EDEBİYAT, İLETİŞİM VE TOPLUM İLİŞKİSİNİ KURMAYA KATKI SAĞLAYAN ÖNCÜ YAKLAŞIMLAR

Year 2020, Issue: 50, 117 - 132, 28.07.2020

İbrahim Hakan Dönmez

Abstract

Bu çalışmada, edebiyatın sosyolojik analizlerinden başlayıp bu analizlerin kapsamının medya metinlerine uzanmasına katkı sağlayan süreçteki literatür zincirinin ilk halkaları ortaya konmaya çalışılacaktır. Edebiyattan sosyolojik açıdan yararlanma arayışı edebiyatın doğuşundan itibaren hep var olmuştur. Sosyal bilim alanında çalışan akademisyenler edebi metinlerin içeriğinden yararlanabilmenin yollarını keşfetmek için kafa yormuşlar ve bu çabanın sonucu elde edilen birikim bu gün haber, reklam, sinema gibi her türlü kitle iletişim medyasında yer alan metinleri kapsayacak genişlikte yol gösterici bir literatürün oluşmasını sağlamıştır. Bir metnin gerçek öznesinin yazarın kendisinden ziyade, yazarın ait olduğu toplumsal grup olarak görülmesi, yani dil ve kültürün metnin şekillenmesindeki payının vurgulanması, metne bir röntgen filmi gibi bakılarak ait olduğu toplumsal yapı ile ilgili ipuçları vereceği anlayışını doğurmuştur. Medya metinleri üzerinde sorduğumuz pek çok sorunun ilk başlarda edebi metinlere sorulduğunun bilinmesi, edebiyat ve toplum temalı çalışmaları anahtar bir noktaya getirmektedir. Bu nedenle iletişim çalışmalarına yönelen araştırmacıların işe kurmacadan başlamaları ve kurmaca ile gerçeklik iddiasındaki medya metinleri arasında, dilbilim çalışmalarından da yararlanıp bir köprü kurarak zorlu patikayı takip etmeleri gerekmektedir. Bu çalışmayla bu gün yaygınlaşmış olan farklı yöntem ve metotlarla medyaya yönelik analiz yaklaşımlarının meşruiyet temelleri daha açık olarak görülebilecektir. Bu kapsamda edebiyat ve toplum ilişkisine iletişim boyutuyla katkı sağlayan, Lowenthal, Hoggard, Goldman, Williams, Eskarpit gibi yazarları içine alan literatür ele alınmıştır.

Keywords

Edebiyat Sosyolojisi, İletişim Sosyolojisi, Toplumsal Gerçeklik, Kurmaca, Metin

References

• Anderson Perry (2004) Tarihsel Materyalizmin İzinde, Çevirenler: Mehmet Bakırcı, H. Gürvit, İstanbul: Belge Yayınları.
• Bauman, Zygmunt ve Mazzeo, Ricardo, (2019) Edebiyata Övgü, Çeviren: Akın Emre Pilgir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Zygmunt (2015), Özgürlük, Çeviren: Kübra Eren, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bahtin, Mihail M. (2001) Karnavaldan Romana (Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar), Derleyen: Sibel Irzık, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bahtin, Mihail M. (2005) Rabelais Ve Dünyası, Çeviren: Çiçek Öztek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bourdieu, Pierre (2015) Akademik Aklın Eleştirisi (Pascalca Düşünme Çabaları), Çeviren: P. Burcu Yalım, İstanbul: Metis Yayınları.
• Carlaui, J. C & Fillox J. C. (1985) Edebi Eleştiri, Çeviren: Ayşe Hümeyra Çakmaklı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Eagleton, Terry (1990) Edebiyat Kuramı, Çeviren: Esen Tarım, İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Escarpit, Robert (2012) “Edebiyat Sosyolojisi” Edebiyat Sosyolojisi İçinde, Türkçesi: Salih Özer, Editör: Köksal Alver, Sayfa 65-82, Ankara: Hece Yayınları.
• Fulford, Robert (2015) Anlatının Gücü (Kitle Kültür Çağında Hikayecilik), Türkçesi: Ezgi Kardelen, İstanbul: Kollektif Kitap Bilişim ve Tasarım Ltd. Şti.
• Game, Ann ve Metcalfe, Andrew (1999) Tutkulu Sosyoloji, Çeviren: Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Goldmann, Lucien (2005) Roman Sosyolojisi, Çeviren: Ayberk Erkay, Ankara: Birleşik Yayınevi.
• Hoggart, Richard (1966) Literature and Society, The American Scholar, Sayfa: 277-289, Cilt: 35, Sayı: 2, Spring.
• Kejanlıoğlu, Beybin (2007) ) Eleştirel Teorinin “diğerleri”nden Leo Lowenthal, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayfa: 181-199, Sayı: 110.
• Lowenthal, Leo (1989) “On Sociology of Literature” içinde Critical theory and society: A reader, Editörler: Stephen Eric Bronner ve Douglas Mackay Kellner, Sayfa: 40-51, London: Routledge.
• Lucacs, Georg (1987) Avrupa Gerçekliği, Çeviren: Mehmet H. Doğan, İatanbul, Payel Yayınları.
• Lucacs, Georg (2011) Roman Kuramı, Çeviren: Cem Soydemir, İstanbul: Metis Yayınları.
• Michaud, Guy (2012) Bir Disiplin Olarak Edebiyat Sosyolojisinin Kurulması, Edebiyat Sosyolojisi İçinde, Çeviren: Hilmi Uçan, Editör: Köksal Alver, Sayfa: 53-65, Ankara: Hece Yayınları.
• Merrill, Francis E.(2012) “Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar”, Edebiyat Sosyolojisi İçinde, Türkçesi: Köksal Alver ve Mustafa Fişne, Sayfa: 101-115, Ankara: Hece Yayınları.
• Moran, Berna (1994) Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Musil, Robert (1993) Yaşarken Açılan Miras, Çeviren: Ahmet Cemal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• zer, Ömer (2013) Haber Roman (George Orwell ve Yaşar Kemal'den Örneklerle Edebi Gazetecilik /Röportaj), Eskişehir: Literatürk Academia.
• Peirce, C. P., (1931) The Collected Papers of Charle Sander Peirce, Harvard Ünv. Pres.
• Sapiro, Gisele (2019) Edebiyat Sosyolojisi, Çeviren: Ertuğrul Cenk Gürcan, Ankara: Doğu Batı yayınları.
• Swingwood, Alan (2012) “Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar”, Edebiyat Sosyolojisi içinde, Türkçesi: Kaya Bayraktar, Editör: Köksal Alver, Sayfa: 101-113, Ankara: Hece Yayınları.
• Şan, M. Kemal (2012) “Edebiyat Sosyolojisinin Tarihinden Basamaklar” Edebiyat Sosyolojisi İçinde, Sayfa: 115-127, Editör: Köksal Alver, Ankara: Hece yayınları.
• Tilbe, Ali (2004) “Sartre’ın Bekleyiş Adlı Romanına Goldman’cı Bir Yazın Toplumbilimsel Yaklaşım” Edebiyat Sosyolojisi İncelemeleri içinde, Editör: Köksal Alver, Sayfa: 93-116, Ankara: Hece Yayınları.
• Williams, Raymond (1990) Marxizm ve Edebiyat, Çeviren: Esen Tarım, İstanbul, Adam Yayınları.
• Williams, Raymond (2010) Kültür ve Meteryalizm, Türkçesi: Ferit Burak Aydar, İstanbul: Sel Yayıncılık.