Behmenyâr’ın Makâle Fî Ârâi’l-Meşşâiyyîn Fî Umûri’n-Nefs ve Kuvâhâ Eseri Üzerine Bir İnceleme

Year 2024, Volume: 12 Issue: 2, 487 - 504, 31.12.2024

Sadi Yılmaz

https://doi.org/10.51450/ilmiyat.1533790

Abstract

Bu çalışmada Behmenyâr’ın Makâle Fî Ârâi’l-Meşşâiyyîn Fî Umûri’n-Nefs ve Kuvâhâ adlı makalesinin içeriği incelemektedir. İbn Sînâ’nın en önde gelen öğrencilerinden biri olan Behmenyâr’ın onun felsefî düşüncelerini benimseyen Meşşâî felsefe temsilcisi olduğu bilinir. Behmenyâr’ın, felsefî eseri Kitâbu’t-Tahsîl’i İbn Sînâ’nın eş-Şifâ, el-İşârât ve’t-Tenbâhât, Kitâbu’n-Necât ve Dânişnâme-i ‘Alâî gibi temel felsefî eserlerdeki felsefî düşünceleri özet nitelikte telif ettiği söylenebilir. Behmenyâr’ın Makâle Fî Ârâi’l-Meşşâiyyîn Fî Umûri’n-Nefs ve Kuvâhâ isimli eserindeki düşüncelerinin de özelde et-Tahsîl’in genelde ise İbn Sînâ’nın felsefî düşüncelerinin özeti niteliğinde olduğu söylenebilir. Nitekim o, makalenin dibacesinde nefsin yetileri ve nefse ilişkin konular hakkında Meşşâî bilginlerin görüşlerini bir araya getirdiğini ve bu alanda yazılan kitaplara dayandığını belirtir. Cisim kavramına ilişkin bilgiler bağlamında farklı fiillerin nefisten kaynaklanmasından ötürü nefsin cisim olmaktan farklı bir varlık olduğuna dikkat çeken Behmenyâr, nefsin varlığının bedenden önce değil, bedenle birlikte olduğu düşüncesindedir. Nefis düşüncesi bağlamında idrake ilişkin görüşlerine yer veren Behmenyâr, idrak eden özne ve idrak edilen nesne ilişkisi bağlamında idraki Tanrı’nın kendisi dışındaki varlıkları idraki, yıldızların nefislerinin idraki ve ay-altı âlemde yer alan nefislerin idraki olmak üzere üç kısım olarak açıklar. Filozof, idrak düşüncesi bağlamında her idrakin farklılık gösterdiğini, akıl ve reviyyenin birbirinden farklı oldukları görüşündedir. Risalenin sonunda lezzet ve elem kavramlarına yer veren Behmenyâr, uygun olanın idrakinin lezzet ve uygun olmayan şeyin idrakinin ise elem olduğunu savunur. Behmenyâr’ın ilgili risalesinin sadece bir nüshası günümüze ulaşmıştır.

Keywords

İslam Felsefesi, Behmenyâr, Nefis, Nefsin Yetileri, İdrak.

A Study on Bahmanyār's Maqāla fī Ārāʾ al-Maššāʾīn fī Omūr al-Nafs wa Qowāhā

Abstract

This study examines the content of Bahmanyār 's article titled Maqāla fī ārāʾ al-maššāʾīn fī omūr al-nafs wa qowāhā'. Bahmanyār, one of the prominent students of Ibn Sina, is known to be a representative of the Meşşâî philosophy who embraced his philosophical ideas. It is known that Bahmanyār summarized the philosophical thoughts in Ibn Sina's fundamental philosophical works such as Ketāb al-Taḥṣīl in a summary manner. The thoughts in Bahmanyār's work Maqāla fī Ārāʾ al-Maššāʾīn fī Omūr al-Nafs wa Qowāhā can be said to be a summary of the philosophical thoughts of Ibn Sina in general and specifically of Ketāb al-Taḥṣīl . Indeed, he mentions in the introduction of the article that he gathered the views of Meşşâî scholars on the faculties of the soul and related topics and based it on the books written in this field. Bahmanyār, emphasizing that the soul is a different entity from the body due to the emergence of different actions from the soul in the context of the concept of matter, believes that the existence of the soul is not before the body, but with the body. Bahmanyār, who discusses perception in the context of the concept of the soul, explains perception in three parts: perception of entities other than God, perception of the souls of stars, and perception of souls in the sub-lunar realm. In the context of the perception of the soul, the philosopher believes that each perception is different and that reason and revelation are different from each other. At the end of the treatise, Bahmanyār discusses the concepts of pleasure and pain, arguing that pleasure is the perception of what is appropriate and pain is the perception of what is inappropriate. Only one copy of Bahmanyār 's relevant treatise has survived to the present day.

Keywords

İslamic Philosophy, Bahmanyār, Nafs, faculties of the soul, perception.

