Sosyal Algılamada Medyanın Haberleşme Etiği: Ankara-Konya Alan Araştırması

Year 2016, Issue: 42, 353 - 375, 22.07.2016

Zülfikar Damlapınar Şükrü Balcı

Abstract

Medyada haberlerin meslek etiğine uygun olarak yapılandırılıp yapılandırılmadığına dair sosyal algılamayı incelemeye odaklı bu çalışma; Ankara ve Konya merkezlerinde 1273 katılımcıyla gerçekleştirilen alan araştırma bulgularına dayanmaktadır. Kitle iletişim araçlarıyla yürütülen haberleşmenin toplum tarafından nasıl algılandığı ve yorumlandığı, bu araçların bulunduğu sistemle ve hizmet ettiği toplumla ilişkisini anlamak ve düzenlemek açısından gereklidir. Haberleşmenin etik ya da ahlâki normlarının belirlenmesinde bu açıdan sosyal algının ölçülmesi önemlidir. Araştırmanın ortaya koyduğu en belirgin sonuçlardan biri, haberleşme sürecinde en güçlü faktör, mesleki etik ve sorumluluktur. Sosyal algıda bu faktörü açıklayan değişkenler; halkın değer ve inançlarını incitmekten kaçınmanın önemli görülmesi, halkı bilgilendirme/bilinçlendirme ile halktan gizlenen hakikatlerin açıklanması görevinin medyaya yüklenmesi, gazetecilik mesleğinin onurunun korunmasıdır. Bu sonuçlar, Türkiye’de medya kurumları ile toplum arasındaki tartışmalı münasebetlerin haberleşme etiğine dayalı boyutları hakkında önemli ipuçları sunmaktadır.

Keywords

Haber Etiği, Habercilik, Sosyal Algılama, Medya, Ankara, Konya

The Social Perception of the Communication Ethics of the Media: A survey in Ankara and Konya

Abstract

This study aims to explore the social perception of the implementation of professional ethics guidelines in the news coverage in the media and is conducted in the cities of Ankara and Konya on 1273 participants. For an understanding and regulation of the relationship of the media with the social system within it works, it is required to have an insight of the user perception and interpretation of the communication process that is mediated by way of the mass communication media. An assessment of social perception is essential to define a level for ethical and moral norms of journalism. One of the most explicit results of the study focuses on the factor of professional ethics and responsibility. The variables pointing to this factor are, stressing the importance of avoiding offending of established values and beliefs, charging the media with the duty of informing/awakening the public and exposing the facts that are concealed from the public, and the protection of the professional honor of journalism.

