Eski Harfli Çocuk Mecmûalarından: “Türk Çocuğu

Yıl 2020, , 167 - 216, 30.06.2020

Şerife Akpınar , Aliye Nur Ercan Güven

https://doi.org/10.29228/ijlet.42748

Öz

Türk Çocuğu”, eğitici ve edebî yönü ile çocukların ilgisine sunulan eski harfli çocuk mecmûalarındandır. Erzurum’da
Muallimler Birliği tarafından neşredilen iki mecmûadan biridir. 1926 yılında çıkarılan mecmûanın mes’ul müdürü, Ahmed
Sami’dir. On beş günde bir çıkartıldığı belirtilen Türk Çocuğu’nun nüshası, beş kuruştan satışa sunulmuştur. “İlim ve edebiyat
mecmûası” olarak tanıtılan eserin 1926 yılına ait üç sayısı -2, 3 ve 4. sayıları- temin edilebilmiş; ilk sayısına henüz
ulaşılamamıştır. Türk Çocuğu’nun sayılarına Ankara Millî Kütüphane 1974 SB 293 numaralı kayıtta rastlanmıştır. Mecmûanın,
diğer birçok süreli çocuk yayını gibi kısa bir yayın hayatı olduğu görülmektedir. Türk Çocuğu’nda sanat, spor, sosyal hayat ve
matematikten ziraata kadar pek çok farklı bilime dair metin türlerinin yanı sıra şiir, bilmece ve güzel sözlere de yer verilmiş;
böylece çocuklara bilgi sunulurken edebî zevk de aşılanmaya çalışılmıştır. Erzurum’da basılan mecmûanın en belirgin özelliği
de çocukları bilhassa yaşadıkları şehrin coğrafyasından, sporundan, kültüründen vb. haberdar etmesi olmasıdır. Türk
Çocuğu’nda ikinci sayının kapağında bulunan Erzurum Çifte Minareler’in resmi dışında resme rastlanmamıştır. Makalede,
kataloglarda ve kaynaklarda Türk Çocuğu ismiyle yer alan ancak çoğu defa bilgilerinin birbirine karıştığı görülen eski harfli
çocuk dergi/gazetelerine de değinilmiş ve düzenleme yoluna gidilmiştir. Bu mecmûalardan biri olan Erzurum’da neşredilen
Türk Çocuğu mecmûası tanıtılmaya çalışılmış ve elde edilen sayıların Latin asıllı Türk alfabesine aktarımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Türk Çocuğu, eski harfli çocuk mecmûası, Ahmed Sami, Erzurum.

One of the Children's Journal in the Ottoman Turkish “Türk Çocuğu”

Öz

The “Türk Çocuğu” (Turkish Child) is one of the children journals in the Ottoman Turkish presented to their interest with its
educational and literary aspects. It is one of the two journals issued by the Teachers Union in Erzurum. Ahmet Sami is the
managing director of the journal published in 1926. The copy of the Turkish Child, which is stated to be issued every fifteen
days, was offered for sale at five kurus. The three issues (2, 3, and 4) of the Turkish Child, which was promoted as “science and
literature journal” from 1926 were obtained; but the first issue has not been reached yet. The issues of the Turkish Child were
found in the Ankara National Library 1974 SB 293 numbered record. It is seen that the journal has a short publishing life like
many other periodicals for children. In Turkish Child, poetry, riddle and laconisms are included as well as text types related to
many different sciences from art, sports, social life, and mathematics to agriculture. Thus, while providing information to
children, literary pleasure was tried to be instilled. The most prominent feature of the journal printed in Erzurum is that
informing to the children especially the geography, sports, culture, etc. of the city where they live. There are no pictures in
Turkish Child except the picture of Erzurum Çifte Minareler (Double Minarets) on the cover of the second issue. In the study,
children's journals/newspapers in Ottoman Turkish which are included in the name of the Turkish Child in the catalogs and
sources but often jumbled, have been mentioned and the way of editing has been made. One of these journals, the Turkish Child
journal published in Erzurum was tried to be introduced and the issues of it obtained were transferred to the Turkish alphabet
of Latin origin.

Anahtar Kelimeler

Türk Çocuğu (Turkish Child), children journal in Ottoman Turkish, Ahmed Sami, Erzurum.

Kaynakça

• Türk Çocuğu: 1914. Hakkı Tarık Us Kütüphanesi. HTU No: 1023, 2292. Mes’ul Müdür: M. Turgut. “Gençler ve mektepliler mecmûası”. Sayılar: 9, 11 (16 Mart, 16 Nisan 1330/1914) İzmir. On beş günlük. Türk Matbaası.
• 2. Türk Çocuğu/Gürbüz Türk Çocuğu/Çocuk: 1926-1928. İstanbul Kütüphanesi, Bursa İl Halk Kütüphanesi, Seyfettin Özege, HTU, Millî Kütüphane, TBMM… Mes’ul Müdür: Ali Vahid.
• Sahibi: Fuad Mehmed (Doktor Fuad). “Çocuğun sıhhî ve terbiyevî inkişâfına yardım eder.” Ankara. Aylık dergidir. Hâkimiyet-i Milliye Matbaası. 20. sayıdan itibaren “Gürbüz Türk Çocuğu” olarak devam etmiştir. Himaye-i Etfâl Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) yayınıdır (Konar, 2003, s. 8). Eski harflerle yirmi dört sayı yayımlanan Gürbüz Türk Çocuğu 1935’e kadar 108 sayı çıkar. Daha sonra “Çocuk” adını alır ve 1936–1947 yılları arasında yine Çocuk Esirgeme Kurumu yayını olarak 427 sayı intişar eder (Okay, 1999, s. 205; Esmer, 2007, s. 30).
• 3. Türk Çocuğu: 1926. Millî Kütüphane 1974 SB 293. Mes’ul Müdür: Ahmed Sami. “İlim ve edebiyât mecmûası”. Sayılar: 2-4. Erzurum, On beş günlük. Erzurum Demiryolları Matbaası.
• 4. Türk Çocuğu: 1933. On beş günlük. İstanbul. 5. Türk Çocuğu: 1944-1946. Mes’ul Müdür: Naki Tezel. “Terbiyevî, ahlâkî ve öğretici çocuk dergisidir.” 25 sayı. On beş günlük. Ankara.
• 6. Türk Çocuğu: 1961. On beş günlük. Isparta.
• 7. Türk Çocuğu: 1962. Cemal Erten. İstanbul, Bilgin Çocuk Yayınları, Sıralar Matbaası (Bayrak, 1994, s. 144).
• 8. Türk Çocuğu: 1965-1966, Haftalık, İstanbul, Altın Bahçe Yayınları.