Sosyal Medyada Popüler Olma Arzusu ve Ahlaki Değerler Arasındaki İlişki: TikTok Örneği

Year 2025, Issue: 69, 21 - 44, 18.03.2025

Eyyüp Korkunç , Aslı Aydemir

https://doi.org/10.47998/ikad.1543987

Abstract

Günümüz dijital çağında, sosyal medya ortamları, bireylerin kendilerini ifade etmelerinin, topluluklar kurabilmenin ve dünyaya açılmanın ana araçları haline gelmiştir. Özellikle de genç ve orta yaş grubunda sosyal medya kullanımı daha yaygın olmakla birlikte daha çok YouTube, Instagram, WhatsApp gibi uygulamalar kullanılmaktadır. Son yıllarda ise bu platformlar içinde öne çıkan TikTok, kısa video içeriği ile milyonlarca kullanıcının dikkatini çekerek popüler kültür üzerinde belirgin bir iz bırakmaktadır. Ancak, TikTok’un sunmuş olduğu geniş erişim ve iletişim fırsatları, bazen ahlaki değerlerle çelişen durumlar da meydana getirebilmektedir. Özellikle kullanıcılar, estetik veya çekici beden imgeleri paylaşarak, beğeni ve takipçi sayılarını artırmayı hedeflemektedir. Bu durum, bireylerin ve toplumun genel ahlaki değerleri üzerinde bazı olumsuz sonuçlar oluşturabilmektedir. Bu noktadan hareketle bu çalışmada, TikTok’ta popüler olma arzusu ile yapılan paylaşımlar ile ahlaki değerler arasındaki karmaşık ilişkiyi incelemek ve bu dinamiklerin bireysel ve toplumsal etik üzerindeki yansımalarını detaylı bir şekilde ele almak amaçlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde, nitel analiz yöntemi olan “doküman analizi” yöntemi ile sesli ve görsel dokümanlardan olan videolar veri olarak toplanmıştır. Bu kapsamda, rastgele olmayan (tesadüfi olmayan) örnekleme yöntemlerinden “amaca yönelik örnekleme” tekniği kullanılarak TikTok uygulamasında yer alan “herkese açık” hesaplardan 2 hesap seçilerek her hesabın 3 paylaşımı analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, kullanıcıların sosyal medya uygulamalarında takipçi kazanmak, görünür olmak ve bu sayede de kazanç elde edebilmek için bedenlerini ve özel hayatlarını gözler önüne sermekten hiç çekinmediği hatta bu durumu normalleştirdiği görülmüştür. Bu bakımdan, popüler olma arzusu ne kadar yüksekse ahlaki değerlere bağlılığın o kadar düşük olduğu söylenebilmektedir.

Keywords

Sosyal Medya, Ahlak Felsefesi, Popüler Olma Arzusu, TikTok, Doküman Analizi

The Relationship Between Desire to be Popular on Social Media and Moral Values: The Case of TikTok

Abstract

In today’s digital age, social media environments have become the main means for individuals to express themselves, build communities and open up to the world. Especially in the young and middle age group, social media use is more common, and applications such as YouTube, Instagram, WhatsApp are mostly used. In recent years, TikTok, which stands out among these platforms, has left a distinct mark on popular culture by attracting the attention of millions of users with its short video content. However, the wide access and communication opportunities offered by TikTok can sometimes create situations that contradict moral values. In particular, users aim to increase the number of likes and followers by sharing aesthetic or attractive body images. This situation may have some negative consequences on the general moral values of individuals and society. From this point of view, this study aims to examine the complex relationship between moral values and the posts made with the desire to be popular on TikTok and to examine the reflections of these dynamics on individual and social ethics in detail. Within the framework of this purpose, videos, which are audio and visual documents, were collected as data with the “document analysis” method, which is a qualitative analysis method. In this context, using the “purposive sampling” technique, which is one of the non-random (non-random) sampling methods, 2 accounts were selected from the “public” accounts in TikTok application and 3 posts of each account were analysed. As a result of the analysis, it was seen that users do not hesitate to expose their bodies and private lives in order to gain followers on social media applications, to be visible and thus to gain profit, and even normalise this situation. In this respect, it can be said that the higher the desire to be popular, the lower the commitment to moral values.

