Etik İlkeler

İlahiyat İlmî Dergi TÜBİTAK’ın belirlediği özgünlük ve etik kurallar çerçevesinde faaliyet göstermektedir. Bu hususta dikkat edilmesi gereken kurallar şunlardır:

1- Özgünlük Ölçütleri

Bir makalenin özgün olması, öncelikle daha önce yayımlanmamış olması, sonra da bilim dünyasına yeni, önemli bilgiler sunması demektir. Daha önce yayımlanmış olması açısından, aşağıdaki ölçütler temel alınır: 

a) Bir makale başka bir bilimsel dergide ya da kongre kitabında yayımlanmış veya yayımlanmak üzere kabul edilmişse, makale özgünlüğünü kaybeder. Aynı şey, daha önce yayımlanmış makalelere büyük benzerlik gösteren çalışmalar için de geçerlidir. 

b) Daha önceki yayın başka bir dilde de olsa makale özgünlüğünü kaybeder. 

c) Eğer bir çalışma, bir kongrede sözlü olarak ya da poster şeklinde sunulmuş veya herhangi bir yerde sadece kısa özet (abstract) olarak yayımlanmışsa, bu aktiviteler bilimsel yayın olarak düşünülmediği için, çalışma özgündür ve bilimsel bir dergide yayımlanabilir. Fakat, bu tip durumlarda editörün mutlaka bilgilendirilmesi gerekmektedir. 

d) Makalenin sadece bir kısmı daha önce yayımlanmışsa, “makalenin tümü özgündür” demek mümkün değildir. Böyle bir durumda, daha önceden yayımlanmış kısımlar uygun atıflar verilerek özetlenmelidir. 

• Daha önce yapılmamış bir çalışma her zaman özgün olmayabilir. Bu yönden dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle sıralanabilir: 

a) Eğer çalışmanın sonuçları beklentilere tamamen uygunsa ve aksi yönde önemli şüpheler yoksa bu çalışmalar özgün sayılamazlar. Burada en önemli ölçüt, çalışmanın bilim dünyasına kattığı genel bir bilginin olmasıdır. Özellikle değişik bilim alanlarının değişik geleneklere sahip olması nedeniyle, bu ölçütleri her alanda geçerli olacak şekilde sıralamak mümkün değildir. Bu nedenle, aşağıdaki maddeler her dergi tarafından katı bir şekilde uygulanmıyor olabilir. Fakat her durumda, özellikle bu ölçütlerin dışında kalan çalışmalarda, “çalışmanın bilim dünyası için neden önemli olduğu” sorusunun makalede tartışılması gerekmektedir. [Doğal olarak, tarama değerlendirme (review) makalelerinde bu koşullar aranmaz.] 

b) Yeni veriler beklenilmeyen doğru değerler içeriyor ve bu nedenle yeni özgün çalışmalara yol açacaksa özgün sayılabilir. Aksi takdirde, bilinen yöntemlerle elde edilen, beklentilere uygun veriler özgün değildirler. 

c) Bunun dışında, yeni bir kuram, kavram ya da yöntem geliştirilmişse; mevcut kuram, kavram ya da yöntemler daha önce kullanılabileceği öngörülmemiş bir alanda uygulanmışsa veya bunların uygulanabileceğinin öngörüldüğü bir alanda geçersiz oldukları gösterilmişse bu çalışmalar da özgündürler. 

2- Etik Dışı Davranışlar: 

• TÜBİTAK’taki “Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu”nun intihal kapsamında değerlendirdiği etik ihlaller şunlardır: 

a) Uydurma (Fabrication): Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak. 

b) Çarpıtma (Falsification): Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek. 

c) Aşırma (Plagiarism): Başkalarının fikirlerini, metodlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak. 

d) Duplikasyon (Duplication): Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak. 

e) Dilimleme (Least Publishable Units): Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak. 

f) Desteklenerek yürütülen araştırmaların sonuçlarını içeren sunum ve yayınlarda destek veren kurum veya kuruluş desteğini belirtmemek. 

g) Araştırma ve makalede ortak araştırıcı ve yazarların yazılı görüş birliği olmadan, araştırmada ve makalede aktif katkısı bulunanların isimlerini çıkartmak veya yazarlıkla bağdaşamayacak katkı nedeniyle yeni yazar(lar) eklemek veya yazar sıralamasını değiştirmek. 

h) Araştırma ve yayın etiği ilkeleriyle bağdaşmayan diğer davranışlarda bulunmak.

[Bilgilerin alındığı site için bkz. http://journals.tubitak.gov.tr/genel/brosur.pdf  (05.03.2018)]