Kamu Kurumlarında Örgütsel Muhalefet ve İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Year 2024, , 338 - 353, 30.06.2024

Fatma Yılmaz Kılıçkaya

https://doi.org/10.25204/iktisad.1412220

Abstract

Bu çalışma, kamu sektöründeki mevcut çalışanların örgütsel muhalefet ile işe yabancılaşma algıları arasındaki potansiyel ilişkiyi araştırmayı amaçlamaktadır. Çalışma, özellikle böyle bir ilişkinin var olup olmadığını ortaya koymayı, işe yabancılaşmayı etkileyen örgütsel muhalefetin boyutlarını belirlemeyi ve işe yabancılaşma davranışının demografik faktörler arasında önemli ölçüde farklılık gösterip göstermediğini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Veriler Erzincan ilinde kamu sektöründe aktif olarak çalışan 307 çalışandan anket yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler istatistiksel yazılım paketleri SPSS 24 ve AMOS 17 kullanılarak analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, dikey muhalefet ile işe yabancılaşma arasında anlamlı bir negatif ilişki olduğu ortaya konmuşken yatay muhalefet ile işe yabancılaşma arasında anlamlı bir pozitif ilişkinin varlığı belirlenmiştir. Ayrıca, fark analizlerine göre işe yabancılaşmanın cinsiyet, medeni durum ve yaşa göre önemli ölçüde değiştiği ortaya konmuştur. Tukey testi sonuçları, erkek çalışanlar, evli çalışanlar ve orta yaşlı çalışanlar arasında daha yüksek düzeyde işe yabancılaşma olduğunu göstermektedir. Ancak eğitim düzeyi ve çalışma saatlerine göre işe yabancılaşmada anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Örgütsel muhalefet kamu kurumlarında en iyi şekilde yönetilerek yatay muhalefet davranışları dikey muhalefet davranışlarına döndürülerek işe yabancılaşmanın önüne geçilebilmektedir.

Keywords

Örgütsel muhalefet, işe yabancılaşma, kamu sektörü

Determination of the Relationship between Organisational Dissent and Alienation from Work in Public Institutions

Abstract

This study aims to investigate the potential relationship between organisational dissent and job alienation perceptions of current employees in the public sector. In particular, the study aims to determine whether such a relationship exists, to identify the dimensions of organisational opposition that affect job alienation, and to assess whether job alienation behaviour differs significantly across demographic factors. Data were collected from 307 employees actively working in the public sector in Erzincan province through a questionnaire. The collected data were analysed using statistical software packages SPSS 24 and AMOS 17. According to the results, there is a significant negative relationship between vertical dissent and alienation, while there is a significant positive relationship between horizontal dissent and alienation. In addition, according to the difference analyses, it was revealed that job alienation varied significantly according to gender, marital status and age. Tukey test results show that there is a higher level of alienation among male employees, married employees and middle-aged employees. However, no significant difference was observed in job alienation according to educational level and working hours. Organisational opposition can be managed in the best way in public institutions; alienation from work can be prevented by turning horizontal opposition behaviours into vertical opposition behaviours.

