Değişen Sinema Anlayışları Çerçevesinde Türk Filmlerinde Evlilik ve Boşanma

Year 2015, Issue: 41, 299 - 312, 31.12.2015

Gülseren Şendur Atabek Sevcan Sönmez Deniz Bilge

Abstract

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de evlilik kurumu temel toplumsal kurumlardan biridir. Ancak, 1990’lı yıllardan sonra bu temel kurumda sonucu boşanma ile biten çatlaklar oluşmaya başlamıştır. Toplumsal yaşamdaki bu önemli değişim, filmler aracılığı ile de sıklıkla ele alınan konular arasındadır. Günümüz toplumlarında sinema hem kapitalist kültürün bir parçası, hem de sunduğu içeriklerle kültürün oluşturucusu ve taşıyıcısıdır. Toplumsal kurumlara ilişkin temsillerin sinema filmleri aracılığı ile dolaşıma girmesi iki açıdan önem taşımaktadır: Temel toplumsal kurumlara filmler aracılığıyla anlamlar yüklenirken, aynı zamanda bu filmler, toplumun belli kurumlara bakışını da biçimlendirmektedir. Bu çalışmada evlilik ve boşanma ilişkisinin 1960-1980 arası Yeşilçam filmlerinde; 1980 dönemi kadın filmlerinde ve 1990 sonrası “Yeni Sinema” anlayışı çerçevesinde nasıl kurulduğu analiz edilmiştir. Böylelikle, filmlerde boşanma nedenleri ve boşanma sonrası travmalar bakımından, dönemsel ve sinemasal yaklaşım farklılıkları olup olmadığı sorgulanmıştır. Yapılan analiz sonucunda, 1980 öncesi filmlerde orta sınıf aile değerleri yüceltilmekte ve boşanma kabul edilemez bir durum olarak nitelendirilmekteyken, 1980 sonrası filmlerinde boşanmanın kabul edilebilir, olağan bir durum olarak sunulduğu bulgulanmıştır.

Keywords

Türk Sineması, Aile Değerleri, Evlilik ve Boşanma

Marriage and Divorce in Turkish Films through Changing Cinematographic Approaches

Abstract

Family is a fundamental social institution in Turkey, as it is all over the world. However, after 1990’s, this fundamental institution had been disrupted with eventual divorces. This important social change is one of the issues which the films frequently handled. In contemporary societies, cinema is both a product of the capitalist culture, and through its content, a producer and carrier of this culture. Circulation of the representations of social institutions by films is important for two reasons: while the films construct the meanings for fundamental social institutions, these films, at the same time, shape the social comprehension of such institutions. This study analyzes how marriage and divorce are associated in Yeşilçam (1960-1980); “Women Films” (1980-1990) and “New Cinema” (after 1990) periods in Turkish cinema. Thus, the differences of divorce reasons and postdivorce traumas through different cinematographic periods and approaches are questioned. Our analysis revealed that pre-1980 films glorified middle class family values and post1980 films represented divorce as an ordinary and acceptable issue.

