Annelerin Çocukluk Dönemi Aşılarına İlişkin Metafor Algılarının Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 413 - 419, 30.09.2025

Pınar Doğan , Atiye Karakul , Duygu Sönmez Düzkaya

https://doi.org/10.61399/ikcusbfd.1611093

Abstract

Amaç: Bu çalışmada, annelerin çocukluk döneminde uygulanan aşılara ilişkin algılarının, metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırmada nitel araştırma yaklaşımlardan biri olan olgu bilim yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Türkiye’de
bulunan 0-6 yaş arası çocuğu olan 201 anne oluşturmuştur. Veriler katılımcıların tanıtıcı bilgilerini ve aşıları nasıl algıladıklarını içeren metafor
cümlesinin yer aldığı iki bölümden oluşan veri toplama formu kullanılarak toplanmıştır. Veriler “içerik analizi tekniği” kullanılarak
değerlendirilmiştir.
Bulgular: Araştırmada yer alan annelerin yaş ortalaması 33,00 ± 3,87’dir. Elde edilen 59 farklı metaforun %71,18’i (n=42) aşı kabulü, %13,56’sı
(n=8) aşı reddi ve %15,26’sı (n=9) aşı tereddüdü kategorisindedir. Annelerin aşı kabulü kategorisinde en sık “kalkan”, aşı reddi kategorisinde
“zehir” ve aşı tereddüdü kategorisinde “sürpriz kutu” metaforlarını ürettiği belirlenmiştir.
Sonuç: Çalışmanın sonucunda, annelerin yarıdan fazlası çocukluk dönemi aşılarına ilişkin aşı kabulünü içeren metafor üretmiştir. Ancak annelerin
aşı reddi ve aşı tereddüdüne yönelik algılarının olduğu ortaya çıkmıştır.
Anahtar Kelime: Aşı reddi, aşı tereddüdü, çocuk, metafor.

Keywords

Aşı reddi , aşı tereddüdü , çocuk , metafor

Ethical Statement

Bu çalışma için etik kurul onayı Tarsus Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan alınmıştır (Tarih: 15/05/2024 ve Karar No: 2024/47).

Supporting Institution

-

Thanks

Çalışmada yer alan annelere teşekkür ederiz.

Evaluation of Mothers' Metaphorical Perceptions about Childhood Vaccines

Abstract

Objective: In this study, it was aimed to reveal mothers' perceptions of childhood vaccinations through metaphors.
Material and Method: In the study, a phenomenological approach, which is one of the qualitative research approaches, was used. The sample of
the study consisted of 201 mothers with children aged 0-6 years in Türkiye. The data were collected using a data collection form consisting of
two parts, including the participants' introductory information and a metaphorical sentence including how they perceive vaccines. The data were
evaluated using the “content analysis technique”.
Results: The average age of the mothers in the study was 33.00 ± 3.87. Of the 59 different metaphors, 71.18% (n=42) were in the category of
vaccine acceptance, 13.56% (n=8) in the category of vaccine rejection and 15.26% (n=9) in the category of vaccine hesitation. It has been
determined that mothers most frequently produced the metaphors of "shield" in the vaccine acceptance category, "poison" in the vaccine rejection
category and "surprise box" in the vaccine hesitation category.
Conclusion: As a result of the study, more than half of the mothers produced metaphors about childhood vaccines that included vaccine
acceptance. However, it was revealed that mothers had perceptions of vaccine refusal and vaccine hesitancy.
Keywords: Vaccine refusal, vaccine hesitancy, children, metaphor.