Keywords

Social Media, Moral Philosophy, Desire to be Popular, TikTok, Document Analysis

References

• Abul, L. L. (2022, Mart, 20). Sosyal Medya ve Değişen Değerler. Diyanet Yayınları. https://yayin.diyanet.gov.tr/makale/sosyal-medya-ve-degisen-degerler/dr-lamia-levent-abul/sesli-makaleler/4611/142
• Ahmedi, E.Ş. (2023). Mahremiyet, Dindarlık ve Sosyal Medya Bağımlılığı Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi, 6(1), 25-46.
• Akıncı Vural, Z. B. & Bat, M. (2010). Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma. Journal of Yasar University Dergisi, 20(5), 3348-3382.
• Akpınar, M. E. (2021). TikTok akımlarının sosyal medyadaki eleştirisi: Twitter üzerinden yapılan eleştirilerin incelenmesi. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 363-381.
• Aktan, C. C. (2009). Ahlak ve Ahlak Felsefesine Giriş. Hukuk ve İktisat Araştırmalar Dergisi, 1(1), 39-59.
• Alanka, Ö. & Cezik, A. (2016). Dijital Kibir: Sosyal Medyadaki Narsistik Ritüellere İlişkin Bir İnceleme. TRT Akademi Dergisi, 2(1), 548-569.
• Arslan, A. (2007). Felsefeye Giriş. Adres Yayınları.
• Aydın, B. (2021). Mahremiyet Algısının Çöküşü: Tiktok Uygulaması Örneği Üzerinden Bir İnceleme. Uluslararası Sosyal Medya ve İletişim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 71-89.
• Aydemir, A. (2021). Mahremiyetten Rızaya Dijital Albümler “Instagram Örneği”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (54), 115-140.
• Aydoğan, F. (2010). İkinci Medya Çağı’nda Gözetim ile Kamusal Alan Paradoksunda İnternet. Alfa Yayınları.
• Bilgin, N. (2016). Sosyal Psikoloji Sözlüğü, Kavramlar, Yaklaşımlar. Bağlam Yayıncılık.
• Bowen, G. A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method. Qualitative Research Journal, 27-40.
• Boyd, D. (2010, Mart, 13). “Making Sense of Privacy and Publicity” https://www.danah.org/papers/talks/2010/SXSW2010.html
• Boyd, D. (2014, Ağustos, 1). What Is Privacy? https://medium.com/message/what-is-privacy-5ed72c66aa86
• Bulunmaz, B. (2011). Otomotiv Sektöründe Sosyal Medyanın Kullanımı ve Fiat Örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 2(3), 19-50.
• Bülbül, M. N. (2021). Sosyal Medyada İmaj Fetişizmi: Baumun Bağlamında İmgelerin Tüketimi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı, 3-120.
• Cirucci, A. M. (2018). Facebook and Unintentional Celebrification. C. Abidin, & M. L. Brown (Eds.), Microcelebrity Around the Globe (pp. 33-45). Leeds: Emerald Publishing Limited.
• Dereli, M. D. (2021). Bir Müslüman Sosyal Medyaya Nasıl Bakmalı? Beyan Yayınları.
• Demir, Ş. (2013). Tüketici Davranışları. Detay Yayıncılık.
• Erarslan, R. (2013). Sosyal Medya Her An ve Her Yerde Görünür Olmak. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 3(4), 29-37.
• Erdinç, D. & Özkaya B. (2023). Sosyal Medyada Mikro-Ünlü Kullanımının Marka Tutumu Üzerindeki Etkisi. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 11(23), 33-69
• Ersoy, R. (2012). Türkiye’de Modernleşme ve Mahremiyetin Dönüşümü. Kum Saati Yayınları.
• Göksu, O., Kuş, O. & Gül Ünlü, D. (2022). TikTok: Sosyal Medyada Bir Paradigma Dönüşümü. Literatürk Acedemia.
• Hazar, M. (2011). Sosyal Medya Bağımlılığı-Bir Alan Çalışması. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (32), 151-175.
• Kızılkaya, Z. Z. (2022). Gençlerin TikTok Kullanım ve Doyumu Üzerine Nitel Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 231-247.
• Kaplan, A. & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media. Business Horizons, 53, 59-68.
