American Economic Review, 36(1), 44-62.
• Katona, G. (1953). Rational behavior and economic behavior. Psychological review, 60(5), 307.
• Katona, G. (1954). Economic psychology. Scientific American, 191(4), 31-35.
• Kohlberg, E. ve Mertens, J.F. (1986). On The Strategic Stability of Equilibria. Econometrica, 54(5), 1003-1037.
• KOSGEB (2024). Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Yönetmeliği. https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mevzuat/2023/K%C3%BC%C3%A7%C3%BCk_ve_Orta_B%C3%BCy%C3%BCkl%C3%BCkteki_%C4%B0%C5%9Fletmeler_Y%C3%B6netmeli%C4%9Fi.pdf Erişim Tarihi: 15.12.2024.
• KOSGEB (2024). Yeşil Sanayi Destek Programı. 2023-1 Sanayi kobi’lerinin güneş enerjisi yatırımlarının desteklenmesi çağrı metni. https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/YE%C5%9E%C4%B0L%20SANAY%C4%B0%20DP/2024/2024.06.16/Proje_Teklif_%C3%87a%C4%9Fr%C4%B1s%C4%B1_1.pdf Erişim Tarihi: 15.12.2024.
• Kreps D. ve Wilson R., (1982). Sequentail equilibria. Econometrica, 50 (4), 863-94.
• Kuran, T., & Sunstein, C. R. (1998). Availability cascades and risk regulation. Stan. L. Rev., 51, 683.
• Mullainathan, S. (2016). Davranışsal iktisat ve davranışsal iktisadın uygulamaları. Peter Diamond, Hannu Vartiainen (Ed). Psikoloji ve Kalkınma İktisadı (s.85-114). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Nash, J. (1950a). Equilibrium points in N-Person games. Proceedings of The National Academy of Sciences of The United States of America, 36(1), 48-49.
• Nash, J. (1950b). The bargaining problem. Econometrica, (18), 155-162.
• Nash, J. (1951). Non-cooperative games. Annals of Mathematics, (54), 286-295.
• Nash, J. (1953). Two-person cooperative games. Econometrica, 21(1), 128-140.
• Neumann, J. V. ve Morgenstern, O. (1944). Theory of games and economic behavior. New York : Princeton University Press.
• Nisan, N. ve Roughgarden, T. (2004). Algorithmic game theory. Cambridge: Cambridge University Press.
• Öz, T. (2022). Bankacılık sektöründe oyunlaştırma ve performans ilişkisi: Bir banka örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4(1), 120-131.
• Polat, M. (2021). Bankalar ve kobi’ler arasındaki kredi sorunun oyun teorisi çerçevesinde çözümlenmesi. Cataloging-In-Publication Data, 355.
• Polat, M. ve Akan, Y. (2024). Game theory: Strategy and decision mechanisms. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub461
• Rubinstein, A. (1982). Perfect equilibrium in a bargaining model. Econometrica, 50(1), 97-109.
• Schelling, T. C. (1960). The strategy of conflict. Massachusetts: Harvard University Press.
• Schwalbe, U. W. (2001). Zermelo and the early history of game theory. Games and Economic Behavior, (34), 122-124.
• Selten, R. (1965). Spieltheoretische behanglung enines oligopolmedells mit nachfragetragheit. Zeitschrift fur die gesamte Staatswissenchaft, (121), 301-324.
• Simon, H. A. (1955). A behavioural model of rationale choice. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99-118.
• Smith, J. M. (1982). Evolution and the theory of games. Cambridge: Cambridge University Press, U.K.
• Smith, V. L. (2003). Constructivist and ecological rationality in economics. American Economic Review, 93(3), 465-508.
• Smith, J. M. ve Price, G. R. (1973). The logic of animal conflict. Nature, 246(5427), 15-18.
• Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü (2022). Yeşil mutabakat düzenlemelerinin seçilmiş sektörlere olası etkileri. https://verimlilikkutuphanesi.sanayi.gov.tr/Library/ShowPDF/1457. Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2024.
• Tucker, A. W. ve Straffin Jr, P. D. (1983). The mathematics of Tucker: A sampler. The Two-Year College Mathematics Journal, 14(3), 228-232.
• Thaler, R. (1980). Toward a positive theory of consumer choice. Journal of economic behavior & organization, 1(1), 39-60.
• Thaler, R. H. ve Sunstein. C. R. (2008). Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness, Yale UniversityPress.
• Tversky, A. ve Kahneman, D. (1981). The framing of decisions and the psychology of choice. Science, 211, 453- 458.
• Tversky, A. ve Kahneman, D. (1992). Advances in prospect theory: Cumulative representation of uncertainty. Journal of Risk and uncertainty, 5, 297-323.
• Von Neumann, J. ve Morgenstern, O. (1944). Theory of games and economic behavior. Princeton university press.
• Yılmaz, B. (2015). Davranışsal iktisat perspektifinden enerji ve çevre sorunlarının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Yılmaz, E. (2016). Oyun teorisi. İstanbul: Literatür.
• Yolusever, A. (2024). Teknolojik gelişim ve KOBİ’ler: Genel bir literatür incelemesi ve teknolojik gelişime uyum sağlama sürecinin evrimsel oyun teorisi ile modellenmesi. İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(1), 17-47.