Keywords

Vaccine refusal , vaccine hesitancy , children , metaphor

References

• 1. Đorđević JM, Mari S, Vdović M, Milošević A. Links between conspiracy beliefs, vaccine knowledge, and trust: Anti-vaccine behavior of Serbian adults. Soc Sci Med. 2021 May;277:113930. DOI: 10.1016/j.socscimed.2021.113930.
• 2. Arabacı Z, Doğru A. Birinci dünya savaşı öncesi ve savaş döneminde aşılama uygulamaları ve hemşirelik. Sağlık Akademisi Kastamonu. 2017;2(1):40-50. DOI: 10.25279/sak.288352.
• 3. Lewandowska A, Lewandowski T, Rudzki G, Rudzki S, Laskowska B. Opinions and knowledge of parents regarding preventive vaccinations of children and causes of reluctance toward preventive vaccinations. Int J Environ Res Public Health. 2020 May;17(10):3694. DOI: 10.3390/ijerph17103694.
• 4. Whelan SO, Moriarty F, Lawlor L, Gorman KM, Beamish, J. Vaccine hesitancy and reported non-vaccination in an Irish pediatric outpatient population. Euro J Pediatr. 2021 Mar;180:2839-847. DOI: 10.1007/s00431-021-04039-6.
• 5. Çalışkan C, Özcebe H. Afetlerde enfeksiyon hastalıkları salgınları ve kontrol önlemleri. TAF Prev Med Bull. 2013;12(5). DOI:10.5455/pmb1-1344684524.
• 6. Balgovind P, Mohammadnezhad M. Factors affecting childhood immunization: Thematic analysis of parents and healthcare workers’ perceptions. Hum Vaccin Immunother. 2022 Nov;18(6):2137338. DOI: 10.1080/21645515.2022.2137338.
• 7. Odabaş N, Ayyıldız T. Anne babaların çocukluk dönemi aşılarına yönelik bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi. Med J West Black Sea. 2020;4(1):7-11. DOI: 10.29058/mjwbs.2020.1.2.
• 8. Üzüm Ö, Eliaçık K, Örsdemir HH, Öncel EK. Ebeveynlerin aşı yaklaşımlarını etkileyen faktörler: Bir eğitim araştırma hastanesine ilişkin değerlendirme. J Pediatr Inf. 2019;13(3):144-9. DOI: 10.5578/ced.68398.
• 9. Karakul A, Doğan P, Öztornacı BÖ. Pediatri hemşirelerinin kendi mesleklerine ilişkin metafor algılarının değerlendirilmesi. DEUHFED. 2022;15(1):50-5. DOI: 10.46483/deuhfed.933910.
• 10. Geçit Y, Gençer K. Sınıf öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, 2011;23:1-19.
• 11. Lapsekili N, Yelboğa Z. Psikiyatride metafor kullanımı. JCBPR. 2014;3:116-25.
• 12. Özelmacı Ş, Çakır U. Metaforlar ve benzerleri ile ilgili söylenenler [Internet] In: Kılcan B, editor. Metafor ve eğitimde metaforik çalışmalar için bir uygulama rehberi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık; 2021. p 17-34.
• 13. Ekinci A, İş E, Balcı S, Oral Ş. Öğretmen adaylarının maarif müfettişlerine ilişkin sahip oldukları metaforik algılar. ASOS Journal. 2017;5(57):642-58. DOI: 10.16992/ASOS.13053.
• 14. Yüksel R, Kızılkaya M, Keskin AÖ. Şizofreni tanılı çocuğu olan annelerin şizofreniye ilişkin metaforik algıları. HUHEMFAD. 2022;9(2):142-48. DOI: 10.31125/hunhemsire.1167239.
• 15. Sönmez V, Alacapınar FG. Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. 5th ed. Ankara: Anı Yayıncılık; 2017. 512 p.
• 16. Limon İ, Durnalı M. Doktora öğrencilerinin doktora eğitimi ve öğretim üyelerine yönelik metaforik algıları. SUJE. 2018;8(1): 26-40. DOI: 10.19126/suje.336878.
• 17. Kocabıyık OO. Olgubilim ve gömülü kuram: Bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2016;6(1):55-66.