Keywords

Organizational dissent, work alienation, public sector

References

• Agarwal, S. (1993). Influence of formalization on role stress, organizational commitment, and work alienation of salespersons: A cross-national comparative study. Journal of International Business Studies, 24(4), 715-739. https://doi.org/10.1057/palgrave.jibs.8490252
• Aiken, M. ve Hage, J. (1966). Organizational alienation: A comparative analysis. American Sociological Review, 31(4), 497-507. https://doi.org/10.2307/2090773
• Avtgis, T. A., Maddox, C. T., Taylor, E. ve Patterson, B. R. (2007). The influence of employee burnout syndrome on the expression of organizational dissent. Communication Research Reports, 24(2), 97-102. https://doi.org/10.1080/08824090701304725
• Aydın, E. ve Özeren, E. (2019). Akademide işe yabancılaşma olgusu: Araştırma görevlileri üzerine nitel bir alan çalışması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (BOR özel sayısı), 159-178. https://doi.org/10.18092/ulikidince.518296
• Banai, M., Reisel, W. D. ve Probst, T. M. (2004). A managerial and personal control model: Predictions of work alienation and organizational commitment in Hungary. Journal of International Management, 10, 375-392. https://doi.org/10.1016/j.intman.2004.05.002
• Beğenirbaş, M. (2015). Psikolojik sermayenin çalışanların duygu gösterimleri ve işe yabancılaşmalarına etkileri: Sağlık sektöründe bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(3), 249-263.
• Beldek, E. G. (2017). Örgütsel özdeşleşmenin, örgütsel sinizm ve örgütsel muhalefet ile ilişkisi: Görgül bir araştırma. Örgütsel Davranış Araştırmaları Dergisi, 2(1), 16-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/odad/issue/28629/305845
• Chiaburu, D. S., Thundiyil, T. ve Wang, J. (2014). Alienation and its correlates: A meta-analysis. European Management Journal, 32(1), 24-36. https://doi.org/10.1016/j.emj.2013.06.003
• Çivilidağ, A. ve Durmaz, Ş. (2022). Rol çatışması-rol belirsizliği ve iş yerinde psikolojik taciz, mesleki benlik saygısı ve işe yabancılaşma olgularının araştırma görevlileri üzerinde incelenmesi. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 12(1), 1-20. https://doi.org/10.13114/MJH.2022.571
• Dağlı, A. (2015). Örgütsel muhalefet ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 198-218. https://doi.org/10.17755/esosder.45359
• Demir, M., Ayas, S., ve Yıldız, B. (2018). Örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma ilişkisi: Beş yıldızlı otel çalışanları üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 231-254. https://hdl.handle.net/20.500.11857/2186
• Demirel, A. G., Ötken, A. B. ve Kunday, Ö. (2012). Mobbing and work alienation: Support from colleagues as a moderator. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 1-28. https://doi.org/10.17065/huniibf.103699
• Dooley, R. S. ve Fryxell, G. E. (1999). Attaining decision quality and commitment from dissent: The moderating effects of loyalty and competence in strategic decision-making teams. Academy of Management Journal, 42(4), 389-402. https://doi.org/10.5465/257010
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K. ve Sanisoğlu, Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 33(1), 210-223. https://doi.org/10.5336/medsci.2011-26747
• Fedi, A., Pucci, L., Tartaglia, S. ve Rollero, C. (2016). Correlates of work-alienation and positive job attitudes in high- and low-status workers. Career Development International, 21(7), 713-725. https://doi.org/10.1108/CDI-03-2016-0027
• Garner, J. T., Kinsky, E. S., Duta, A. C. ve Danker, J. (2012). Deviating from the script: A content analysis of organizational dissent as portrayed on primetime television. Communication Quarterly, 60(5), 608-623. https://doi.org/10.1080/01463373.2012.725001
• Goodboy, A. K., Chory, R. M. ve Dunleavy, K. N. (2008). Organizational dissent as a function of organizational justice. Communication Research Reports, 25(4), 255-265. https://doi.org/10.1080/08824090802440113
• Graham, J. W. (1983). Principled organizational dissent. Northwestern University.
• Greenberg, E. S. ve Grunberg, L. (1995). Work alienation and problem alcohol behavior. Journal of Health and Social Behavior, 36(1), 83-102. https://doi.org/10.2307/2137289
• Hastings, S. O. ve Payne, H. J. (2013). Expressions of dissent in email: Qualitative insights into uses and meanings of organizational dissent. Journal of Business Communication, 50(3), 309-331. https://doi.org/10.1177/0021943613487071
• Hirschfeld, R. R., Feild, H. S. ve Bedeian, A. G. (2000). Work alienation as an individual-difference construct for predicting workplace adjustment: A test in two. Journal of Applied Social Psychology, 30(9), 1880-1902. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2000.tb02473.x
