19. Yüzyıl Osmanlı Bürokratik Yapısının Jön Türk Düşüncesinde Eleştirisi: “Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı” Üzerinden Bir Analiz

Year 2018, Issue: 47, 448 - 466, 11.12.2018

Ülkü Ayşe Oğuzhan Börekçi

Abstract

Modernleşme çabalarının etkisi neticesinde Osmanlı Devleti’nin klasik bürokratik yapısında 19. Yüzyılda önemli bir değişim yaşanmıştır. Osmanlı Devleti’nin Batı karşısında aldığı siyasi ve askeri yenilgiler, Batı’nın üstünlüğünü ve bunun nedenlerini tartışmaya ve çözüm önerileri aramaya sevk etmiştir. Devletin gerilmesinin önüne geçebilmek için Batılılaşmanın hızı artarken, bunun toplum ve siyaset üzerindeki etkileri de önemli bir tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmaların odak noktalarından biri de bürokratik yapıdaki değişimdir.

Söz konusu değişimler Jön Türkler tarafından da dile getirilmiş, var olan sorunlar tespit edilerek, bunların nasıl üstesinden gelinebileceğinin yolları araştırılmıştır. Bu bağlamda dikkati çeken isimlerden biri, Jön Türkler içeresinde kayda değer bir yeri olan Mizancı Murad’dır. Bu çalışmada Mizancı Murad’ın “Turfanda mı Yoksa Turfa mı?” eseri kapsamında, dönemin bürokratik yapısındaki bozuklukların nasıl ele alındığı ve bunların nasıl giderebileceğine dair öneriler metin analizi yöntemiyle irdelenmiştir. Böylece Osmanlı Devleti’nin son dönemindeki bürokratik yapılanmaya ilişkin tespitler yapılmıştır.

Keywords

Bürokrasi, Jön Türk, Mizancı Murad, “Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı?”

Criticism of the 19th Century Ottoman Bureaucratic Structure in the Jön Turkish Thought: An Analysis on “Turfanda mı Yoksa Turfa mı?”

Abstract

As a result of the effects of modernisation efforts, there had been an important change in the classical bureaucratic structure of Ottoman Empire in the 19th century. The defeats of Ottoman Empire to the West both in politics and military led to the discussions on the superiority of the West and the reasons of this, and solutions were tried to be found.
While Westernisation accelerated in order to stop the government’s regression, its effects on the society and politics had become an important discussion topic. One of the focuses of
these discussions was the change in the bureaucratic structure.

These changes were also voiced by the Young Turks, and the existing problems were determined and solutions were tried to be found to these problems. In this respect, one of the notable names is Mizancı Murad, who had an important role in the Young Turks. In this study, in the scope of Mizancı Murad’s work called“Turfanda mı Yoksa Turfa mı?”, how defects of the bureaucratic structure of the period were approached and the suggestions on how to correct these defects are studied via text analysis method. Thus, observations are made on bureaucratic structuring in the final period of Ottoman Empire.

Keywords

Bureaucracy, Jön Turkish Mizancı Murad, Turfanda Mı Yoksa Turfa Mı?.

References

• Ahmad, Feroz, (1984 ). 1908 – 1914 İttihat ve Terakki, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Akşin, Sina, (1985). Jön Türkler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopodisi, Cilt: 3, , İstanbul: İletişim Yayınları, s. 812-843.
• Akşin, Sina, (1987). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İstanbul: Remzi Kitabevi,
• Aydın, Suavi, (2002). İki İttihat – Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset, M.Ö. Alkan (ed), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 117 – 128.
• Başlı, Şeyda, (2010). Osmanlı Romanının İmkanları Üzerine İlk Romanlarda Çok Katmanlı Anlatı Yapısı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, Niyazi (Tarihsiz). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu – Batı Yayınları.
• Çetin, Nurullah, (2002). II. Abdülhamit Dönemi Türk Romanı (1878 – 1908), Hece Dergisi Roman Özel Sayısı, 65-66- 67, s. 34 – 52.
• Findley. Carter V, (1985).19. YY’DA Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Gelişme, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt. 1, İstanbul, İletişim Yayınları, s. 259-262.
• Findley. Carter V, (2011), Tanzimat, Reşat Kasaba (ed), Türkiye Tarihi 1839-2010, İstanbul: Kitap Yayınevi, s. 37-70.
• Güler, Tahsin, (2014). Osmanlı’da Siyaset Ve Bürokrasi İlişkilerinin Tarihi Seyri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,.19(4), s.311- 336.
• Heper, Metin, (1983). Bürokrasi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Heper, Metin, (1985). 19. YY’da Osmanlı Bürokrasisi, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt. 1, İstanbul: İletişim Yayınları, s.245-258.
• Kalaycıoğlu, E. ve Sarıbay, A. Y., (2000), Tanzimat: Modernleşme Arayışı ve Politik Değişme, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, İstanbul: Alfa Yayınları, s. 3-22.
• Karpat, Kemal, (2012). Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Lewis, Bernard, (1996). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Metin Kıratlı (çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Şerif, (1983). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif, (1991). Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif, (2000). Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar Merkez – Çevre İlişkileri, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, , İstanbul: Alfa Yayınları, s. 79-104.
• Mardin, Şerif, (2009). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Murad, Mehmed, (2006). Turfanda Mı, Yoksa Turfa Mı?, İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Ortaylı, İlber, (2000). Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (der.), Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, İstanbul: Alfa Yayınları, s. 125-136.
• Söğütlü, İlyas, (2010). Jön Türk Düşüncesinde Modernlik ve Modernleşme, Doğu Batı, 54, Osmanlılar IV, s. 219, 242.
• Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük. tdk. gov.tr.
• Tunaya, Tarık Zafer, (2010). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Weber, Max, (1983). Bürokrasi ve İktidar, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, Erik Jan, (2003). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.