• 18. Özyazıcı K, Şentürk E, Baran EB, Alagöz N, Arslan Z, Varlıklıöz K, et al. Ebeveyn-bebek bağlanmasına ilişkin ebeveyn görüşlerinin metaforik olarak incelenmesi. Anatolian J Health Res. 2021;2(3):112-21. DOI: 10.29228/anatoljhr.52857.
• 19. Eraslan L. “Sosyolojik metaforlar”. Akademik Bakış Dergisi. 2011;27: 1-22.
• 20. Küçük S, Demir K, Uludasdemir D. Hastanede yatan yedi-on yedi yas grubundaki çocuk ve ergenlerin hemşire algısına ilişkin metaforların belirlenmesi. J Educ Res Nurs. 2020;17(1):40-6. DOI:10.5222/HEAD.2020.040.
• 21. Ceylan SS, Turan T, Erdoğan Ç. Ebeveynlerin aşılara olan güvenleri ile aşı e-sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2022; 6(3): 154-64.
• 22. Argüt N, Keskindemirci G, Kılıç A, Gökçay G. 12-60 ay arası çocuğu olan ailelerin aşılar hakkındaki bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi. Journal of Child. 2023; 23(1): 1-7. DOI: 10.26650/jchild.2023.866444.
• 23. Doğan RA, Altuner Y, Öğütücü Y, Aydoğdu N, Ellialtıoğlu Z, Tunç İ, Zorlu H. Çocukluk çağı asılarının kabulünü etkileyen faktörlerin incelenmesi: Aşı reddi. Sağlık Akademisi Kastamonu.2024; 9(2): 288-300. DOI: 10.25279/sak.1137923.
• 24. Gera S, Hoq M, Danchin M, Tuckerman J. Association between parental vaccine hesitancy and geographical coverage for childhood vaccination: A cross-sectional study. Vaccine. 2024 Dec; 42(26): 126422.DOI: 10.1016/j.vaccine.2024.126422.
• 25. Yüksel F, Uzun AK. Ebeveynlerin çocukluk çağı aşıları hakkındaki bilgi, davranış ve tutumları. Turkish J Pediatr Dis. 2021; 15(1): 35-42. DOI: 10.12956/tchd.825092.
• 26. Argüt N, Keskindemirci G, Kılıç A, Gökçay G. 12-60 ay arası çocuğu olan ailelerin aşılar hakkındaki bilgi, tutum ve uygulamalarının incelenmesi. Journal of Child. 2023; 23(1): 1-7. DOI: 10.26650/jchild.2023.866444.
• 27. Arslan G, Akkaya E, Kavraz A, Kaya FN, Özel H, Arat H, et al. 0-3 yaş çocuğu olan annelerin çocukluk dönemi ve Covid-19 aşı tutumları: İstanbul ili örneği. Sağlık Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi. 2024; 1(1): 5-15. DOI: 10.32739/hst.2024.1.1.2.
• 28. Mercan Y, Öztemel Ç, Bulut, S. 48 ay ve daha küçük çocuğu olan ebeveynlerin çocukluk çağı aşılarına yönelik bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi. TJFMPC. 2023; 17(2); 313-23. DOI: 10.21763/tjfmpc.1242007.
• 29. Argın V, Akalın D, Güngör S. Ebeveynlerin çocuklarına aşı uygulanmasına karşı düşünce ve tutumları: Kahramanmaraş Örneği. Sağlık Akademisi Kastamonu. 2022; 7(2): 300-13. DOI: 10.25279/sak.795110.
• 30. Yüksel GH, Topuzoğlu A. Aşı redlerinin artması ve aşı karşıtlığını etkileyen faktörler. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2019;4(2):244-58. DOI: 10.35232/estudamhsd.525983
• 31. Yiğit T, Oktay BÖ, Özdemir CN, Pasa SM. Aşı karşıtlığı ve fikri gelişimi. JSHSR. 2020;7(53):1244-261. DOI: 10.26450/jshsr.1881.
• 32. McDonald P, Limaye RJ, Omer SB, Buttenheim AM, Mohanty S, Klein NP, et al. Exploring California’s new law eliminating personal belief exemptions to childhood vaccines and vaccine decision-making among homeschooling mothers in California. Vaccine. 2019 Jan; 37(5): 742-50. DOI: 10.1016/j.vaccine.2018.12.018.