• Hirschfeld, R. ve Field, H. (2000). Work centrality and work alienation: Distinct aspects of a general commitment to work. Journal of Organizational Behavior, 21(7), 789-800. https://doi.org/10.1002/1099-1379(200011)21:7<789::AID-JOB59>3.0.CO;2-W
• Infante, D. A. ve Gorden, W. I. (1987). Superior and subordinate communication profiles: Implications for independent-mindedness and upward effectiveness. Communication Studies, 38(2), 73-80. https://doi.org/10.1080/10510978709368232
• İşçan, Ö. F. ve Moç, T. (2018). Çalışanların presenteizm (işte sözde var olma) davranışlarının işe yabancılaşmalarına etkisi: Bir kamu kurumu örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 379-402. https://doi:10.20491/isarder.2018.479
• Kadı, A. ve Beytekin, O. F. (2015). Okul kültürü ve örgütsel muhalefet davranışları arasındaki ilişkinin meslekî değerler aracılığıyla araştırılması. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 71-97.
• Kassing, J. W. (1997). Articulating, antagonizing, and displacing: A model of employee dissent. Communication Studies, 48(4), 311-332. https://doi.org/10.1080/10510979709368510
• Kassing, J. W. (1998). Development and validation of the organizational dissent scale. Management Communication Quarterly, 12(2), 183-229. https://doi.org/10.1177/0893318998122002
• Kassing, J. W. (2000). Exploring the relationship between workplace freedom of speech, organizational identification, and employee dissent. Communication Research Reports, 17(4), 387-396. https://doi.org/10.1080/08824090009388787
• Kassing, J. W. (2011). Stressing out about dissent: examining the relationship between coping strategies and dissent expression. Communication Research Reports, 28(1), 225-234. https://doi.org/10.1080/08824096.2011.586075
• Kassing, J. W. ve Armstrong, T. (2002). Someone’s going to hear about this: examining the association between dissent-triggering events and employees’ dissent expression. Management Communication Quarterly, 16(1), 39-65. https://doi.org/10.1177/0893318902161002
• Kassing, J. W. ve Avtgis, T. A. (1999). Examining the relationship between organizational dissent and aggressive communication. Management Communication Quarterly, 13(1), 100-115. https://doi.org/10.1177/0893318999131004
• Kassing, J. W. ve McDowell, Z. J. (2008). Disagreeing about What's Fair: Exploring the relationship between perceptions of justice and employee dissent. Communication Research Reports, 25(1), 34-43. https://doi.org/10.1080/08824090701831784
• Kavak, O. ve Kaygın, E. (2018). Örgütsel adalet algısının örgütsel muhalefet davranışı üzerindeki etkisi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 33-51. https://www.ibaness.org/bnejss/2018_04_01/05_Kavak_and_Kaygin.pdf
• Kaya, U. ve Serçeoğlu, N. (2013). Duygu işçilerinde işe yabancılaşma: Hizmet sektöründe bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 1(36), 311-346. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71793/1155220
• Kesen, M. ve Pabuçcu, H. (2016). Örgütsel muhalefet ve işe yabancılaşmanın duygusal tükenmişliğe etkisinin anfıs model ile incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(42), 1552-1563. https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/the-investigation-of-the-effect-of-organizational-dissent-and-work-alienationon-emotional-burnout-via-anfis-model.pdf
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3rd ed.). Guilford Press.
• Kornbluh, H. (1984). Work place democracy and quality of work life: Problems and prospects. AAPSS Annals, 473, 88-95. https://doi.org/10.1177/0002716284473001009
• Köz, E. N. ve Seçilmiş, C. (2021). Yabancılaşma ve öncüllerinin örgütsel bağlılığa etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 727-748. https://doi.org/10.17494/ogusbd.1042298
• Landier, A., Sraer, D. ve Thesmar, D. (2009). Optimal dissent in organizations. Review of Economic Studies, 76(2), 761-794. https://doi.org/10.1111/j.1467-937X.2009.00544.x
• Mohan, K. C. ve Prasad, P. N. (2014). Work alienation among the employees in IT sector. PARIPEX- Indian Journal of Research, 3(5), 140-142.
• Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. Sociological Quarterly, 22(4), 515-529. https://doi.org/10.1111/j.1533-8525.1981.tb00678.x
• Muttar, A., Abo Keir, M. Y., Mahdi, O. R. ve Nassar, I. A. (2019). Antecedents and consequences of work alienation – A critical review. Journal of Statistics Applications & Probability, 8(3), 279-288. https://digitalcommons.aaru.edu.jo/cgi/viewcontent.cgi?article=1386&context=jsap