References

• Arıcı, Mustakim. İbn Sînâ’nın Öğrencisi Behmenyâr B. Merzubân ve Felsefesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Aristoteles. Ruh Üzerine. çev. Zeki Özcan. Bursa: Alfa Yayınları, 2000.
• Behmenyâr. “Risaletün fî Merâtibi’l-Vucûd”. mlf. Salomon Poper. Behmenjâr ben el-Marzubân Der Persische Aristoteliker Aus Avicenna's Schule: Zwei metaphysische Abhandlungen von ihm Arabisch und Deutsch. 17-28. Leipzig, 1851.
• Behmenyâr. et-Tahsîl. thk. Murtaza Mutahharî. Tahran: İntişarât-i Danişgâh-i Tahran 1375.
• Behmenyâr. Makale Fî Ârai’l-Meşşâiyyîn Fî Umûri’n-Nefs Ve Kuvâhâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nazif Paşa, Rakam 1350, 54b-57a.
• Daiber, Hans. “Bahmanyār, Kīā”. Encyclopaedia Iranica. Ed. Ehsanyâr Shater. Erişim 6 Kasım 2024. BAHMANYĀR, KĪĀ – Encyclopaedia Iranica
• Dinânî, Gulamhüseyin İbrahimi. Suhane İbn Sînâ ve Beyâne Behmenyâr. Tahran: Muessese-e Pejuhişî Hikmet ve Felsefe-i İran, 1392.
• Er-Râzî, Ebu Bekir. “Min Kitabi’l-Lezzeti”. Mlf. Ebu Bekir er-Râzî, Resâilu’l-Felsefîyye. tsh. Paulus Kraus. Kahire: Paul Barbey Matbaası, 1939.
• er-Râzî, Fahreddin. el-Mulahhas fi’l-Mantık ve’l-Hikme. thk. İsmail Hanoğlu. Ürdün: el-Asleyn li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2021.
• Fârâbî. İdeal Devlet. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Vadi Yayınları, 2004.
• Fârabî. Kitâbu Ârâ-i Ehli’l-Medînetü’l-Fâzılâ. thk. Albîr Nâsrî Nâdir. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1986.
• Gutas, Dimitri. İbn Sînâ’nın Mirası. çev. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2010.
• Hanoğlu, İsmail. Râzî Düşüncesinde Felsefenin Temel Disiplinleri ve Pozitif Bilimler. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• İbn Sînâ. “fi’l-Kuvâ en-Nefsâniyye ve İdrakâtihâ”. Tis‘a Resâil fi’l-Hikme ve’l-Tabiiyyât. mlf. İbn Sînâ. 60-73. Kahire: Daru’l-Arab, 1989.
• İbn Sînâ. “Kitabu’l-Hudûd”. Tis‘a Resâil fi’l-Hikme ve’l-Tabiiyyât. mlf. İbn Sînâ. 71-102. Kahire: Daru’l-Arab, 1989.
• İbn Sînâ. Ahvâlu’n-Nefs. Paris: Dâru Byblion, 2007.
• İbn Sînâ. Danişnâme-i ‘Alâyî. tsh. Muhammed Muin- S. Muhammed Mişkât- Takî Binîş. Tahran: İntişârâte Mevlâ, 1394.
• İbn Sînâ. Danişnâme-i Alâî. çev. Murat Demirkol. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• İbn Sînâ. El-İşârât ve’t-Tenbîhât. thk. Mojtaba Zarei. Kum: Muessese-i Bustâne Kitâb, 1392.
• İbn Sînâ. el-Mebde ve’l-Me‘âd. ed. Mehdi Muhakkik. Tahran: İntişârâte Mutâlaât-e İslamî Danişgâh-e MicGill 1984.
• İbn Sînâ. el-Mebde‘ ve’l-Me‘âd. nşr. Abdullah Nurânî. Tahran: Müessese-i Mutalaât-i İslamî, 1363.
• İbn Sînâ. en-Necât. thk. Muhammedtâki Danîşpejûh. Tahran: Muessese-i İntişârât-u Çâp-e Danişgâhe Tahran, 1379.
• İbn Sînâ. en-Nefis min Kitabi’ş-Şifâ. thk. Hasan Hasanzâde el-Âmulî. Kum: Muessese-i Bustâne Kitâb, 1397.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ: el-İlâhiyât. thk. el-Eb Kanavâtî-Saîd Zâid. Kum: İntişarat-e Zevi’l-Kurbâ, 1434.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ: et-Tabî‘îyyât. thk. Mahmûd Kâsım. Kum: Menşûrât-ı Zevi’l-Kurbâ, 1432.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihleri. çev. Ali Durusoy, Muhittin Macit, Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• İbn Sînâ. Kitabu’n-Necât fi’l-Hikmeti’l-Mantıkiyyeti ve’t-Tabiiyyeti ve’l-İlahiyyeti. nşr. Macid Fahri. Beyrut: Daru’lâfaki’l-Cedide, 1982.
• İbn Sînâ. Kitabu’ş-Şifâ: Metafizik II. çev. Ekrem Demirli- Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ. Uyûnu’l-Hikme. thk. Abdurrahman Bedevî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1980.
• Janssens, Jules. “Bahmanyàr Ibn Marzubàn: A Faithful Disciple Of Ibn Sìnà?”. Before And After Avicenna, Ed. D. C. Raisman- A. H. Al-Rahim. Leiden: Berill, 2003. 178-197.
• Karaaslan, Ayşe Betül. Behmenyâr B. Merzübân’ın Nefs Anlayışı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karaman, Hüseyin. Ebû Bekir Râzî’nin Ahlâk Felsefesi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Malikov, Teymur. Bahmanyār’s al-Taḥṣīl: A study and translation of Book Two–Metaphysics. Pisa: Scuola Normale Superiore, Doktora Tezi, 2023.
• Sebti, Maryam. “Intellection, imagination et aperception de soi dans le Livre du Résultat (kitâb al−Tahsîl) de Bahmanyâr Ibn al−Marzûbân”. CHORA, 3-4 (2005-2006), 189-210.
• Sebti, Maryam. “The Ontological Link Between Body and Soul in Bahmanyar’s Kitab al-Tahsil”. The Muslim World, 102 (July/October 2012), 525-540.
• Sözen, Kemal. “Behmenyâr’a Göre Zorunlu Varlık”. Süleyman Demirel Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12/1 (2004), 1-26.