• 33. Yalaki Z, Bulut İ, Cesur Ö. Pandemi gölgesinde çocuk sağlığı: Kesitsel çalışma. Journal of Child. 2022;22(1): 1-6. DOI: 10.26650/jchild.2022.1035365.
• 34. Turan FD. Ulusal aşılama programında yer alan çocukluk çağı aşılarına yönelik ebeveynlerin tutumları: Aksaray örneği. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2022;4(3):239-50. DOI: 10.54061/jphn.1183177.
• 35. Yeskendir A, Gusmanov A, Zhussupov B. Parental attitudes, beliefs and behaviors toward childhood and COVID-19 vaccines: A countrywide survey conducted in Kazakhstan examining vaccine refusal and hesitancy. Vaccine.2023 Oct; 41(44): 6548-57. DOI:10.1016/j.vaccine.2023.08.063.
• 36. Yakışır K, Avcı K, Parlakay AÖ, Coşkun A, Kara A. An overview of studies on parental attitudes towards vaccination in Türkiye. J Pediatr Inf. 2024;18(4): e241-54. DOI: 10.5578/ced.20241530.
• 37. Osborne J, Goncharova M, Germanovich M, Koshalko O, Kutalek R, Dückers M, et al. Locating vaccine uptake and public participation in Ukraine: An exploratory qualitative study on attitudes and barriers to early childhood vaccination. Glob Public Health. 2023 Oct;18(1): 2267643. DOI: 10.1080/17441692.2023.2267643.
• 38. Gültekin E, Çağlar N. Aşı reddi sebepleri ve aşı retlerinin normatif etik açıdan değerlendirilmesi: Gaziosmanpaşa Mustafa Furuncu Aile Sağlığı Merkezi örneğinde niteliksel bir araştırma. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2023; 31(3): 171-83. DOI: 10.5336/mdethic.2023-95933.
• 39. Türk Tabipler Birliği. 20 Nisan 2018 Tarihli Basın Açıklaması. [cited 2025 Mar 10]. Available from: https://www.ttb.org.tr/kollar/_asi/haber_goster.php?Guid=15ed5072-449d-11e8-b46f-14b550714509
• 40. Aygün E, Tortop HS. Ebeveynlerin aşı tereddüt düzeylerinin ve karşıtlık nedenlerinin incelenmesi. JPC. 2020; 18(3): 300-16.
• 41. Guzman-Holst A, DeAntonio R, Prado-Cohrs D, Juliao P. Barriers to vaccination in Latin America: A systematic literature review. Vaccine. 2020 Jan; 38(3): 470-81. DOI: 10.1016/j.vaccine.2019.10.088 0264-410X.
• 42. Nuwarda RF, Ramzan I, Weekes L, Kayser V. Vaccine hesitancy: contemporary issues and historical background. Vaccines. 2022 Sep; 10(10): 1595. DOI: 10.3390/vaccines10101595.
• 43. Trumbo SP, Silver D, Domenti O, Gasoyan H, Paatashvili E, Gellin BG, et al. Strengthening legal frameworks for vaccination: the experiences of Armenia, Georgia, and Moldova. Vaccine. 2019;37(35):4840-847.
• 44. Kar A, Kaya M, Saygılı Z, Dağdelen M. Sosyal medyaya güven ile aşı tereddüdü arasındaki ilişkinin belirlenmesi. USAYSAD. 2024;10(1): 51-62.
• 45. Abenova M, Shaltynov A, Jamedinova U, Semenova Y. Worldwide child routine vaccination hesitancy rate among parents of children aged 0–6 years: A Systematic review and meta-analysis of cross-sectional studies. Vaccine. 2023 Dec;12(1):31. DOI: 10.3390/vaccines12010031.
• 46. Vanderslott S, Marks T. Charting mandatory childhood vaccination policies worldwide. Vaccine. 2021;39(30):4054-062. DOI: 10.1016/j.vaccine.2021.04.065.
• 47. Nurmi J, Jaakola J. Losing trust: Processes of vaccine hesitancy in parents’ narratives. Soc Sci Med. 2023 Aug;331:116064. DOI: 10.1016/j.socscimed.2023.116064