• Karaduman, N. (2017). Popüler Kültürün Oluşmasında ve Aktarılmasında Sosyal Medyanın Rolü. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7-27.
• Kızılkaya, Z. Z. (2022). Gençlerin TikTok Kullanım veDoyumu Üzerine Nitel Bir Araştırma. AnemonMuş Alparslan Üniversitesi Sosyal BilimlerDergisi, 10(1), 231-247
• Köseoğlu, A. (2023). Tiktok’ta Mahremiyet Algısının Dönüşümü. İnif E-Dergi, 8(1),175.
• Kuyucu, M. (2015). Yeni İletişim Aracı Olarak Sosyal Medya ve Sosyal Ağlar Üzerine Bir Güncelleme. Zinde Yayıncılık.
• Kütükoğlu, E. (2021). Kuşaklar Bağlamında Sosyal Medya ve Mahremiyet. Eğitim Yayınevi.
• Lu, X. & Lu, Z. (2019). Fifteen Seconds of Fame: A Qualitative Study of Douyin, a Short Video Sharing Mobile Application in China. Social Computing and Social Media. Design, Human Behavior and Analytics, Conference (pp. 233–244).
• Marwick, A. E. (2015). You May Know Me from YouTube: (Micro‐) Celebrity in Social Media. P. D. Marshall, & S. Redmond (Eds.), A Companion to Celebrity (pp. 333-350). John Wiley & Sons Inc.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nb ed.). SAGE Publications.
• Petekoğlu, B. (2012). Sosyal Medya Sosyal Değişim. Beta Yayıncılık.
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. & Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250.
• Saruhan Ş.C. ve Özdemirci, A. (2016). Bilim, Felsefe ve Metodoloji. Beta Yayıncılık.
• Supak, G. (2021). Political posturing or a move towards “Net Nationalism?”: The legality of a TikTok ban and why foreign tech companies should be paying attention. North Carolina Journal of Law & Technology, 22(3),527-572.
• Şişman, N. (2022, 04). Dijital Çağda Gören Kim, Görünen Kim? Vuslat: https://www.vuslatdergisi.com/yazi_detay.php?id=5237&sID=250&year=2022&month=4
• Tam, M. S. (2022). Türk Tiktokerlerin İçerik Paylaşım Pratikleri Üzerine Nicel Bir Araştırma. TRT Akademi, 7(14),182-211.
• Tam, M. S. (2022). Z Kuşağının TikTok Kullanım Pratikleri ve Motivasyonları. Yeni Medya, 2022(13), 148-167.
• Terappin. (2022, 09 ,28). Sosyal Medyanın Olumlu ve Olumsuz Yönleri Nelerdir? | Sosyal Medyanın Ruh Sağlığımıza Etkileri: https://terappin.com/blog/sosyal-medyanin-olumlu-ve-olumsuz-yonleri
• Tiktok.(2023,01,24). https://www.tiktok.com/@berivans_34/video/7327374748332199174
• Tiktok.(2023,4,5). https://www.tiktok.com/@berivans_34/video/7343218498719452422
• Tiktok.(2023,12,1). https://www.tiktok.com/@lazkiizi34/video/7307720685185486086?q=lazk%C4%B1z%C4%B134&t=1715548253478
• Tiktok.(2023,11,28). https://www.tiktok.com/@lazkiizi34/video/7306463137199394053?q=lazk%C4%B1z%C4%B134&t=1715548253478
• Tiktok.(2023,05,04). https://www.tiktok.com/@lazkizi3250/video/7378191918133546245?q=laz%C4%B1k%C4%B1z%C4%B134&t=1720536033360
• Tiktok.(2023,3,4). https://www.tiktok.com/@berivans_34/video/7361140811611917574
• Turancı, E. & Gölönü, S. (2022). Ticari Reklam ve Tanıtımlara İlişkin Düzenlemeler Bağlamında Tüketicilerin Influencerlara ve Sponsorlu İçeriklere İlişkin Düşünceleri. Yeni Medya Dergisi, (13), 74-105.
• Utma, S. (2019). Mahremiyet Olgusu ve Sosyal Medyada Mahremiyetin Serüveni. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(509), 1194-1204.
• Yıldız, S. (2017).: Sosyal Bilimlerde Örnekleme Sorunu: Nicel ve Nitel Paradigmalarda Örnekleme Kuramına Bütüncül Bir Bakış, Kesit Akademi Dergisi (The Journal of Kesit Academy) 11(3) (pp. 421-442).
• Yin, R. K. (2003). Case Study Research: Design and Methods (3rd ed.). SAGE Publications.
• Yüksel, H. (2021). Sosyal Medya Ortamında Mahremiyet Sorunu: Facebook ve Whatsapp Platformları. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi (KİAD), (7), 86-108.