Usage of Person’s Name of Common Nouns Related to Tree in New Turkish

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 413 - 428, 30.06.2018

Yeter Torun Öğretmen

Öz

Personal names are separate study area in the onomastics studies. Personal names can be chosen from common noun, which are turned into proper noun. Trees, which are a part of nature are studied within phytonomy in the area of onomastics. Nature is used to give names in Turkish naming tradition. In Turkish some tree names such as “ çınar, ardıç, akasya, defne, çam, kiraz “ and names of parts of trees such as “ kök, dal, budak, fidan, filiz, tomurcuk, yaprak, çiçek, çıvgın, ışgın “ can be used as person names. Issue of this study is the usage of names of part of trees, which are used as personal names in Turkey Turkish. Firstly the structural caracteristics of tree names, which are used as personal names, were examined in this study. The lineage continues with boys in Turkish culture and belief. In this context, secondly, trees names given to persons were grouped by gender and results were evaluated in the context of language-culture relationship. It has been seen that compound noun is created at most from “ kök ” and “ dal ” which are names of parts of trees. It was identified that the personal names created from names of trees are male names because of lineage continuity.

Anahtar Kelimeler

Tree, common noun, proper noun, person name, gender

Türkiye Türkçesinde Ağaç İle İlgili Tür Adlarının Kişi Adı Olarak Kullanımı

Öz

Adbilimi çalışmaları içinde kişi adları ayrı bir inceleme alanını oluşturmaktadır. Gerçek kişilere ad olarak seçilen dil birimleri tür adı kaynaklı da olabilmektedir. Gerçek kişilerin adlandırılmasında da tür adlarının özelleşerek kişi adı olma durumuyla sıkça karşılaşılmaktadır. Doğanın bir parçası olan ağaçlar, ad bilimi bağlamında bitki adları arasında fitonomi (bitki ad bilimi) içinde ele alınmaktadır. Türk ad verme geleneği çerçevesinde ad vermede doğadan da yararlanılmaktadır. Türkçede “çınar, ardıç, akasya, defne, çam, kiraz” gibi bazı ağaç adları kişi adı olarak da kullanılabilmektedir. Bu tür kişi adları dışında ağacın bölümlerini ifade eden “kök, dal, budak, fidan, filiz, tomurcuk, yaprak, çiçek, çıvgın, ışkın” gibi tür adlarının da kişi adı olarak kullanılabildiği görülmektedir. Bu çalışmanın konusunu bu bağlamda Türkiye Türkçesinde ağacın bölümlerini ifade eden tür adlarının kişi adı olarak kullanımı oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak ağaçla ilgili tür adlarının özelleşerek (onimleşerek) kişi adı olduğu kullanımlar yapısal özelliklerine göre ele alınmıştır. Türk inanç ve düşünce sisteminde soy, erkek çocukla devam etmektedir. Bu bağlamda çalışmamızda ikinci olarak bu kişi adları cinsiyet bakımından (kadın adı mı erkek adı mı) ele alınmış ve ağaçla ilgili kişi adları, dil-kültür ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir. İncelemede ağacın bölümlerini ifade eden tür adlarından en çok “kök” ve “dal” tür adlarının birleşik ad oluşturduğu görülmüştür. Soyun devamlılığı bağlamında ağacın bölümlerini ifade eden kişi adlarının daha çok erkek adı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ağaç, tür adı, özel ad, kişi adı, cinsiyet

Kaynakça

• Alkaya, Ercan (2001). Tatar Türklerinin Kullandığı Kişi Adları Üzerine Bir Değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 11/1, s. 115-136.
• Boz, Erdoğan (2004). Türkiye Türklerinde Kişi Adı Olarak Meyve Adları. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, S. 1, s.29-36.
• Ergene, Oğuz (2016). Türk Kişi Adlarında Örneklenen Söz Dizimsel Yapılar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S: 5 /2, s.626-650.
• Ergönenç Akbaba, Dilek (2012). Nogay Türklerinde Kişi Adları. Dil Araştırmaları Dergisi S: 10, s.99-122.
• Ergun, Pervin (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Kalkandelen, Hilal (2008). Türkçemizde Kullanılan Kişi Adları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, s.57-76.
• Kibar, Osman (2005). Türk Kültüründe Ad Verme Kişi Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Rasonyi, Laszlo (1993). Tarihte Türklük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını.
• Şahin, İbrahim (2016). Adbilim. 2. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• TS (2011): Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.