Öz
Türkçenin sözdiziminde önemli bir yer tutan fiilimsiler, Almancadaki yan cümlelerinin büyük bir bölümünün eşdeğerliliği olan
yapılardır. Fiilimsiler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiillerden oluşur. Bu üç gruptan özellikle zarf-fiiller geniş bir alan işgal eder ve
bunların Almancadaki eşdeğerlilikleri (Äquivalenten), başta zaman bağıntılı yan cümleler (temporale Nebensätze) olmak üzere
birçok yan cümle çeşididir. Birleşik zarf-filler, asli şekli zarf-fiil olmayan ancak aldığı birtakım ekler ve bunlara edatların da ilave
edilmesiyle oluşturulan yapılardır. Birleşik zarf-fiil yapıları konusunda oldukça kapsamlı bir çalışma yapan Gülsevin (2001: 126-
143), bunları yüze yakın başlık altında formüle ederek vermiştir. Bunlardan biri de dIktAn sonra birleşik zarf-fiilidir. Bu birleşik
zarf-fiil, Almancada zaman bağıntılı yan cümleler (temporale Nebensätze) içerisinde önemli bir yer tutan “nachdem” bağlacı ile
kurulu yan cümle yapısının eşdeğerliliğidir. Bu çalışmada, bir taraftan Türkçedeki bu birleşik zarf-fiil yapısının ekleri ve zaman
bağıntısı üzerinde tespitler yapılırken, diğer taraftan da bu yapının Almancadaki eşdeğerliliği olan yan cümle ve bu yan cümlenin
bağlandığı temel cümlenin zaman bağıntısı üzerinde durulacaktır. Ayrıca “nachdem” bağlacı ile kurulan yan cümle, derin yapı
yüzey yapı bağlamında isimleştirme (Nominalisierung) yoluyla alternatif bir şekil olarak ortaya konacaktır.
Anahtar Kelimeler
fiilimsi birleşik zarf-fiil yan cümle eşdeğerlilik zaman bağıntısı.
Kaynakça
- Aktaş, A. (2001). -DIktAn/-DUktAn sonra Zarf-Fiil Üzerine Bir Araştırma, Türk Dili, S.9, s. 257-264. Aktan, B. (2009). Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Aydın, İ. (2005). Türkçede Yan Tümce Türleri ve İşlevleri, Ankara Üniversitesi Dil Dergisi, S.26, s.29-55. Aygün, M. (2007). Temporale Konjunktionen im Deutschen und ihre Äquivalenz im Türkischen, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 18, S. 2, s.79-92.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin Grameri, TDK Basımevi, Ankara.
- Boz, E. (2009). Bir Birleşik Zarf-Fiil Yapısı Üzerine, Türk Dili, S. 642, s. 524-529.
- Chomsky, N. (2011). Dil ve Zihin, (Çev. Ahmet Kocaman), BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
- Csató, É. Á. (1990). Non-finite Verbal Constructions in Turkish, In Bernt Brendemoen (ed.) Altaica Osloensia. Oslo: Universitetsforlaget, s. 75-88
Öz
Gerunds, which have an important place in the syntax of Turkish, are structures that are the equivalences of most of the German
subordinate clauses. Gerunds consist of noun-verb, adjective-verb and adverbial-verbs. Within these three groups, especially
adverbial verbs hold an important place, and their equivalence in German (Äquivalenten) is a variety of subordinate clauses,
especially subordinate clauses with a tense relation (temporale Nebensätze). Combined adverbial verbs are structures produced
by adding a number of suffixes and prepositions and whose main form is not an adverbial verb. Gülsevin (2001: 126-143), who
carried out a very comprehensive study on compound adverbial-verb structures, formulated them under nearly hundred titles.
One of them is the compound adverbial verb “-dIktAn sonara.” It is the equivalence of the subordinate clause structure established
with the conjunction "nachdem" which has a significant place within the tense-related subordinate clauses (temporale
Nebensätze) in German. In this study, on the one hand, the suffixes and the tense relation of this combined adverbial verb
structure in Turkish will be determined, and on the other hand, the subordinate clause, which is the equivalence of this structure
in German, and the tense relation of the main clause, to which this subordinate clause is connected, will be emphasized. In
addition, the subordinate clause established by the conjunction “nachdem" will be put forward as an alternative form through
nominalization (Nominalisierung) in the context of deep structure surface structure.
Anahtar Kelimeler
Gerund Combined Adverbial Verbs Verb Subordinate Clause Equivalence Tense Relation
Kaynakça
- Aktaş, A. (2001). -DIktAn/-DUktAn sonra Zarf-Fiil Üzerine Bir Araştırma, Türk Dili, S.9, s. 257-264. Aktan, B. (2009). Türkiye Türkçesinin Söz Dizimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Aydın, İ. (2005). Türkçede Yan Tümce Türleri ve İşlevleri, Ankara Üniversitesi Dil Dergisi, S.26, s.29-55. Aygün, M. (2007). Temporale Konjunktionen im Deutschen und ihre Äquivalenz im Türkischen, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 18, S. 2, s.79-92.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin Grameri, TDK Basımevi, Ankara.
- Boz, E. (2009). Bir Birleşik Zarf-Fiil Yapısı Üzerine, Türk Dili, S. 642, s. 524-529.
- Chomsky, N. (2011). Dil ve Zihin, (Çev. Ahmet Kocaman), BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
- Csató, É. Á. (1990). Non-finite Verbal Constructions in Turkish, In Bernt Brendemoen (ed.) Altaica Osloensia. Oslo: Universitetsforlaget, s. 75-88
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkçe Eğitimi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 8 Sayı: 4 |