Keywords

News Ethics, Journalism, Social Perception, The Media, Ankara, Konya

References

• Adaklı, G. (2010), “Gazetecilik Etiğini Belirleyen Yapısal Unsurlar: Mülkiyet ve Kontrol Sorunu”, Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (Eds.), Televizyon Haberciliğinde Etik, Ankara: Fersa Yayıncılık, s. 61-96.
• Akdemir, S. (1993), “Gazetecilik Meslek Ahlakına Yönelik Olarak Uluslararası Alanda Ortaya Çıkan Yeni Gelişmeler ve Türkiye’deki Durum”, Kurgu Dergisi, 12, s. 215-244.
• Arslan, E. ve Arslan, B. (2016), “Türkiye’de Yerel Gazete Yöneticilerinin Meslek Etiği Algısı”, Selçuk İletişim, 9 (2), s. 174-204.
• Atabek, N. (2006), “Gazete Haberlerinde Etik Standartların Yükseltilmesinde Okur Temsilcisinin Rolü”, Selçuk İletişim, 4 (2), s. 5-17.
• Balcı, Ş.; Bekiroğlu, O. ve Gölcü, A. (2013), “Gazeteciliğin Bitmeyen Tartışması: Gazetecinin Etik ve Sorumluluğu”, Metin Işık (Ed.), İletişim ve Etik, Konya: Eğitim Kitabevi, s.185-218.
• Belsey, A. ve Chadwick, R. (1998), Medya ve Gazetecilikte Etik Sorunlar. Nurçay Türkoğlu (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ceylan, Y. (2012), “Toplumsal Değerler ve Medya Etiği”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (7), s. 45-58.
• Cohen-Almagor, R. (2002), İfade Medya ve Etik, S. Nihat Şad (Çev.), Ankara: Phoenix Yayınları.
• Constantin, E. C. (2010), “Ethics and Individual Behavior”. Professional Communication and Translation Studies, 3 (1-2), p. 15-18.
• Çaplı, B. (2002), Medya ve Etik, Ankara: İmge Kitabevi.
• Çığ, Ü. ve Çamuroğlu Çığ, E. (2011), “Haber Endüstrisi ve Gazetecilik Etiği”, İş Ahlakı Dergisi, 4 (8), s. 25-60.
• Çotuksöken, B. (2003), “Felsefe Açısından Etik: Tanımlar - Sınırlar”, Türkiye Mühendislik Haberleri, Sayı: 423.
• Damlapınar, Z. (2008), “Medya ve Siyasete Güvenilirlik: ‘Medya Siyaseti’nin Toplumsal Algılanmasına Bağlı Faktörler”, Zülfikar Damlapınar (Ed.), Medya ve Siyaset, Konya: Eğitim Kitabevi, s. 187-207.
• Elma, C.; Kesten, A., Dicle, A. N. ve Uzun, E. M. (2010), “Türkiye’de Medya Okuryazarlığı Eğitimi: Medyanın İşleyişi ve Etik İlkeler Açısından Bir Değerlendirme”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10 (3), s. 1409-1458
• Erdem, H. (2003), Ahlâk Felsefesi, Konya: Hüner Yayınları.
• Erimli, B. (2014) “Gazetecilik Meslek İlkelerinin Uygulanmasını Engelleyen Unsurlar ve Çözüm Önerileri”, İnsan & İnsan, 1, s. 23-34.
• Evers, H. (2010), “Medya Etiği”, Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel (Eds.), Televizyon Haberciliğinde Etik, Ankara: Fersa Yayıncılık, s. 45-59.
• Gülsünler, M. E. (2010), “İletişim Etiği ve Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Mesleki Etik Kurallarına Bakışı”, Selçuk İletişim, 6 (2), s. 158-173.
• Hanna, M. (2005), “Ethics (of journalism)”, Bob Franklin, Martin Hammer, Mark Hanna, Marie Kinsey and John E. Richardson (Eds.), Key Concepts in Journalism Studies, London: Sage Publications.
• Hatemi, H. (1976), Özellikle Türk Basını Açısından Basın Ahlâkı, İstanbul: Çığır Yayınları.
• İrvan, S. (2003), “Medya ve Etik”, Sevda Alankuş (Ed.), Medya Etik ve Hukuk, İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları, s. 51-83.
• İrvan, S. (2006), “Kıbrıslı Türk Gazetecilerin Mesleki ve Etik Değerleri”, Küresel İletişim Dergisi, 1, s. 1-14.
• Kılıç, D. (2005), “Haber Yapma Sürecinin Belirleyici Unsurları ve Basın Ahlakı”, Selçuk İletişim, 3 (4), s. 130-141.
• Koloğlu, O. (2012), “Türkiye’de Basın Meslek İlkelerinin Evrimi”, Sosyoloji Dergisi, 3 (5), s. 71-84.
• Kovach, B. ve Rosenstiel, T. (2007), Gazeteciliğin Esrarları, Serdar Göktaş (Çev.), Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Kurtbaş, İ.; Göker, G. ve Doğan, A. (2009), “Yerel Medya Sorunsalları ve Sektör Çalışanlarının Sorunlara Bakışları: Elazığ İli Örneği”, Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi: Akademia, 1 (2), s. 20-41.
• Mora, N. (2008), “Medya ve Kültürel Kimlik”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5 (1), s. 1-14.
• Morresi, E. (2006), Haber Etiği Ahlaki Gazeteciliğin Kuruluşu ve Eleştirisi, Fırat Genç (Çev.), Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Özden, H. Ö. (2011), “İletişim Araçlarının Türk Ahlak Anlayışı Açısından Değerlendirilmesi”, Atatürk İletişim Dergisi, 2, s. 141-158.
• Poyraz, H. (2011), “Medyada ‘Ahlak’ı Aramak”, İş Ahlakı Dergisi, 4 (8), s. 115- 128.
• Rao, S. and Wasserman, H. (2007), “Global Media Ethics Revisited: A Postcolonial Critique”, Global Media and Communication, 3 (1), s. 29-50.
• Starck, K. (2001), “What’s Right/Wrong with Journalism Ethics Research?”, Journalism Studies, 2 (1), s. 133–152.
• Şahin, H. (2016), “Medya Etiği ve Yapısal Gerçekler”, Medya Etik, Ferlal Örs (Ed.), İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Şahin, K. (2011) “Kültürel Yozlaşmaya Neden Olan Bir Unsur Olarak Televizyon”, Sosyal Bilimler, 1 (1), s. 243-277. Taş, O. (2012), Gazetecilik Etiğinin Mesleki Sınırları Profesyonellik, Piyasa ve Sorumluluk, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türk, M. S.; Bıyık, A., Güven, A. ve İşi, A. (2013), “Türk Gazetecilerin Haber Yayınlama Kriterlerine Yönelik Bir Araştırma”, NWSAHS-Humanities Sciences, 8 (4), s. 321-331.
• Ülken, H. Z. (2001), Ahlâk, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ünlüer, A. O. (2006), “Medyada Etik Söylem ve Medya Etiğini Biçimleyen Temel Belirleyiciler Üzerine Bir Değerlendirme”, Küresel İletişim Dergisi, 2, s. 1-15.
• Ward, S. J. A. (2005), “Philosophical Foundations for Global Journalism Ethics”, Journal of Mass Media Ethics, 20 (1), p. 3-21.
• Ward, S. J. A. (2007), “Utility and Impartiality: Being Impartial in a Partial World”, Journal of Mass Media Ethics, 22 (2&3), p. 151-167.
• Ward, S. J. A. (2009), “Journalism Ethics”, Karin Wahl-Jorgensen and Thomas Hanitzsch (Eds.), The Handbook of Journalism Studies, New York and London: Routledge, p. 295-309.
• Yeşil, M. M. (2014), “Gazeteciliğin Etik Kuralları, İhlaller ve Olası Önlemler: Gazetecilerin Etik Algılaması, Görüş ve Önerileri- Nitel Bir Araştırma”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (2), s. 1665-1684.
• Yılmaz, N. (2009), “Yerel Basının Etik Sorunları”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, s. 131-143.