Öz
It is said that there are not imperfect and dubitative of imperative in grammar books. In spite of this it is seen that -{DI} and -{mIş} may get together with imperatives as in the examples “Varsın yıkılsındı ne varsa.”, “Niçin bu adam İnce Memeddir desinler de ağıt söylesinlerdi üstüne?”, “Geçerken bana gümrükten bir karton sigara alsınmış istersem.”, “Dur ben bir düşüneyimdi.”, “Şimdi gidelimmiş…”, “Dert ettiğim şeye baktı.”. These examples have widespread application in language. These attract the attention that the said suffixes do not form combined suffix structures like -{sIndI}, -{sInlArdI}, -{sInmIş}, -{sInlArmIş}, -{AyImdI}, -{AlImdI}, -{Ø+DI} etc. and -{DI} and -{mIş} involve not only imperatives but also the whole sentences that are formed by verbs conjugated with imperatives. In this way a structure having predicate that is an internal sentence consists of and this structure that it’s subject is in deep structure is used as nominal sentence. -{DI} and -{mIş} undertake a function as a statement transfer or consideration transfer in this structure. -{DI} is generally used for transfer of witnessed and known expressions. In case -{mIş} is used for transfer of earwitnessed and learned statements or considerations else emphasize witnessed but despised, ridiculed and unacceptable expressions. The statements and considerations that belong to both transmitter and others can be transferred using said structures. This transfer can be determined by evaluation tips within the frame of the context. It is thought that it is direct transfer when the sentences that are formed by verbs conjugated with imperatives are given exactly the same and transferred with -{DI} and -{mIş}; it is free indirect transfer when the sentence has some changes in this structure.
Anahtar Kelimeler
Direct transfer free indirect transfer imperative nominal sentence.
Kaynakça
- KEMAL, Yaşar (1990). İnce Memed 3, Toros Yayınları, İstanbul. PALA, İskender (2004). Babil’de Ölüm İstanbul’da Aşk, Leyla İle Mecnun Yayıncılık, İstanbul. TAHİR, Kemal (2007). Sağırdere, İthaki Yayınları, İstanbul.
Öz
ÖZET
Dil bilgisi kitaplarında emir kipinin hikâye ve rivayet çekiminin olmadığı yönündeki bilgilere karşın “Varsın yıkılsındı ne varsa.”, “Niçin bu adam İnce Memeddir desinler de ağıt söylesinlerdi üstüne?”, “Geçerken bana gümrükten bir karton sigara alsınmış istersem.”, “Dur ben bir düşüneyimdi.”, “Şimdi gidelimmiş…”, “Dert ettiğim şeye baktı.” örneklerindeki gibi emir kipi eklerinin üzerine -{DI} ve -{mIş} eklerinin gelebildiği, bu örneklerin dilde yaygın bir kullanım alanına sahip olduğu görülmektedir. Burada dikkati çeken nokta, söz konusu eklerin -{sIndI}, -{sInlArdI}, -{sInmIş}, -{sInlArmIş}, -{AyImdI}, -{AlImdI}, -{Ø+DI} vb. biçimde birleşik ek yapısı oluşturmadığı; -{DI} ve -{mIş} eklerinin kapsama alanına sadece emir kipi eklerinin değil emir kipi ekleriyle çekimlenmiş eylemlerin kurduğu cümlelerin tamamının girdiğidir. Böylece yüklemi iç cümle olan bir yapı oluşmakta, öznesi derin yapıda kalmış bu yapı, ad cümlesi olarak kullanıma çıkmaktadır. -{DI} ve -{mIş} eklerinin söz konusu yapı içinde söz ya da düşünce aktarımı işlevi üstlendiği anlaşılmaktadır. Tanık olunan, bilinen söylemin aktarımında genellikle -{DI} kullanılırken duyulan, öğrenilen söz ya da düşünceleri iletmek veya tanık olunan ancak küçümsenen, alay edilen, kabul edilemeyen söylemleri vurgulamak için -{mIş} ekinden yararlanılmaktadır. Anılan yapılar kullanılarak hem vericiye hem de başkalarına ait düşünceler ve sözler aktarılabilir. Bu aktarım, bağlam çerçevesinde verilen ipuçları değerlendirilerek belirlenebilmektedir. Yüklemlerindeki eylemlerin emir kipi ekleriyle çekimlendiği cümleler, aynen verilir ve -{DI} ya da -{mIş} ekleriyle aktarılırsa bir çeşit dolaysız aktarımdan söz edilebileceği; cümlenin bu yapı içinde bazı değişikliklerle yer alması durumundaysa bağımsız dolaylı aktarım özelliği gösterebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Dolaysız aktarım bağımsız dolaylı aktarım emir kipi ad cümlesi
Kaynakça
- KEMAL, Yaşar (1990). İnce Memed 3, Toros Yayınları, İstanbul. PALA, İskender (2004). Babil’de Ölüm İstanbul’da Aşk, Leyla İle Mecnun Yayıncılık, İstanbul. TAHİR, Kemal (2007). Sağırdere, İthaki Yayınları, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türk Dili ve Edebiyatı (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Ağustos 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 4 Sayı: 2 |