Keywords

Turkish Cinema, Family Values, Marriage and Divorce

References

• Abisel, N. (2005). “Türk Sinemasında Aile”, Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix.
• Bell, P. (2001). “Content Analysis of Visual Images”, Theovan Leeuwen and CareyJewit (Ed.), Handbook of Visual Analysis, London: Sage, s. 10-34.
• Bilge, D. ve Sönmez, S. (2010). “1980’li Yıllarda Türk Sinemasında “Dul” Kadın İmgesi”. Çoban-Döşkaya, F. (Ed.), 21. Yüzyılın Eşiğinde Kadınlar, Değişim ve Güçlenme, Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi (13-16 Ekim 2009) Bildiri Kitabı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, s.464-473.
• Bilgiç, F. (2002). Türk Sinemasında 1980 Sonrası Üslup Arayışları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bora, A. & Üstün, İ. (2008). Sıcak Aile Ortamı Demokratikleşme Sürecinde Kadın ve Erkekler. İstanbul: TESEV.
• Boratav, K. (2008). “İktisat Tarihi (1981-2002)”, Tanör, B., Boratav, K. ve Akşin S. (Ed), Türkiye Tarihi Bugünkü Türkiye 1980-2003. İstanbul: Cem.
• Carr, E. H. (1996). Tarih Nedir?, (M. G. Gürtürk, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Çalışlar, A. (1996). “Çevirenin Önsözü”, Sanat ve Edebiyat: Marx, Engels, Lenin (A. Çalışlar Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Çavlin, A. (2014). “Türkiye’de Boşanma”, M. Turğut & S. Feyzioğlu (Ed.), Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler, İstanbul: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Sosyal Politika Serisi No: 7, s. 197-208.
• Çayıroğlu, D. (2014). Sosyolojide Sinema Filmlerinin Eğitsel Araç Olarak Kullanılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Demiray, E. (1999). Türk Sinemasında 1960- 1990 Yılları Arasında Çekilmiş Filmlerde Kentsel Aile. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Diken, B.&Lautsen C. B. (2010). Filmlerle Sosyoloji. İstanbul: Metis.
• Duben, A. (2006). Kent, Aile, Tarih. İstanbul: İletişim.
• Duvergé, M. (1990). Metodoloji Açısından Sosyal Bilimlere Giriş (Ünsal Oskay Çev.). İstanbul: Bilgi.
• Engels, F. (1990). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, (K. Somer, Çev.). Ankara: Sol.
• Ghiglione, L. (1990). The American Journalist: Paradox of the Press. Washington: Library of Congress.
• Good, H. (1987). “The Image of Journalism in American Poetry”, American Journalism, 4 (3), s. 123-132. Good, H. (1989). Outcast: The Image of Journalists in Contemporary Film. Metuchen, N.J.: The Scarecrow Press.
• Kalkan, F. (1988). Türk Sineması Toplumbilimi. İzmir: Ajans Tümer.
• Karagül, E. M. (2006). Türk Sinemasında 70-80 Dönemi Kayıp Kuşak ve Erotik Sinema. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kavas, S. (2010). Eğitimli ve Çalışan Kadınların Boşanma Sonrası Tecrübeleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ryan, M. &Kellner, D. (1997). Politik Kamera: Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası (E. Özsayar Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Kongar, E. (1993). İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı Cilt 1-2. İstanbul: Remzi.
• Koç, İ. (2014). “Türkiye’de Aile Yapısının Değişimi: 1968-2011”, M. Turğut & S. Feyzioğlu (Ed.), Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler, İstanbul: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Araştırma ve Sosyal Politika Serisi No: 7, s. 24-54.
• Mütevellioğlu, N. ve Işık, S. (2009). “Türkiye’de Emek Piyasasında Neoliberal Dönüşüm”, Mütevellioğlu, N. ve Sönmez, S. (Ed.), Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Özgüç, A. (2012). Ansiklopedik Türk Filmleri Sözlüğü. İstanbul: Horizon International.
• Sancar, S. (2013). Erkeklik İmkansız İktidar Ailede Piyasada ve Sokakta Erkekler. İstanbul: Metis.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis.
• Öztürk, R. (2000). Sinemada Kadın Olmak. İstanbul:Alan.
• Şimşek, H.&Yıldırım, A. (2003). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve Ötesi.İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Toksöz, G. (2009). “Neoliberal Piyasa ve Muhafazakâr Aile Kıskacında Türkiye’de Kadın Emeği”, Mütevellioğlu, N. ve Sönmez, S. (Ed.), Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Yaşartürk, G. (2014). “Çekirdek Ailenin Kabusları: 2000’li Yıllar Türkiye Sineması’nda Çekirdek Aileye Değişen Bakış”, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(1), s. 1-28.