SOME OBSERVATIONS ABOUT THE CRITICAL IDENTITY OF ISMÂIL RUSUHI-YI ANKARAVI BASED ON HIS COMMENTARY ON THE 4TH VOLUME OF THE MASNAVI

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 217 - 232, 30.08.2016

Mehmet Özdemir

Öz

The place and importance of Masnavi, written by Mevlana Rumi, is unarguable in the Turkish Literature because of the immense interest in it throughout centuries. The emphasis on it since the very first days when it was written and the many studies conducted on it show this interest clearly. Masnavi is the “Magz-ı Qur’an”, and is a hidden treasure full of precious gems, as Ankaravî said. Since it is not possible for every single mind to collect these precious gems from this treasure, various commentaries have been written for Masnavi throughout years. The most preferred among these is the work of İsmail Rüsûhî-yi Ankaravî with the name Mecmû’atü’l-Letâyif and Matmûratü’l-Ma’ârif. The commentator made it to be called with the titles such as “Hazret-i Şarih, Şarih-i Ankaravî, Şarih-i Masnavi, and Şarih İsmail”. When Ankaravî prepared his commentary, he both included his own commentaries and also included the commentaries of previous commentators. Before Ankaravî, the commentators Sürûrî and Şem’î was mentioned as the commentators of the six volumes of the Masnavi, and the Venerable Commentator Ankaravî refers to the commentaries of these two commentators in his work, sometimes to show that their comments are accurate, and sometimes to show that their comments are incorrect. These references are generally inclined to show that his comments are more accurate. When he comments on their statements that he considers as incorrect, he says that Surûrî and Şem’î’ imitated each other, and did not write their commentaries in accordance with “siyak u sibak”, and therefore their commentaries cannot be accepted. After he explains the places where Surûrî and Şem’î’ made mistakes, he closes the topic by presenting his own judgment. Ankaravî does not only focus on mistakes, but he also mentions the comments of Surûrî and Şem’î that he considers as accurate. Based on this attitude of his, we can suggest that the Venerable Commentator handled the fourth volume of the Masnavi in a comparative manner. In this study, we will try to reveal some observations about the critical identity of Ankaravî based on his evaluations on Sürûrî and Şem’î included in the fourth volume of the Commentary on Masnavi, which was prepared by Mehmet ÖZDEMİR as a critical text. In order to facilitate the evaluations, the numbers of the couplets given by Mehmet ÖZDEMİR in his doctorate thesis will be used.

Anahtar Kelimeler

İsmâil Rüsûhî-yi Ankaravî, Masnavi Commentary, Sürûrî, Şem’î, Critical Identity

MESNEVÎ’NİN DÖRDÜNCÜ CİLT ŞERHİNDEN HAREKETLE İSMÂİL RÜSÛHÎ-Yİ ANKARAVÎ’NİN ELEŞTİREL KİMLİĞİ HAKKINDA BAZI TESPİTLER

Öz

Mevlânâ’nın yazdığı Mesnevî’nin, en çok ilgi gören eserlerden biri olması münasebetiyle Türk edebiyatındaki yeri ve önemi tartışılmaz. Yazıldığı günden beri üzerinde bu kadar durulması, hakkında bu kadar çalışma yapılması da onun bu önemini göstermektedir. “Magz-ı Kur’an” olan Mesnevî, Ankaravî’nin deyimiyle cevherlerle dolu gizli bir hazinedir. Bu hazineden mana cevherlerini devşirmek her aklın kârı olmadığı için de Mesnevî’ye muhtelif dönemlerde şerhler yazılmıştır. Bu şerhlerin içinde en çok rağbet göreni ise İsmail Rüsûhî-yi Ankaravî’nin Mecmû’atü’l-Letâyif ve Matmûratü’l-Ma’ârif adlı eseridir ki şarihinin “Hazret-i Şarih, Şarih-i Ankaravî, Şarih-i Mesnevî, Şarih İsmail” gibi unvanlarla anılmasını sağlamıştır. Ankaravî, şerhini oluştururken konuyla ilgili hem kendi yorumlarını ortaya koymuş hem de daha önce yapılan şerhler hakkında değerlendirmeler yapmıştır. Ankaravî’den önce Mesnevî’nin altı cildini şerh eden şarihler olarak Sürûrî ve Şem’î’nin adı geçmektedir ki Hz. Şarih, Mesnevî Şerhi boyunca söz konusu iki şarihin yorumlarına, bazen yorumlarının isabetli olduğunu ifade etmek bazen de yanlış yorum yaptıklarını ortaya koymak için atıfta bulunmuştur. Bu göndermeler genellikle kendi yorumlarının daha isabetli olduğunu göstermeye yöneliktir. İsabetsiz gördüğü yorumları değerlendirirken Surûrî ve Şem’î’nin birbirini taklit edip siyak u sibaka uygun söz söylemediklerini, bundan dolayı da sözlerinin kabul edilemeyeceğini belirtir. Surûrî ve Şem’î’nin hata yaptıkları yerleri yeteri kadar açıkladıktan sonra kendi hükmünü vererek konuyu bağlar. Ankaravî sadece hatalar üzerinde durmaz, Surûrî ve Şem’î’nin isabetli gördüğü yorumlarından da bahseder. Bu tavrından hareketle Hazret-i Şarih’in, Mesnevî Şerhi’nin dördüncü cildini karşılaştırmalı bir yaklaşımla şerh ettiğini söyleyebiliriz. Biz de bu çalışmamızda, Mehmet ÖZDEMİR tarafından tenkitli metin olarak hazırlanan Mesnevî Şerhi’nin dördüncü cildinde bulunan Sürûrî ve Şem’î hakkındaki değerlendirmelerinden yola çıkarak Ankaravî’nin eleştirel kimliği hakkındaki bazı tespitlerimizi ortaya koymaya çalışacağız. Değerlendirme esnasında beyit takibinin kolay bir şekilde yapılabilmesi münasebetiyle Mehmet ÖZDEMİR’in hazırladığı doktora tezinde verilen beyit numaraları kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İsmâil Rüsûhî-yi Ankaravî, Mesnevî Şerhi, Sürûrî, Şem’î, eleştirel kimlik

Kaynakça

• Uludağ, Süleyman. (2001).Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Yalap, Hakan. (2014). İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (II. Cilt (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde.