Demokratik Vatandaşlık ile Siyasal Katılımın Kuşaklar Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Alan Araştırması

Year 2025, Volume: 21 Issue: 2, 552 - 585, 30.06.2025

Ali Tosun , Fatma Okur Çakıcı

https://doi.org/10.17130/ijmeb.1541302

Abstract

Demokrasinin toplumsal yaşam üzerindeki etkileri, bireylerin hak ve özgürlüklerini kazanma süreçlerinin yanı sıra, bu hak ve özgürlüklerin etkin kullanımına da önemli katkılar sunmaktadır. Toplumsal katılım mekanizmalarının bireyler üzerindeki etkisi, vatandaşlığın toplumsal boyutunu ön plana çıkarmakta ve bireylerin kamusal alandaki rollerini belirginleştirmektedir. Bu bağlamda, bireylerin toplumsal alanda etkin olmalarını ve karar alma süreçlerine katılabilmelerini sağlayan demokratik vatandaşlık olgusu, yönetişim temelli bir kamusal alanın oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Siyasal katılım ve katılımcı yurttaşlık olgusunun kuşaklar arası farklılıklar çerçevesinde ele alınması, toplumsal gruplar arasındaki siyasal tutum ve farklılıkların analiz edilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, siyasal katılımın demokratik vatandaşlık bağlamında kuşaklar düzeyinde değerlendirilmesi amacıyla TR52 ve TRC3 bölgeleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Çalışmanın temel motivasyonu, söz konusu iki bölgenin siyasal ve etnik açıdan farklılık göstermesi olmuştur. Elde edilen bulgular, siyasal katılım düzeyleri ile demokratik vatandaşlık ölçekleri arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların bulunduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, iki bölge arasında siyasi parti üyeliği ve sivil toplum katılımının istenilen düzeyde olmadığı belirlenmiş, bireylerin her iki bölgede de protesto kültüründen uzak bir tutum sergiledikleri tespit edilmiştir. Ayrıca, bilinçli vatandaşlık boyutunun geri planda kaldığı görülmüştür. Çalışmada kuşaklar arası siyasal tutum ve davranışların bölgesel düzeyde ele alınması, anlamlı farklılıkların ortaya çıktığını göstermektedir. Genel çerçevede değerlendirildiğinde, bireylerin siyasal bilinç düzeylerinin yüksek olduğu ancak demokratik vatandaşlık kapsamında etkin bir katılım kültürüne sahip olmadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, çeşitli değişkenlerle ilişkilendirilerek analiz edilmiş ve bireylerin siyasal tutum ve davranışlarının bu değişkenler doğrultusunda şekillendiği ortaya konmuştur.

Keywords

Demokratik vatandaşlık , Kuşaklar , Siyasal katılım , TR52 Bölgesi , TRC3 Bölgesi

Ethical Statement

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Ssoyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araşırma ve Yayın Etik Kurulu'nun 09.11.2022 tarih ve 07-2022/179 sayılı kararına istinaden çalışmanın etik olarak uygunluğuna karar verilmiştir.

Supporting Institution

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 01-D-23 numaralı proje kapsamında desteklenmiştir.

Project Number

01-D-23

Examining Democratic Citizenship and Political Participation within The Framework Of Generations: A Field Study

Abstract

The effects of democracy on social life not only contribute to the processes of individuals gaining their rights and freedoms, but also to the effective use of these rights and freedoms. The effects of social participation mechanisms on individuals highlight the social dimension of citizenship and clarify the roles of individuals in the public sphere. In this context, the concept of democratic citizenship, which enables individuals to be active in the social sphere and participate in decision-making processes, paves the way for the formation of a governance-based public sphere. Addressing the concept of political participation and participatory citizenship within the framework of intergenerational differences is important in terms of analyzing political attitudes and differences between social groups. In this study, TR52 and TRC3 regions were analyzed comparatively in order to evaluate political participation in the context of democratic citizenship at the generational level. The main motivation of the study was the political and ethnic differences between the two regions. The findings obtained show that there are statistically significant differences between the levels of political participation and democratic citizenship scales. However, it was determined that political party membership and civil society participation were not at the desired level between the two regions, and it was determined that individuals exhibited an attitude far from the protest culture in both regions. In addition, it was observed that the dimension of conscious citizenship remained in the background. The study, which examined the political attitudes and behaviors between generations at the regional level, showed that significant differences emerged. When evaluated in a general framework, it was concluded that the political consciousness levels of individuals were high but they did not have an effective participation culture within the scope of democratic citizenship. This situation was analyzed by associating it with various variables and it was revealed that the political attitudes and behaviors of individuals were shaped in line with these variables.

Keywords

Democratic citizenship , Generations , Political participation , TR52 Region , TRC3 Region

Project Number

01-D-23

References

• Acar, H. (2018). Aristoteles’te uygulanabilir en iyi rejim olarak anayasal yönetim (politeia) kavramı. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 2217-2231.
• Akdoğan, Y. (2008). Yerel Siyaset-Kavramlar. İstanbul: Okutan Yayınları.
• Akgün, R. C. (2023). The necessity and chance in Aristotle’s theory of society and ethics. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 215-225.
• Akman, Ş. T. (2012). Roma antikitesinde sosyal-politik-ekonomik değişimlerin hukuksal yapı ve kamu düzeni üzerindeki etkileri. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 89-107.
• Aksu, B. Ç. (2022). Esnek çalışma uygulamalarının iş hayatı üzerindeki etkilerinin kuşaklar perspektifinde incelenmesi ve bir araştırma. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.07.2023.
• Aktan, E. (2017). Sosyal medya kullanımının siyasal katılıma etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.08.2023.
• Allen, L., & Bang, H. (2015). Ecological contexts and youth civic and political engagement in Paris, France. Journal of Applied Developmental Psychology, 39, 34-43.
• Altan, C. (2011). Eğitim siyasal eğilim ilişkisi: Mersin örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 313-329.
• Altun, A. (2020). Türkiye’de kent ve aktif vatandaşlık üzerine bir çalışma: Ankara-Kırıkkale örneği. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.08.2023.
• Arsenault, P. M. (2004). Validating generational differences: A legitimate diversity and leadership ıssue. Leadership & Organization Development Journal, 25(2), 124-141.
• Banks, J. A. (2008). Diversity, group identity, and citizenship education in a global age. Educational Researcher. 37(3), 129-139. Baykal, D. (1970). Siyasal katılma: Bir davranış incelemesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. Belli, A., & Aydın, A. (2012). Yerel demokrasi ve katılım: Kahramanmaraş ve Hatay illerinin karşılaştırılması. II. Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu. (1-2 Ekim 2012), Kahramanmaraş.
• Benhabib, Ş. (1999). Modernizm, evrensellik ve birey. (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bilge, Ö. (2020). Vatandaşlık kavramı ve vatandaşlık hukukunu etkileyen faktörler hakkında değerlendirme. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 22(1), 129-150.
• Bîrzéa, C. (2000). Education for democratic citizenship: A lifelong learning perspective. Strasbourg: DGIV/EDU/CIT, 21.
• Can, A. (2019). Toplulukçu vatandaşlık teorisinin grup farklılıklarına yönelik tutumu. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.01.2024.
• Corrigall-Brown, C., & Wilkes, R. (2014). Media Exposure and the Engaged Citizen: How the media shape political participation. The Social Science Journal, 51, 408-421.
• Çam, E. (2011). Siyaset bilimine giriş. İstanbul: Der Yayınları.
• Çavuşoğlu, S., & Yalçın, M. (2021). Üniversitelerde kuşaklararası farklılık ve erişilebilirlik: Kavramsal bir değerlendirme. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi. 56(2), 1021-1045.
• Çeçen, A. (2007). Türkiye Cumhuriyeti Ulus Devleti, ulusal Türkiye dizisi. Ankara: Fark Yayınları.
• Çitci, O. (1996). Temsil, katılma ve yerel demokrasi. Çağdaş Yerel Yönetimler, 5(6), 5-14.
• Çukurçayır, M. A. (2008). Yerel demokrasi ve siyaset. İstanbul: Okutan Yayıncılık.
• Dahl, R. A. (1969). Modern political analysis. New Jersey: Prentice-Hall.
• Dahl, R. A. (2010). Demokrasi üzerine. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Doğanay, A., & Ünal, F. (2006). Eleştirel düşünmenin öğretimi. İçinde A. Şimşek, (Ed.), İçerik türlerine dayalı öğretim (s. 209-264). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Dumlu, A. (2018). Katılımcı yurttaşlık bilincinin geliştirilmesi bağlamında AB ülkelerinde medya okuryazarlığı. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 20.08.2023
• Durmaz, Ş., & Okumuş, B. (2021). İş hayatında kuşaklar arası farklılıklar ve z kuşağı. Pearson Journal of Social Sciences & Humanities, 6(16), 47-68.
• Dursun, D. (2013). Siyaset ve birey: Siyasal katılma. İçinde D. Dursun & M. Altunoğlu. (Ed.), Siyaset bilimi (s. 90-121). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Erdem, C., & Eğmir, E. (2020). Demokrasi ve eğitim: Kavramsal bir inceleme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 159-171.
• Erden Ayhün, S. (2013). Kuşaklar arasındaki farklılıklar ve örgütsel yansımaları. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-112.
• Eroğul, C. (2012). Siyasal katılma. İçinde E. A. Gökhan Atılgan. (Ed.), Siyaset bilimi, kavramlar, ideolojiler disiplinler arası ilişkiler. İstanbul: Yordam Kitap.
• Erten P. (2019). Z kuşağının dijital teknolojiye yönelik tutumları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 190-202.
• Fedayi, C. (2011). Siyaset bilimi. Ankara: Kadim Siyaset.
• Geçkil, F. (2020). Türk siyasal yaşamında referandum süreçleri ve yazılı basın: Siyasal bilgilenme ve siyasal katılım bağlamında Türk yazılı basınının referandum süreçlerine yaklaşımı. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Geyik, A. (2021). Türkiye’de Katılımcı demokrasi: Küçükçekmece Kent Konseyi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Giddens, A. (1993). Sociology. Cambridge: Polity Press.
• Görücü, V. (2021). Katılımı etkileyen faktörler ve katılım yolları. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(22), 155-202.
• Güldü, Ö., & Kart, N. M. (2009). Toplumsal cinsiyet rolleri ve siyasal tutumlar: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(3), 98-116.
• Gülmez, M. (2001). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: TODAİ Yayınları.
• Huntington, S. P., & Nelson, J. M. (1976). No easy choise: Political participation in devoloping countries. Harvard University Press.
• İnce, F. (2018). Kuşaklar arası etkin iletişim ve davranış. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kadıoğlu, A. (2008). Vatandaşlık ve siyasal katılım (citizenship and political participation) Ergun Özbudun’a Armağan (In Honor of Ergun Özbudun). Ankara: Yetkin Basım Yayım.
• Kahraman, A. B. (2011). Siyasal katılımın sosyolojik analizi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kalaycıoğlu, E. (1983). Karşılaştırmalı siyasal katılma siyasal eylemlerin kökeni üzerine bir inceleme. İstanbul: Gür-Ay Matbaası.
• Kan, Ç. (2009). Değişen değerler ve küresel vatandaşlık eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(3), 895-904.
• Kapani, M. (2007). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kapil, Y., & Roy, A. (2014). A critical evaluation of generation z at workplaces. International Journal of Social Relevance & Concern. 2(1), 10-14.
• Kaymaz Mert, M. (2021). Demokrasi, siyasi temsil ve kadınlar: Türkiye, Hindistan ve Yeni Zelanda üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Kemp, S. (2021). Digital 2021: The latest insights into the ‘state of digital’. (https://wearesocial.com/uk/blog/2021/01/digital-2021-the-latest-insights-into-he-state-of-digital/).
• Keyman, F., & İçduygu, A. (1998). Türk Modernleşmesi ve Ulusal Kimlik Sorunu: Anayasal vatandaşlık ve demokratik açılım olasılığı. İçinde A. Ünsal (Ed.). 75. yılında tebaa’dan yurttaş’a doğru İçinde (s. 169-180). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Kılıçbay. M. A. (2006). Siyasetin bu mu Türkiye. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Kılıklı, M. (2019). X ve Y kuşağı bağlamında öğretmenlerin ekstra rol davranışını açıklayan öncüller: Antalya ve Denizli’deki özel okullarda bir araştırma. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Kışlalı, T. A. (2006). Siyasal sistemler: Siyasal çatışma ve uzlaşma. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kim, C. L. (2012). Siyasal katılma ve uyarılmış olma. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 34(1-4), 89-121.
• Köse Çal, E. (2023). Platon’un devlet kitabı üzerinden Antik Yunan’da Oikos ve kadınlar hakkında bir tartışma. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 6(2), 182-194.
• Lipson, L. (1993). Demokrasinin felsefesi. (Mustafa Erdoğan, Çev.). Ankara: Seçme Yazılar.
• Macionis, J. J. (2013). Sosyoloji. (V. Akan, Çev.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Manville, P. (2014). Brook the origins of citizenship in ancient athens. New Jersey: Princeton University Press.
• Marien, S., Hooghe, M., & Quintelier, E. (2010). Inequalities in noninstitutionalised forms of political participation: A multi-level analysis of 25 countries. Political Studies, 58, 187-213.
• Marshall, T. H. (2016). Class, citizenship and social development. İçinde Blaug, R. & Schwarzmantel, R. (Ed.), Democracy: A reader (2nd ed.). Newyork: Columbia University Press.
• Mccrindle, M., & Wolfinger, E. (2010). Generations defined. Ethos. 18(1), 8-13.
• Meriç, Ö. (2014). Dijital demokrasi: Türkiye'de yeni medya ve siyasal katılım. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Nie, N. H., Verba, S., & Converse, P. (1989). Siyasal katılma kamuoyu ve oy verme davranışı. Ankara: Siyasi İlimler Türk Derneği Yayınları.
• Okur Çakıcı, F. (2014). Seçmen tercihinin belirmesinde lider faktörü: Doğu Karadeniz örneği. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Oxfam. (2015). Education for global citizenship: A guide for schools. (http://www.oxfam.org.uk/education/global-citizenship/global-citizenship-guides) Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• Özden, M. (2023). Vatandaşlık pratiği ve denge unsuru olarak katılımcı demokrasi: Avantajlar ve açmazlar üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilimler Metinleri, 2, 209-222.
• Özkazanç, A. (2009). Toplumsal vatandaşlık ve neo-liberalizm sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(1), 247-274.
• Öztekin, A. (2018). Siyaset bilimine Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Poggi, G. (2011). Devlet, doğası, gelişimi ve geleceği. (Aysun Babacan, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Print, M. (2012). Teacher pedagogy and achieving citizenship competences ın schools. İçinde Print, M. and Lange, D. (Ed.), Schools, curriculum and civic education for building democratic citizens (s. 113-128). Rotterdam: Sense Publishers.
• Rooij, E. A., & Reeskens, T. (2014). Conventional and unconventional political participation. İçinde W. Arts, & L. Halman (Ed.). Value contrasts and consensus in present-day Europe. Boston: Brill.
• Rucht, D. (2007). The spread of protest politics. İçinde R. Dalton, & H. Klingemann. (Ed.) The Oxford handbook of political behavior. Oxford: Oxford University Press.
• Sakarya, İ. (2016). Katılımcı demokrasi ve kent hakkı çerçevesinde Çanakkale’de yerel siyaset. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Salkın, M. E. (2021). Ak Parti döneminde siyasal katılım ile toplumsal hareketler ilişkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Sarıca, M. (1977). Siyasi düşünce tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Schmidt. M. G. (2002). Demokrasi kuramlarına giriş. Ankara: Vadi Yayınları.
• Sevinç, İ., & Palavar, A. A. (2021). Türk siyasetinde kadınların intihap (Seçme ve Seçilme) hakkı elde etme süreci ve Ekekon Gazetesine Yansımalar. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 10(19), 195-207.
• Sezal, İ. (2003). Toplum ve aile. İçinde İ. Sezal (Ed.), Sosyolojiye giriş. Ankara: Martı Yayınevi.
• Smith, R. M. (2002). Modern citizenship. İçinde Engin F. Isin & Bryan S. Turner. (Ed.) Handbook of citizenship studies. (s. 105-117). London: SAGE Publication.
• Stockemer, D. (2014). What drives unconventional political participation? A two level study. The Social Science Journal, 51, 201-211.
• Strauss, W., & Howe, N. (1997). The fourth turning: An American prophecy. New York: Broadway Books. Şenbir, H. (2004). Z “son insan mı?”. İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Şengüleç, M. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin (X kuşağı), sosyal bilgiler öğretmen adaylarının (Y kuşağı) ve 8. sınıf öğrencilerinin (Z kuşağı) 21. yüzyıl becerilerine bakışı. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Taş, H. Y., & Kaçar, S. (2019). X, Y ve Z kuşağı çalışanlarının yönetim tarzları ve bir işletme örneği. OPUS Uluslararası toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 645-675.
• Tekeli, İ. (2012). Türkiye İçin STK'lar ve katılımcı demokrasi yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tong, J. (2003). The gender gap in political culture and participation in china. Communist and Post-Communist Studies, 36, 131-150.
• Ulubey, Ö. (2015). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programının yaratıcı drama ve diğer etkileşimli öğretim yöntemleri ile uygulanmasının akademik başarıya ve demokratik değerlere bağlılığa etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Uluç, A. V. (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin toplumsal ve siyasal yapısı Mardin örneği'nde siyasal katılım. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024.
• Uysal, B. (1984). Siyasal katılma ve katılma davranışına ailenin etkisi. Ankara: TODAİE.
• Yalçın, A. (1983). İktisadi doktrinler ve sistemler tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Yavuz, R. B. (2023). Antik Yunan’da yurttaş olmak ya da olmamak: Polisin iki yüzü. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(24), 23-34.
• Yayla, A. (2015). Siyaset bilimi. Ankara: Adres Yayınları.
• Yıldırım, C. (2018). Ortaöğretim öğrencilerinin demokratik vatandaşlık tutumlarının resmi ve örtük program açısından incelenmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. Erişim Tarihi: 01.03.2024. Yüksekbilgili, Z. (2013). Türk tipi Y kuşağı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(45), 342-353.
• Zemke, R., Raines, C., & Filipczak, B. (1999). Generations at work: Managing the class of Veterans, Boomers, X-ers, and Nexters in your workplace. New York: Amacon.