• Özdemir, M. (2013). Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin örgütsel muhalefete ilişkin görüşleri (Ankara İli Örneği). Eğitim ve Bilim, 38(168), 113-128. https://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1188
• Özer, Ö., Uğurluoğlu, Ö., Saygılı, M ve Sonğur, C. (2019). The impact of work alienation on organizational health: A field study in the health sector. International Journal of Healthcare Management, 12(1), 18–24. https://doi.org/10.1080/20479700.2017.1312804
• Özer, S. ve Güllüce, A. Ç. (2019). Örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma ilişkisi ve etkisi: TRB1 bölgesi otel iş görenleri üzerinde bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 37-48. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.408477
• Redding, W. C. (1985). Rocking boats, blowing whistles, and teaching speech communication. Communication Education, 34(3), 245-258. https://doi.org/10.1080/03634528509378613
• Sağlam Arı, G. ve Çına Bal, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: Birey ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(1), 131-148. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13688/165664
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American sociological review, 783-791. https://doi.org/10.2307/2088565
• Shahinpoor, N. ve Matt, B. F. (2007). The power of one: Dissent and organizational life. Journal of Business Ethics, 74, 37-48. https://doi.org/10.1007/s10551-006-9218-y
• Sprague, J. ve Ruud, G. L. (1988). Boat-rocking in the high-technology culture. American Behavioral Scientist, 32(2), 169-193. https://doi.org/10.1177/0002764288032002009
• Şantaş, G., Işık, O. ve Demir, A. (2016). The effect of loneliness at work; work stress on work alienation and work alienation on employees’ performance in Turkish health care institution. South Asian Journal of Management Sciences, 10(2), 30-38. http://sajms.iurc.edu.pk/paper.php?id=Fall2016V10N2P3
• Şimşek, M. Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2008). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., Akgemci, T. ve Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşmanın yönetimi araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569-587. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1722368
• Tatar, B. ve Erdil, O. (2017). Delineating the impact of organizational dissent in job ınsecurity and turnover intention. The 7th International Conference on Leadership, Technology, Innovation and Business Management içinde (s. 50 – 60), Muğla, Türkiye. https://dx.doi.org/10.15405/epsbs.2019.01.02.43
• Tavakol, M. ve Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach's alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53–55. https://doi.org/10.5116%2Fijme.4dfb.8dfd
• Tokmak, İ. (2014). Duygusal emek ile işe yabancılaşma ilişkisinde psikolojik sermayenin düzenleyici etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(3), 134-156. https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/190
• Tokmak, M. (2020). Algılanan örgütsel desteğin çalışanların işe yabancılaşması ve işten ayrılma niyetine etkisi üzerine bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 429-439. https://doi.org/10.18506/anemon.613817
• Ural, A. ve Kılıç, İ. (2005). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
• Uysal, H. T. ve Kılıçkaya-Yılmaz, F. (2023). Loneliness in workplace: The dilemma of identification with the organization. Pacific Business Review (International), 15(9), 16-39. http://www.pbr.co.in/2023/2023_month/March/2.pdf
• Valadbigi, A. ve Ghobadi, S. (2011). The study of the elements of work alienation: A case study of the urmia white cment factory, western Azarbayjan province, Iran. Asian Social Science, 7(6), 206-220. https://doi.org/10.5539/ass.v7n6p206
• Waldron, V. R. ve Kassing, J. W. (Eds.). (2010). Managing risk in communication encounters: Strategies for the workplace. Sage.
• Yadav, G. K. ve Nagle, Y. K. (2012). Work alienation and occupational stress. Social Science International, 28(2), 333-344. https://www.proquest.com/scholarly-journals/work-alienation-occupational-stress/docview/1095604484/se-2
• Yılmaz, F. (2019). Organizational support and the role of organizational trust in employee empowerment. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 968-980. https://doi.org/10.35826/ijoess.2599
• Yılmaz, F. (2020). Pozitif psikolojik sermayenin demografik değişkenler açısından değerlendirilmesi. International Journal of Management and Administration, 4(7), 71-83. https://doi.org/10.29064/ijma.672890
• Zaini, R. M., Elmes, M. B., Pavlov, O. V. ve Saeed, K. (2017). Organizational dissent dynamics: A conceptual framework. Management Communication Quarterly, 31(2), 258-277. https://doi.org/10.1177/0893318916671216